بسم الله الرحمن الرحیم

مجموعه قوانین حقوقی، جزایی و اداری جمهوری اسلامی ایران

* این سایت دولتی نبوده و از طرف مراجع دولتی حمایت نمیشود *

حسن صفرنژاد (هشترودی)

مریم صفرنژاد

وکلای پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی

صفحه اول درباره سایت نمونه آراء دادگاه‌ها قوانین آراء وحدت رویه قوانین مشورتی جستجو ارسال سوال حقوقی اینستاگرام

باب اول ------- کلیات

باب اول (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- کلیات

فصل اول - تشکیل و افتتاح مجلس ‌

مبحث اول - تشکیل و افتتاح مجلس

‌اول - تشکیل مجلس

ماده 1 - محل مجلس شورای اسلامی ایران محل تشکیل اولین مجلس خبرگان است که قانون اساسی ایران در آن به تصویب رسیده است و هیچ محل دیگری برای تشکیل جلسات عمومی رسمیت ندارد مگر با تصویب دو سوم نمایندگان حاضر در مجلس.

تبصره - در مواقع اضطراری که اجتماع و تشکیل جلسات در محل رسمی ممکن نباشد، محل جدید تشکیل جلسات باید رسماً از طرف هیأت رئیسه به اطلاع نمایندگان برسد.

‌دوم - افتتاح مجلس ‌

ماده 2 - نخستین جلسه هر دوره مجلس شورای اسلامی طبق اصل شصت و پنجم (65) قانون اساسی با حضور حداقل دو سوم مجموع نمایندگان رسمیت می یابد. در آغاز جلسه آیات (35) تا (42) سوره شوری تلاوت می شود.
پس از قرائت پیام مقام معظم رهبری مراسم سوگند انجام و در پایان جلسه، نمایندگان به منظور بزرگداشت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره) و شهیدان انقلاب اسلامی و ادای احترام و تجدید عهد با آنان در مرقد مطهر آن حضرت و بهشت زهرا حضور خواهند یافت.

‌سوم - تشریفات سوگند ‌

ماده 3 - نمایندگان حاضر در مجلس طبق اصل شصت و هفتم (67) قانون اساسی سوگند یاد می کنند. متن سوگندنامه توسط رئیس قرائت می شود و نمایندگان به حالت اجتماع در حال قیام آن را تکرار و پس از انجام مراسم تحلیف، سوگندنامه را امضاء می کنند.
نمایندگان اقلیت های دینی این سوگند را با ذکر کتاب آسمانی خود یاد خواهند کرد.
نمایندگانی که در جلسه نخست شرکت ندارند باید در اولین جلسه رسمی که حضور پیدا می کنند سوگند را بجا آورند و ذیل سوگندنامه را امضاء کنند.

چهارم - جایگاهها

ماده 4 - جایگاه نمایندگان، پس از ارائه اعتبارنامه نمایندگان به مجلس به حکم قرعه تعیین می شود و در دفتر مخصوص ثبت خواهد شد. قرعه کشی هر شش ماه یکمرتبه تجدید می شود. نمایندگانی که در قرعه قبل در قسمت جلو مجلس بوده اند به حکم قرعه در قسمت دوم مجلس استقرار خواهند یافت. در دو ردیف اول رئیس جمهور، معاونان و مشاوران او، اعضای شورای نگهبان و هیأت وزیران و معاونان امور مجلس و دیگر افراد مجاز طبق این آیین نامه خواهند نشست و افراد مذکور بهیچوجه مجاز به نشستن در صندلی نمایندگان و یا تردد در محل استقرار نمایندگان نمی باشند.

ماده 5 - خبرنگاران و تماشاچیان با داشتن کارت مخصوص همان جلسه و نیز مأمورین انتظامات مجلس در محل های مخصوص، حق حضور خواهند داشت و باید در تمام مدت جلسه ساکت باشند و از هرگونه بی نظمی خودداری کنند. در غیر اینصورت با دستور رئیس، تالار جلسه را ترک می نمایند. در صورتی که عمل آنان مستوجب تعقیبات کیفری بشود فرد خاطی با رعایت مقررات توسط مأمورین انتظامات مجلس توقیف و به مراجع صالحه تسلیم خواهد شد.

تبصره 1 - هر یک از نمایندگان می تواند در هر جلسه برای حداکثر سه نفر که به آنها اعتماد دارد، درخواست صدور کارت ورود به محل تماشاچیان را بنماید. انتظامات مجلس موظف به صدور کارت برای آنان می باشد.

تبصره 2 - سازمان اداری مجلس، با رعایت موازین تعیین شده از طرف هیأت رئیسه، برای خبرنگاران جرائد داخلی که طبق قانون مطبوعات اجازه انتشار دارند و برای خبرنگاران خارجی با معرفی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کارت موقت غیرقابل انتقال صادر می نماید.

‌پنجم - انتظام مجلس

ماده 6 - حفظ انتظام وامنیت محوطه مجلس بعهده رئیس مجلس و در غیاب او به عهده نواب رئیس است. هیچ مقام و قوه ای بدون اجازه رئیس، حق مداخله در محوطه و امور مجلس را ندارد.

ماده 7 - رئیس جمهور و معاونان او، وزیران به اجتماع یا به انفراد حق شرکت در جلسات علنی مجلس را دارند و می توانند مشاوران خود را نیز همراه داشته باشند و رئیس قوه قضائیه برای شرکت در مراسم تحلیف رئیس جمهور در مجلس شرکت می کند و همچنین اعضای شورای نگهبان حق حضور در کلیه جلسات رسمی مجلس را دارند و چنانچه طرح یا لایحه ای با قید دو یا سه فوریت در دستور مجلس قرار گیرد اعضاء شورای نگهبان باید در آن جلسه شرکت نمایند.

تبصره 1- در صورتی که مسؤولین اجرائی و قضائی از طرف رئیس مجلس برای دفاع و توضیح طرح و یا لایحه دعوت شده باشند، شرکت آنان در جلسات مربوط به آن طرح و لایحه بلامانع است.

تبصره 2- رئیس و دادستان دیوان محاسبات و معاونان امور مجلس وزراء و سازمان برنامه و بودجه و آن عده از کارکنان و مستخدمین مجلس که حضور آنان در تالار جلسه ضروری باشد با اجازه هیأت رئیسه حق حضور در جلسات را دارند.

ماده 8 - حمل هر نوع اسلحه برای کسانی که وارد ساختمان اصلی مجلس می شوند مطلقاً ممنوع است.

مبحث دوم - تشکیلات قانونگذاری مجلس

اول - هیأت‌ های رئیسه مجلس

الف - هیأت رئیسه سنی

ماده 9 - مسن ترین فرد از نمایندگان حاضر به عنوان رئیس سنی و فرد بعدی به عنوان نایب رئیس و دو نفر از جوانترین نمایندگان حاضر به سمت منشی معین می شوند و در جایگاه هیأت رئیسه قرار می گیرند. در صورت تساوی سن، هیأت رئیسه سنی با قید قرعه از بین مسن ترین و جوانترین نمایندگان حاضر تعیین خواهد شد.
اعلام هیأت رئیسه سنی با اداره کل قوانین مجلس است.

ماده 10 - وظایف هیأت رئیسه سنی، اداره جلسه افتتاحیه، انجام مراسم تحلیف، اقتراع شعب و اجرای انتخابات هیأت رئیسه موقت است.

ب - هیأت رئیسه موقت ‌

ماده 11 - انتخاب هیأت رئیسه موقت در دومین جلسه علنی مجلس انجام خواهد شد. ترکیب و طرز انتخاب آن مانند هیأت رئیسه دائم است، به جز اینکه اکثریت نسبی در انتخاب رئیس کافی خواهد بود.
هیأت رئیسه موقت بلافاصله پس از انتخاب، با متن سوگندنامه هیأت رئیسه دائم مراسم تحلیف را بجای خواهد آورد.

ماده 12 - وظایف هیأت رئیسه موقت اداره جلسات مجلس تا زمان تأیید اعتبارنامه دو سوم نمایندگان و اجرای انتخابات هیأت رئیسه دائم و تمشیت امور اداری مجلس است.

ج - هیأت رئیسه دائم

ماده 13 - پس از تصویب اعتبارنامه حداقل دو سوم مجموع نمایندگان، هیأت رئیسه موقت اقدام به انتخاب هیأت رئیسه دائم می کند، اعضاء هیأت رئیسه دائم برای یکسال انتخاب می شوند. مبنای تجدید انتخابات سالیانه، سالروز انتخابات هیأت رئیسه قبلی بوده و در صورتی که با تعطیلات مصادف گردد در جلسه قبل از آن انجام می گردد و مسوولیت هیأت رئیسه جدید از سالروز انتخابات قبل تفویض خواهد گردید.

ماده 14 - هیأت رئیسه دائم مرکب از رئیس، دو نایب رئیس، شش منشی و سه کارپرداز می باشد.

ماده 15 - انتخاب رئیس در نوبت اول با اکثریت مطلق آراء نمایندگان صاحب رأی است و انتخاب نواب رئیس، منشی ها و کارپردازان هر کدام جداگانه و با اکثریت نسبی و رأی مخفی و با ورقه خواهد بود. در صورتی که در انتخاب رئیس در نوبت اول اکثریت مطلق حاصل نشود، در نوبت دوم اکثریت نسبی کافی خواهد بود.

تبصره 1 - چنانچه آراء برای رئیس، نواب رئیس، منشی ها، کارپردازان با یکدیگر برابر باشد، حسب مورد به قید قرعه تعیین می شوند.

تبصره 2 – در صورتی به فرد غایب در جلسه می توان رأی داد که قبل از تشکیل جلسه مربوط به انتخابات هیأت رئیسه، کتباً نامزدی خود را به اداره کل قوانین مجلس اعلام کرده باشد.

ماده 16 - قبل از اخذ رأی برای هیأت رئیسه، اسامی داوطلبان به ترتیب وصول به هیأت رئیسه بدون بحث در جلسه علنی اعلام خواهد شد.

ماده 17 - اعضاء هیأت رئیسه دائم، پس از انتخاب، در حضور نمایندگان به ترتیب زیر سوگند یاد می کنند و موظف به رعایت دقیق مفاد آن می باشند.
بسم الله الرحمن الرحیم
«من به عنوان عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی در برابر قرآن مجید به خداوند قادر متعال سوگند یاد می کنم که حداکثر توان خود را برای اجراء آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی با مراعات بی طرفی کامل در انجام وظایف بکار گیرم و از هرگونه اقدام مخالف آیین نامه اجتناب نمایم.»

ماده 18 - نواب رئیس به ترتیب تعداد آراء به عنوان نایب رئیس اول و نایب رئیس دوم و در صورت تساوی آراء با قید قرعه انتخاب می شوند و در غیاب رئیس مجلس به ترتیب، وظایف و اختیارات او را بر عهده خواهند داشت.

تبصره - رئیس مجلس می تواند حتی هنگام حضور خود، اداره جلسه رسمی را به ترتیب به عهده نواب رئیس بگذارد.

ماده 19 - اگر رئیس مجلس پیش از انقضای مدت از ریاست استعفاء دهد یا فوت شود نواب رئیس به ترتیب تقدم، جلسه را منعقد می سازند و متن استعفاء نامه را قرائت یا فوت را اعلام می دارند. در مورد فوت به احترام متوفی جلسه ختم می شود و در هر صورت در جلسه بعد نایب رئیس جلسه را تشکیل می دهد و رئیس جدید طبق آیین نامه داخلی مجلس انتخاب می شود.
در مورد استعفاء بعد از اعلام و قرائت متن استعفاء نامه در مجلس و استماع توضیحات رئیس مستعفی و مذاکراتی که نمایندگان لازم بدانند، چنانچه استعفاء پس گرفته نشود، انتخاب رئیس جدید در جلسه بعد به عمل می آید، حداکثر توضیحات رئیس و مذاکرات نمایندگان یکساعت خواهد بود.

تبصره 1 - در مورد فوت یا استعفاء سایر اعضای هیأت رئیسه نیز باید بدون تشریفات در جلسه بعد انتخاب فرد یا افراد جدید به عمل آید.

تبصره 2 - انتخاب رئیس و هر یک از اعضاء هیأت رئیسه جدید برای مدت باقیمانده از یکسال خواهد بود.

ماده 20 - هیچیک از اعضاء هیأت رئیسه مجلس نمی تواند به عضویت کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس انتخاب شود و درصورتی که هر یک از اعضاء این کمیسیون به عضویت هیأت رئیسه انتخاب گردند از کمیسیون مستعفی شناخته شده و مطابق مراتب منظور در این آیین نامه نسبت به تعیین کمیسیون جدید اقدام خواهند نمود و همچنین نمی توانند به عنوان رئیس یا مخبر کمیسیون های مجلس انتخاب گردند و در صورتی که رئیس یا مخبر کمیسیون ها به عضویت هیأت رئیسه انتخاب گردند از سمت خود در کمیسیون مستعفی شناخته می شوند.

ماده 21 - وظایف و اختیارات رئیس مجلس عبارتند از :
1 - اداره جلسات مجلس به شرح مواد این آیین نامه.
2 - نظارت بر کلیه امور اداری، مالی، استخدامی و سازمانی مجلس.
3 - امضای کلیه احکام استخدامی بر اساس آیین نامه استخدامی کارکنان مجلس و سایر قوانین و مقررات.
4 - امضای کلیه نامه های مربوط به امور قانون گذاری و پارلمانی مجلس.
5 - حضور در نهادهای قانونی که رئیس مجلس عضو آنها است.
6 - ارائه گزارش کامل از تصمیمات و اقدامات هیأت رئیسه در رابطه با مسائل مختلف مربوط به مجلس و واحدهای تابعه آن هر سه ماه یکبار به نمایندگان.
7 - سایر موارد مذکور در قانون اساسی و دیگر مقررات.

ماده 22 - وظایف منشیان عبارتند از:
1 - مراقبت در ضبط و تحریر صورت مذاکرات و چاپ و توزیع آنها.
2 - قرائت طرحها و لوایح، پیشنهادها، نوشته ها و مطالبی که باید به اطلاع مجلس برسد.
3 - تنظیم پیشنهادهای واصله از طرف نمایندگان به ترتیب وصول با قید شماره.
4 - ترتیب اجازاتی که نمایندگان در جلسه برای نطق می خواهند، با رعایت حق تقدم و قید شماره ترتیب.

ماده 23 - وظایف و اختیارات هیأت رئیسه عبارتند از:
1 - مسؤولیت کلیه امور اداری، مالی، استخدامی و سازمانی مجلس.
2 - تصویب بودجه پیشنهادی سالیانه مجلس و ارجاع آن به کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس جهت طی مراحل قانونی.
3- مشارکت در تصویب حقوق مالی نمایندگان طبق این آیین نامه.
4 - انتظام و حفظ انضباط جلسات مجلس.
5 - نظارت بر انجام امور مربوط به گزارشها و چاپ و توزیع آنها.
6 - تهیه و تنظیم برنامه هفتگی مجلس.
7 - مسؤولیت و نظارت بر رعایت اوقات و مهلت های قانونی مذکور در این آیین نامه.
8 - دعوت از وزیران و مسؤولان اجرائی و قضائی به مجلس.
9 - اعلام مراتب رد اعتبارنامه یا استعفای نمایندگان به وزارت کشور.
10 - بررسی و حل و فصل مسائل و مشکلات کمیسیون ها و شعب.
11 - حفظ شأن و منزلت و اقتدار مجلس و دفاع از حقوق و جایگاه قانونی نمایندگان.
12 - نظارت بر عملکرد نمایندگان منتخب مجلس در هیأت ها و مجامع و شوراها و دریافت گزارش آنان.

تبصره - جلسات هیأت رئیسه با حضور حداقل دو سوم اعضاء که رئیس یا یکی از نواب رئیس جزء آنان باشد رسمیت می یابد و مصوبات آن با رأی اکثریت مطلق عده حاضر معتبر خواهد بود.

د - مسؤولیت مشترک هیأت رئیسه در برابر مجلس

ماده 24 - رئیس مجلس و سایر اعضای هیأت رئیسه در مورد انجام وظایف محوله در این آیین نامه در برابر مجلس مسؤولیت مشترک دارند.

ماده 25 – هرگاه نمایندگان به کیفیت اداره جلسات یا سایر امور مجلس و نحوه ایفای وظایف رئیس یا سایر اعضاء هیأت رئیسه معترض باشند، می توانند طی تقاضای کتبی با امضای حداقل بیست و پنج نفر و یا به درخواست کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس از هیأت رئیسه، تشکیل هیأت رسیدگی به اعتراضات، مرکب از رؤسای کمیسیونهای تخصصی و هیأت رئیسه و اعضاء کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس را درخواست نمایند. هیأت رئیسه مکلف است ظرف مدت سه روز نسبت به تشکیل هیأت رسیدگی به اعتراضات، اقدام نماید. هیأت اخیر مکلف است ظرف ده روز با حضور سه نفر از منتخبین معترضین، به موضوع رسیدگی نماید. در صورتی که اکثریت اعضاء هیأت رأی بر عدم صلاحیت فرد مورد اعتراض دادند عضویت وی در هیأت رئیسه تعلیق می گردد. گزارش هیأت در این باره در جلسه غیرعلنی مورد بررسی قرار می گیرد و در اولین جلسه علنی مجلس بدون بحث به رأی گیری گذاشته می شود. در صورت رد عدم صلاحیت، عضو مزبور به کار خود ادامه خواهد داد و در غیر این صورت از سمت خود مستعفی شناخته می شود و حق شرکت در انتخابات مجدد آن دوره را ندارد.

تبصره 1 - هیأت رسیدگی کننده به اعتراض، در ابتدای نخستین جلسه خود هیأت رئیسه ای را وفق مقررات مربوط به انتخاب هیأت رئیسه کمیسیون ها، انتخاب می نمایند. جلسات هیأت با حضور سه چهارم اعضاء رسمیت می یابد و مناط اعتبار تصمیمات آن، رأی اکثریت مطلق حاضرین می باشد.

تبصره 2 - نمایندگان معترض و اعضاء مورد اعتراض هیأت رئیسه مجلس، حق رأی در جلسه هیأت رسیدگی کننده به اعتراضات را ندارند.

تبصره 3 - رسیدگی فوق مانع از انجام وظایف قانونی کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی نسبت به طرز کار مجلس نخواهد بود و نمایندگان می توانند از آن طریق نیز نسبت به عملکرد هیأت رئیسه نظارت و پیگیری نمایند.

دوم - شعب و کمیسیون ها

الف - شعب ‌

ماده 26 - پس از انجام مراسم تحلیف، نمایندگان به حکم قرعه بطور مساوی به پانزده شعبه تقسیم می شوند و افراد باقیمانده به ترتیب از شعبه اول به بعد، یک یک به شعب افزوده می شوند. نمایندگانی که بعداً سوگند یاد می کنند به حکم قرعه به عضویت شعبی که کسری دارند پذیرفته می شوند.
هر شعبه دارای یک رئیس، دو نایب رئیس، یک مخبر و دو منشی خواهد بود که جداگانه با رأی مخفی با ورقه و با اکثریت نسبی بیش از یک سوم کل اعضاء شعبه، انتخاب می شوند و در صورت تساوی به حکم قرعه عمل خواهد شد.
نتیجه انتخابات با ذکر آراء طی گزارشی به وسیله مخبر به اطلاع مجلس می رسد. مناط اعتبار برای رسمیت جلسات شعب، حضور حداقل دو سوم اعضاء می باشد و تصمیمات شعب، به جز در مورد انتخاب افراد، با اکثریت مطلق آراء عدة حاضر خواهد بود.

ماده 27 - هر یک از شعب برای تمام دوره نمایندگی رسمیت دارند و وظایف و اختیارات آنها عبارتند از:
1- رسیدگی به اعتبارنامه ها.
2- تعیین اعضای کمیسیون تحقیق.
3- تعیین اعضای کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس.
4- بررسی و تشخیص صلاحیت نامزدهای عضویت در کمیسیون های تخصصی مجلس.

ماده 28 - هر یک از شعب موظفند صورتجلسات خود را با قید اسامی حاضرین و غایبین و تأخیرکنندگان به وسیله دبیر شعبه تنظیم و تقدیم هیأت رئیسه مجلس نمایند.

ب - کمیسیون ها

ماده 29 - مجلس دارای کمیسیون های خاص شامل کمیسیون تحقیق، تدوین آیین نامه داخلی مجلس، اصل نودم (90)، و کمیسیون های تخصصی با محدوده وظایف مشخص به شرح مواد این آیین نامه خواهد بود. تعداد اعضاء کمیسیون تحقیق و کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس هر کدام پانزده نفر و سایر کمیسیون های خاص و تخصصی بنا به تشخیص هیأت رئیسه و رؤسای شعب دارای حداقل نوزده و حداکثر بیست و سه نفر عضو خواهند بود.

کمیسیونهای خاص
1 - کمیسیون تحقیق

ماده 30 - به منظور بررسی اعتبارنامه هایی که توسط شعب مورد تأیید قرار نگرفته و یا از سوی نمایندگان مورد اعتراض واقع شده است هر یک از شعب موظفند پس از تعیین هیأت رئیسه خود، بلافاصله دو نفر از اعضای خود را که آگاهی بیشتری به مسائل حقوقی داشته و از صلاحیت لازم برخوردار باشند به عنوان اعضای اصلی و علی البدل کمیسیون تحقیق انتخاب نمایند و نتیجه را به هیأت رئیسه گزارش تا در جلسه علنی قرائت گردد.

2 - کمیسیون تدوین آیین‌ نامه داخلی مجلس

ماده 31 - هر شعبه یک نفر دیگر از اعضاء خود را که واجد صلاحیت باشد برای تشکیل کمیسیون تدوین آیین‌ نامه داخلی مجلس معین و نتیجه را‌به مجلس گزارش خواهد کرد. این کمیسیون طرحهای مربوط به مواد آیین‌ نامه داخلی مجلس را رسیدگی کرده و نظر خود را به مجلس گزارش می‌ نماید‌ تا مطابق آیین‌ نامه مورد بررسی قرار گیرد.

3 - کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی

ماده 32 - به منظور اجرای اصل نودم (90) قانون اساسی کمیسیونی بنام کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی تشکیل می گردد تا طبق قوانین مصوب مربوط به خود اداره و انجام وظیفه نماید.

4 - کمیسیون های تخصصی

ماده 33 - هر یک از کمیسیون‌ های تخصصی مجلس که مطابق این آیین‌ نامه تشکیل می‌ گردند در محدوده تخصصی خود دارای وظایف و اختیاراتی‌ به شرح زیر می‌ باشند:

1 - بررسی، اصلاح و تکمیل طرح‌ ها و لوایح قانونی و ارائه گزارش به مجلس شورای اسلامی.

2 - رسیدگی به طرح‌ های تحقیق و تفحص و انجام آن پس از تصویب مجلس شورای اسلامی.

3 - رسیدگی به لوایح بودجه سالیانه کل کشور.

4 - بررسی و اظهارنظر در مورد لوایح برنامه‌ های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور.

5 - بررسی چگونگی اجرا و نتایج حاصله از اجرای قوانین مصوب و تبصره‌ ها در ردیف‌ های برنامه‌ های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و‌ بودجه‌ های سالیانه کل کشور و تهیه گزارش و تقدیم آن به مجلس شورای اسلامی.

6 - کسب اطلاع از کم و کیف اداره امور کشور، دریافت و بررسی گزارشهای عملکردی و نظارتی از دستگاههای مختلف ذی‌ ربط به نمایندگی از سوی‌ مجلس شورای اسلامی و تهیه گزارش جامع سالیانه که در بر گیرنده مسیر تحولات و پیشرفت‌ ها و عملکرد بخش‌ های تخصصی کشور و گویای وضع‌اعمال حاکمیت و مدیریت در هر بخش باشد و ارائه آنها به مجلس شورای اسلامی.
این گزارش‌ ها در دستور کار مجلس قرار گرفته و قرائت می‌ گردد.

7 - بررسی و تصویب آزمایشی طرحها و لوایح و همچنین تصویب دائمی اساسنامه سازمانها، شرکتها و مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت که طبق‌اصل هشتاد و پنجم (85) قانون اساسی به آنها محول می‌ گردد. ‌

تبصره 1 - پاسخ دولت راجع به گزارشهای کمیسیون های تخصصی در دستور کار مجلس قرار گرفته و قرائت خواهد شد. پس از آن حسب درخواست کمیسیون های تخصصی، موضوع گزارشهای یاد شده جهت بررسی به کمیسیون اصل نودم (90) ارسال و کمیسیون مذکور نتایج بررسی خود را به مجلس ارائه خواهد کرد.

تبصره 2 - کمیسیون های تخصصی مجلس می توانند به تعداد کافی مشاور ذی صلاح ازطریق هیأت رئیسه به خدمت بگیرند.

ماده 34 - کمیسیون آموزش و تحقیقات برای انجام وظایف محوله در محدوده آموزش و پرورش عمومی، آموزش فنی و حرفه ای، آموزش عالی، تحقیقات و فن آوری، مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود.

ماده 35 - کمیسیون اجتماعی برای انجام وظایف محوله در محدوده امور اداری و استخدامی، کار، اشتغال، روابط کار و تعاون مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود.

ماده 36 - کمیسیون اقتصادی برای انجام وظایف محوله در محدوده اقتصاد و دارائی، بازرگانی داخلی، بازرگانی خارجی مطابق ضوابط این آیین‌ نامه تشکیل می‌ شود. ‌

ماده 37 - کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی برای انجام وظایف محوله در محدوده سیاست و روابط خارجی، سیاست داخلی، شوراها، شهرداریها، اطلاعات و امنیت داخلی، دفاع و امنیت خارجی و ثبت احوال مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود.

ماده 38 - کمیسیون انرژی برای انجام وظایف محوله درمحدوده نفت، گاز، برق، سدها و نیروگاههای آبی و برقی، انرژی اتمی و انرژی‌های نو‌ مطابق ضوابط این آیین‌ نامه تشکیل می‌ شود.

ماده 39 - کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات برای انجام وظایف محوله در محدوده برنامه، بودجه، نظارت برنامه و بودجه و دیوان محاسبات و امور مالی مجلس و آمار و خدمات عمومی فنی مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود.

تبصره - کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات علاوه بر انجام وظایف تخصصی در ماده (33) و (38) موظف است نسبت به امور زیر اقدام‌ نماید:
1 - نظارت و مراقبت بر اجرای مقررات بودجه و امور مالی مجلس و نحوه هزینه کردن آن.
2 - رسیدگی به عملکرد بودجه سالیانه مجلس و ارائه گزارش آن حداکثر تا پایان شهریورماه سال بعد. این گزارش جهت اطلاع نمایندگان چاپ می‌ گردد.
3 - بازرسی و رسیدگی دقیق و نظارت درمورد کلیه اموال و اشیاء منقول و غیرمنقول مجلس شورای اسلامی و ارائه گزارش سالیانه جهت چاپ و‌ توزیع بین نمایندگان. ‌

ماده 40 - کمیسیون بهداشت و درمان برای انجام وظایف محوله در محدوده بهداشت، درمان، امداد، بهزیستی، تأمین اجتماعی و بیمه های اجتماعی و هلال احمر مطابق ضوابط این آیین نامه تشکیل می شود.

ماده 41 - کمیسیون صنایع و معادن برای انجام وظایف محوله درمحدوده صنایع، پست، مخابرات، معادن، پتروشیمی، صنایع هوافضا و ارتباطات‌ مطابق ضوابط این آیین‌ نامه تشکیل می‌ شود. ‌

ماده 42 - کمیسیون عمران برای انجام وظایف محوله در محدوده راه و ترابری، مسکن، عمران شهری و عمران روستایی مطابق ضوابط این‌ آیین‌ نامه تشکیل می‌ شود. ‌

ماده 43 - کمیسیون فرهنگی برای انجام وظایف محوله در محدوده فرهنگ و هنر، ارشاد و تبلیغات، صدا و سیما و ارتباطات جمعی، تربیت بدنی‌ و جوانان و زنان و خانواده مطابق ضوابط این آیین‌ نامه تشکیل می‌ شود. ‌

ماده 44 - کمیسیون قضائی و حقوقی برای انجام وظایف محوله در محدوده قضائی و حقوقی مطابق ضوابط این آیین‌ نامه تشکیل می‌ شود.

ماده 45 - کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی برای انجام وظایف محوله در محدوده کشاورزی، منابع آب، دام و طیور، شیلات، محیط زیست‌ و هواشناسی مطابق ضوابط این آیین‌ نامه تشکیل می‌ شود.

5 - مقررات مشترک کمیسیون‌ ها

ماده 46 - به‌ منظور آشنایی نمایندگان با سوابق تحصیلی و کاری یکدیگر اداره کل قوانین موظف است قبل از تشکیل شعب برای تعیین اعضای‌ کمیسیون‌ ها، اسامی نمایندگان به همراه تحصیلات (‌مستند) و تجربه و سابقه عضویت در کمیسیون‌ ها (‌در صورتی که سابقه نمایندگی داشته باشند) را‌ تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد. تشخیص صلاحیت اعضاء هر شعبه برای عضویت در کمیسیون‌ های مجلس بر اساس پیشنهاد نماینده و رأی‌اکثریت نسبی اعضاء شعبه خواهد بود. هر نماینده ملزم است برای عضویت در یک کمیسیون، حداقل دو کمیسیون را به ترتیب اول و دوم پیشنهاد دهد. ‌

ماده 47 - هیأت رئیسه پس از دریافت گزارش بدوی شعب دربارة نامزدهای کمیسیون های مجلس این گزارش را تکثیر و در میان نمایندگان توزیع می نماید. چهل و هشت ساعت پس از این توزیع، شعب مجدداً تشکیل جلسه می دهند و با توجه به گزارش منتشر شده و بررسی همه اولویتها، دوباره نامزدهای خود را برای هر کمیسیون انتخاب و به هیأت رئیسه گزارش می دهند. در صورتی که تعداد افراد معرفی شده از طرف شعب برای هر کمیسیون بیش از تعداد لازم باشد مجموع افراد معرفی شده برای هر کمیسیون با دعوت یکی از نواب رئیس تشکیل جلسه می دهند تا در مورد افراد مورد نیاز در کمیسیون به توافق برسند. در صورتی که توافق لازم به عمل نیاید افراد مورد نیاز هر کمیسیون در جلسه ای با دعوت یکی از نواب رئیس با حق رأی و شرکت روسای شعب با رعایت اولویتهایی مانند تخصص، تجربه و سابقة عضویت در آن کمیسیون و با رأی مخفی تعیین خواهند شد.

تبصره 1 - نمایندگان مذکور حق شرکت در جلسه فوق جهت دفاع از پیشنهاد خود را دارند اما رأی ‌گیری بدون حضور آنان صورت می‌ گیرد مفاد این‌ تبصره شامل رؤسای شعب نیز می‌ باشد. ‌

تبصره 2 - بین افرادی که رأی مساوی آورده و احتساب آنان به عنوان عضو یک کمیسیون باعث افزایش سقف آن کمیسیون می‌ شود قرعه‌ کشی‌انجام می‌ گیرد.

تبصره 3 - افرادی که طبق این ماده برای کمیسیون اول مورد نظر خود انتخاب نشوند در کمیسیون دوم موردتقاضای خود، در صورتی که از‌ متقاضیان اولویت درجه اول تکمیل نشده باشد، قرارداده خواهند شد. اگر در این مرحله نیز تعداد افراد بیش از تعداد مورد نیاز کمیسیون باشد مجدداً با‌رعایت اولویتهای فوق الذکر و با رأی اکثریت هیأت رئیسه و روسای شعب برای کمیسیون دوم انتخاب می‌ شوند و کسانی که در این مرحله نیز برای‌ کمیسیون دوم مورد تقاضای خود انتخاب نشوند به تشخیص اکثریت اعضاء جلسه مشترک فوق‌الذکر برای یکی از کمیسیون‌ های دیگر مجلس تعیین‌ می‌ گردند.

ماده 48 - هریک از کمیسیون های تخصصی مجلس موظف است از میان اعضای خود کمیته و یا کمیته های فرعی متناسب با موضوعات مربوط تشکیل دهد. کمیته های فرعی دارای یک رئیس، یک نایب رئیس و یک منشی خواهند بود که توسط اعضای همان کمیته انتخاب می گردند. مصوبات کمیته های فرعی بعد از تصویب در کمیسیون رسمیت خواهد داشت.

ماده 49 - پس از انتخاب اعضای کمیسیون ها، هر کمیسیون به ریاست مسن ترین عضو و با حضور حداقل دو سوم اعضاء خود منعقد و فوراً یک رئیس، دو نایب رئیس، یک مخبر و دو منشی با رأی مخفی با ورقه با اکثریت نسبی به مدت یکسال انتخاب می نماید.

تبصره - اداره کل قوانین موظف است در شروع کار هر دوره مجلس سوابق کاری و میزان تحصیلات اعضای هر کمیسیون را قبل از انتخاب هیأت‌ رئیسه آن کمیسیون در اختیار اعضاء قرار دهد.

ماده 50 - مناط اعتبار برای رسمیت جلسه کمیسیون ها حضور حداقل دو سوم اعضاء می باشد. مصوبات کمیسیون با اکثریت مطلق آراء عدة حاضر خواهد بود.

ماده 51 - هر نماینده هر شش ماه می تواند پس از گذشت شش ماه از آغاز کار هر دوره مجلس از طریق هیأت رئیسه تقاضای تغییر کمیسیون را بنماید. این تغییر و انتقال با موافقت اکثریت اعضاء کمیسیون های ذی ربط انجام می پذیرد.

ماده 52 - هیأت رئیسه مجلس حداقل یک نفر از کارشناسان باتجربه و مناسب مجلس را به عنوان دبیر در اختیار هر کمیسیون قرار می دهد تا نسبت به امور کارشناسی و اداری مربوطه از قبیل ارتباط با هیأت رئیسه و ادارات مجلس و کمیسیون ها و تنظیم و توزیع مراسلات، ضبط مذاکرات، بایگانی اوراق و پرونده ها، تسریع جریان امور دفتری و تهیه صورتجلسات و سایر امور اداری اقدام نماید.

ماده 53 - گزارش عملکرد کمیسیون ها بایستی هر ماه یکبار به هیأت رئیسه مجلس داده شود تا به نحو مقتضی به اطلاع نمایندگان برسد.

ماده 54 – در صورتی که نمایندگان از طرف کمیسیون برای ادای توضیح در زمینه سؤال و یا پیشنهاد خود دعوت شوند موظف به شرکت خواهند بود و عدم شرکت بدون عذر موجه به منزله انصراف از طرح سؤال و یا پیشنهاد خواهد بود.

ماده 55 - تمام اسناد و اوراق مربوط به اموری که باید در کمیسیون ها بررسی شود از طرف هیأت رئیسه به آن کمیسیون ارجاع می شود. نمایندگان می توانند آن اسناد را ملاحظه کنند، اسناد مزبور نباید از کمیسیون خارج گردد. این اسناد به انضمام اسناد مذاکرات و اقدامات جاری کمیسیون در محل کمیسیون بایگانی و در پایان هر دوره به بایگانی مجلس منتقل می شود.

ماده 56 - پس از آنکه مجلس در باره طرح یا لایحه‌ ای رأی نهایی داد، اسناد و اوراق و صورتجلسات مربوط به ‌آن، در اداره کل قوانین مجلس‌ بایگانی می‌ شود.

6 - سایر مقررات ‌

ماده 57 - هر نماینده به جز رئیس مجلس، ملزم است عضویت یکی از کمیسیون های تخصصی را بپذیرد و در صورت تمایل می تواند در کمیسیون های دیگر مجلس، با حق اظهارنظر و بدون حق رأی شرکت کند.

تبصره - عضویت در کمیسیون های تحقیق و تدوین آئین نامه داخلی مجلس مانع از عضویت در کمیسیون دیگر نخواهد بود.

7 - کمیسیون مشترک

ماده 58 (اصلاحی 27ˏ03ˏ1380)- در مورد طرح ها و لوایحی که به تشخیص هیأت رئیسه به دو یا چند کمیسیون ارتباط اساسی داشته باشند، کمیسیون مشترک تشکیل می گردد. تعداد اعضاء کمیسیون مشترک بیست و سه نفر می باشد. تعیین سهم هر کمیسیون به وسیله هیأت رئیسه مجلس و انتخاب آنان توسط کمیسیون ذی ربط می باشد.
کمیسیون مشترک در انتخاب هیأت رئیسه و ارائه گزارش و سایر مقررات مانند دیگر کمیسیون ها اقدام می نماید.

8 - کمیسیون ویژه

ماده 59 - در مسائل مهم و استثنائی که برای کشور پیش می آید و در این خصوص تشکیل کمیسیون ویژه ای برای رسیدگی و تهیه گزارش ضرورت پیدا می کند، به پیشنهاد حداقل پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس، این کمیسیون تشکیل می شود. اعضای کمیسیون ویژه که هفت تا پانزده نفر بنا به نظر پیشنهاد دهندگان خواهند بود، مستقیماً در جلسه علنی توسط نمایندگان با رأی مخفی و اکثریت نسبی انتخاب خواهند شد. هیأت رئیسه کمیسیون ویژه همانند دیگر کمیسیون ها انتخاب خواهد شد.

مبحث سوم - تشکیلات اداری و پشتیبانی مجلس

اول - امور اداری، مالی و خدماتی مجلس

ماده 60 - کلیه امور اداری مجلس اعم از مالی، استخدامی، سازمانی، خدماتی و سایر امور اجرائی به عهدة هیأت رئیسه است که بر طبق قوانین خاص مصوب مجلس توسط رئیس سازمان اداری تحت نظر رئیس مجلس اداره می شود.

تبصره - رئیس سازمان اداری به وسیلة کارپردازان پیشنهاد و پس از تصویب هیأت رئیسه با ابلاغ رئیس مجلس تعیین می گردد.

ماده 61 - وظایف کارپردازان عبارتند از:
1 - تنظیم برنامه ها و سیاستهای مالی، استخدامی، خدماتی، تبلیغی و انتظامات مجلس و ارائه آن به رئیس مجلس جهت طی مراحل بعدی.
2 - نظارت بر عملکرد رئیس سازمان و نحوه اجرای مصوبات هیأت رئیسه.
3 - نظارت بر روند تهیه و پیشنهاد بودجه سالیانه مجلس و پیگیری مراحل بعدی آن.
4 - نظارت بر حفظ اداره و ثبت ابنیه و اموال و مؤسسات مجلس.
5 - نظارت بر عملکرد مرکز پژوهشها، مرکز اسناد، کتابخانه و موزه مجلس که طبق قوانین مربوط به خود تشکیل گردیده اند.
6 - پیگیری مشکلات نمایندگان و ارائه راه حل مناسب به هیأت رئیسه.
7 - نظارت بر سایر امور اداری و مالی و خدماتی مجلس.

ماده 62 - سازمان اداری مجلس همه ساله بودجه سال بعد مجلس را در مهلت قانونی تهیه و پس از طی مراحل اظهارنظر و تصویب هیأت رئیسه و کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی از طریق رئیس مجلس جهت طی مراحل قانونی برای دولت ارسال می دارد.

ماده 63 - به منظور برقراری امکان ملاقات و ارتباط مردم با نمایندگان در مرکز و حوزه های انتخابیه، هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی موظف است با استفاده از ساختمان ها و امکانات موجود و اعتبارات مصوب، زمینه رابطه مردم با نمایندگان را فراهم سازد.

مبحث چهارم - حضور اعضای قوه مجریه و شورای نگهبان در مجلس ‌

ماده 64 - در صورتی که نمایندگان لازم بدانند بنا به پیشنهاد رئیس مجلس و یا پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس شورای اسلامی، وزراء مکلف به حضور در مجلس می باشند و هرگاه تقاضا کنند و مطلبی داشته باشند، مطالب آنان استماع می شود.

فصل دوم – نمایندگان

مبحث اول - رسیدگی به اعتبارنامه نمایندگان

ماده 65 - شعب به موجب جدول حوزه های انتخابی مجلس شورای اسلامی که بر اساس حروف الفبا از طرف اداره کل قوانین مجلس با نظارت هیأت رئیسه تنظیم و توزیع می شود، رسیدگی به اعتبارنامه ها را شروع و نسبت به مدارکی که در شورای نگهبان مورد رسیدگی قرار نگرفته و یا پس از رسیدگی شورای نگهبان بدست آمده است اتخاذ تصمیم خواهد نمود و گزارش تصویب یا رد آن را از طریق هیأت رئیسه به مجلس تقدیم می دارند.
هر شعبه برای تسریع در کار می تواند یک یا چند شعبه فرعی تعیین کند که اعضای آن با قید قرعه از بین منتخبین آن شعبه تعیین می شوند، ولی رسیدگی نهایی در شعبه اصلی به عمل می آید و گزارش آن توسط مخبر شعبه طبق دستور جلسه به مجلس داده خواهد شد و در صورت غیبت مخبر و همچنین در صورتی که مخبر شعبه در جلسه باشد، لیکن نخواهد درباره اعتبارنامه صحبت کند به ترتیب یکی از دو نایب رئیس یا منشیان وظیفه او را انجام خواهد داد.

ماده 66 - هیأت رئیسه موظف است فهرست اعتبارنامه های ارجاعی به شعب را تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد. چنانچه نماینده ای به هر یک از اعتبارنامه ها معترض باشد، حداکثر ظرف مدت سه روز از تاریخ انتشار فهرست فوق الذکر اعتراض خود را کتباً به شعبه مربوطه تقدیم می دارد. شعبه موظف است حداقل بیست و چهار ساعت قبل از بررسی هر اعتبارنامه از معترضین جهت توضیح اعتراض خود دعوت به عمل آورد.

تبصره – در صورت عدم حضور معترض یا معترضین در شعبه، حق طرح اعتراض در جلسه علنی را نخواهند داشت مگر آنکه عدم حضور آنان به تشخیص هیأت رئیسه با عذر موجه بوده باشد و همچنین در صورتی که شعبه در موعد مقرر از معترض یا معترضین دعوت به عمل نیاورد، آنان می توانند در جلسه علنی اعتراض نمایند.

ماده 67 - هیچ شعبه ای نمی تواند تقدیم گزارش خود را بیش از دوازده روز از تاریخ دریافت پرونده به تعویق اندازد. در صورتی که تأخیر به حکم ضرورت پیش آمده باشد، رئیس و در غیاب او نایب رئیس شعبه مکلف است هیأت رئیسه مجلس را مطلع سازد. هرگاه هیأت رئیسه علت را موجه دانست، موضوع را دوباره به همان شعبه و در غیر این صورت به شعبه بعد ارجاع می نماید که ظرف ده روز پس از دریافت پرونده، گزارش دهد.

ماده 68 - گزارش هر یک از شعب درباره تأیید یا رد اعتبارنامه ها بدون ذکر دلیل در مجلس قرائت می شود. در صورتی که گزارش شعبه مبنی بر رد اعتبارنامه باشد و یا اینکه معترضین بر اعتبار خود باقی باشند، اعتبارنامه به کمیسیون تحقیق ارجاع خواهد شد.
در غیر این صورت اعتبارنامه مصوب تلقی گردیده و رئیس مجلس تصویب آن را اعلام می نماید.

ماده 69 - کمیسیون تحقیق ظرف حداکثر پانزده روز به دلائل و توضیحات کتبی شعب و معترضین (‌که باید ظرف پنج روز از تاریخ ارجاع ‌اعتبارنامه به کمیسیون، به آن کمیسیون فرستاده باشند) رسیدگی می‌ کند و پس از استماع و بررسی توضیحات شفاهی معترضین و مدافعات کتبی یا‌ حضوری نماینده مورد اعتراض، نظر خود را به مجلس ارسال می دارد.
‌در صورت عدم حضور عمدی نماینده مورد اعتراض در کمیسیون و یا عدم ارسال مدافعات کتبی کمیسیون می‌ تواند بدون استماع مدافعات وی نظر‌ خود را به مجلس ارسال دارد. ‌

ماده 70 - چنانچه اعتبارنامه نماینده ای از طرف شعبه یا نماینده ای مورد اعتراض قرار گرفته و به کمیسیون تحقیق احاله شده باشد نظر کمیسیون‌ مذکور در مجلس قرائت می‌ شود. اگر گزارش کمیسیون تحقیق مبنی بر رد اعتبارنامه باشد مخبر کمیسیون ادله رد اعتبارنامه را توضیح می‌ دهد. در‌ صورتی که گزارش مبنی بر تأیید صحت اعتبارنامه باشد و یا در موعد مقرر گزارش ندهد، ابتدا مخبر شعبه معترض، ادله رد اعتبارنامه را توضیح می‌ دهد‌و نماینده معترض حداکثر به مدت نیم ساعت در رد اعتبارنامه صحبت می‌ کند و در صورتی که معترضان متعدد باشند حداکثر تا سه نفر با توافق بقیه و‌ در صورت عدم توافق با قید قرعه انتخاب می‌ شوند و هر یک حداکثر به مدت نیم ساعت در رد اعتبارنامه صحبت می‌ کنند. نماینده ای که اعتبارنامه اش ‌مورد اعتراض قرار گرفته به مدت دو برابر وقت مخالفین می‌ تواند صحبت کند و می‌ تواند قسمتی از وقت خود را حداکثر به دو نفر از نمایندگان واگذار‌ نماید.

ماده 71 - چنانچه نماینده بدون عذر موجه (به تشخیص هیأت رئیسه) تا ده روز پس از ابلاغ به وی برای دفاع از صحت اعتبارنامه خود در جلسه حاضر نشود، مجلس با استماع گزارش کمیسیون تحقیق و صحبت معترض وارد رأی گیری می شود.

تبصره - در صورتی که نماینده یا نمایندگان معترض به دلائل موجه در جلسه حضور نداشته باشند می توانند با اطلاع قبلی هیأت رئیسه، دلائل اعتراض خود را کتباً به نماینده دیگری تحویل تا توسط او در مجلس قرائت گردد.

ماده 72 - اگر کمیسیون تحقیق ظرف پانزده روز نظر خود را به مجلس اعلام نکرد، نماینده ای که اعتبارنامه اش مورد اعتراض واقع گردیده، می تواند طرح اعتبارنامه خود را همراه با ارائه دلایل عدم گزارش کمیسیون تحقیق، از مجلس درخواست بنماید. همچنین پانزده نفر از نمایندگان هم می توانند چنین تقاضایی را از مجلس بنمایند. هیأت رئیسه موظف است در اولین فرصت این درخواست را در مجلس مطرح نماید. پس از استماع توضیح کمیسیون، مجلس در این مورد تصمیم می گیرد. در صورت موجه بودن علت تأخیر، مجلس می تواند مهلت را تا پانزده روز دیگر تمدید نماید. در غیر این صورت، اعتبارنامه در جلسه بعد مجلس مطرح می گردد و نماینده معترض و در صورت نبودن معترض مخبر شعبه مربوطه دلائل عدم تأیید صحت اعتبارنامه از طرف شعبه را در جلسه بیان می کند. پس از دفاع نماینده صاحب اعتبارنامه، مجلس وارد رأی گیری می شود.

ماده 73 - اخذ رأی نسبت به اعتبارنامه مورد اعتراض مخفی و با ورقه مخصوص خواهد بود.

ماده 74 - نمایندگانی که هنوز اعتبارنامه آنان به تصویب نرسیده حق دادن رأی به جز در مورد اعتبارنامه نمایندگان و همچنین حق حضور در شعبه یا کمیسیون تحقیق، هنگام رسیدگی به اعتبارنامه خود را ندارند. در صورتی که از طرف شعبه یا کمیسیون یا با تقاضای خود برای ادای توضیحات دعوت شوند، حق رأی نخواهند داشت ولی حق اظهارنظر دارند.

مبحث دوم - حقوق و تعهدات نمایندگان

اول - مصونیت نمایندگان

ماده 75 - بر طبق اصل هشتاد و ششم (86) قانون اساسی نمایندگان مجلس در مقام ایفای وظایف نمایندگی در اظهارنظر خود کاملاً آزادند و نمی توان آنها را به سبب نظراتی که در مجلس اظهار کرده اند یا آرائی که در مقام ایفای وظایف خود داده اند تعقیب یا توقیف کرد و یا از حقوق اجتماعی محروم نمود.

تبصره - وظایف نمایندگی شامل نطق قبل از دستور، بحثهای داخل دستور، بحثهای جلسات کمیسیون ها، اظهار نظراتی که برای اعمال اصل هشتاد و چهارم (84) قانون اساسی انجام می شود و سایر موارد نظارتی و قانونی است.

ماده 76 - چنانچه به تشخیص هیأت رئیسه نماینده ای در سخنان خود در جلسه علنی به کسی نسبت ناروا داده و یا هتک حرمت نماید فرد مزبور می تواند در دفاع از خود، به صورت مکتوب به اتهام وارده پاسخ گوید. پاسخ ارسالی در صورتی که بیش از دو برابر اصل مطلب اظهار شده نبوده و متضمن توهین و افترا نباشد، در اولین فرصت در جلسه علنی قرائت خواهد شد.

ماده 77 - اگر در ضمن مذاکره صریحاً یا تلویحاً نسبت سوئی به یکی از نمایندگان داده شود یا عقیده و اظهار او را بر خلاف جلوه دهند و نماینده مذکور برای رد آن نسبت به رفع اشتباه در همان جلسه یا در جلسه بعد اجازه نطق بخواهد بدون رعایت نوبت تا ده دقیقه اجازه نطق داده می شود.

‌دوم - تعهدات نمایندگان

ماده 78 - نمایندگان براساس مسؤولیت نمایندگی، متعهد و ملتزم به حفظ حیثیات مجلس و نمایندگان و رعایت نظم و نوبت و اجراء آیین نامه داخلی می باشند. در مواردی که نماینده ای رعایت تعهدات فوق را ننماید اقدامات ذیل به ترتیب از طرف رئیس به عمل خواهد آمد :
1 - تذکر شفاهی در جلسه علنی.
2 - اخطار در جلسه علنی.
3 - احضار و توبیخ متخلف در جلسه هیأت رئیسه.

ماده 79 - رئیس جلسه نسبت به نمایندگانی که از موضوع مذاکره خارج می شوند و یا بدون اجازه صحبت می کنند وهمچنین نسبت به نمایندگانی که به واسطه عدم رعایت آیین نامه داخلی یا به انحاء دیگر رعایت نظامات مجلس را نمی نمایند تذکر می دهد.

ماده 80 - در صورتی که رئیس به یکی از نمایندگان دوبار تذکر داد و نماینده مجدداً از حدود نظم خارج گردید، رئیس به او اخطار می کند.

ماده 81 - توبیخ که سبب درج در پرونده و گزارش در مجلس می شود در موارد ذیل اجراء می گردد:
1 - در صورتی که نماینده ای پس از اخطار در همان جلسه از حدود نظم خارج شود.
2 - در صورتی که نماینده ای ظرف مدت یک ماه چهار مرتبه در جلسات متوالی یا شش مرتبه در مجموع مورد تذکر واقع شده باشد.
3 - کسانی که بیش از سه جلسه متوالی یا در مجموع پنج جلسه در یک ماه تأخیر غیرمجاز داشته باشند.

سوم - حقوق نمایندگان

ماده 82 - مقرری نمایندگان بر اساس قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت و مخارج سمت نمایندگی با پیشنهاد هیأت رئیسه و تصویب جلسه مشترک هیأت رئیسه و کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس برای هر سال تعیین و جهت درج در بودجه سالیانه کشور به دولت ابلاغ می گردد. قبل از تصمیم مجدد در هر دوره مطابق مصوبه دوره قبل عمل خواهد شد.

چهارم - مأموریتها

ماده 83 - مأموریتهای رسمی فردی و جمعی نمایندگان برای شرکت در سمینارها، اجلاسها و بازدیدهای فنی و تخصصی در داخل و یا خارج از‌کشور با تصویب کمیسیون ذی‌ ربط و تایید هیأت رئیسه انجام خواهد شد. نتایج حاصل از ماموریت به آن کمیسیون و هیأت رئیسه مجلس تسلیم‌ می‌ گردد.

‌پنجم - تعطیلات و مرخصیها ‌

ماده 84 - تعطیلات تابستانی مجلس در هر سال سی روز است که زمان آن با تشخیص مجلس تعیین می شود. هیأت رئیسه می تواند در تنظیم برنامه جلسات علنی و کمیسیون ها به گونه ای عمل کند که نمایندگان در هر ماه یک هفته کاری هم برای رسیدگی به وظایف نمایندگی فرصت داشته باشند.

تبصره - در صورت ضرورت، رئیس مجلس می تواند با تقاضای حداقل پنجاه نفر از نمایندگان و یا درخواست دولت، با ذکر دلیل، در اوقات تعطیل، مجلس را بطور فوق العاده دعوت به انعقاد نماید.

ماده 85 - نمایندگان یک ماه در هر سال حق استفاده از مرخصی با حقوق را دارند. استفاده از مرخصی ضروری بدون حقوق نیز، با موافقت هیأت رئیسه، حداکثر یک ماه در سال خواهد بود و در صورت عدم استفاده می توانند در سال های بعد استفاده نمایند.

ماده 86 - اجازه مرخصی تمام مدت یک جلسه یا قسمتی از جلسات مجلس با موافقت هیأت رئیسه مجلس و در کمیسیون ها و شعب با رؤسای کمیسیون ها و شعب خواهد بود.

ماده 87 - هیچیک از نمایندگان قبل از تحصیل مرخصی نمی تواند غیبت نماید مگر با عذر موجه از قبیل بیماری یا حوادث غیرمترقبه.

ششم - غیبت نمایندگان

ماده 88 - نماینده ای که بیش از یکصد ساعت متوالی یا دویست و پنجاه ساعت غیرمتوالی از اوقات رسمی جلسات مجلس و کمیسیون را بدون عذر موجه در یکسال غیبت نماید، مستعفی شناخته خواهد شد. همچنین نماینده ای که به علت ناتوانی جسمی و یا بیماری بیش از چهار ماه در یکسال غیبت موجه داشته باشد بنا به درخواست سی نفر از نمایندگان و تصویب دو سوم نمایندگان حاضر مبنی بر عجز وی از ایفای وظایف نمایندگی، سمت نمایندگی خود را از دست می دهد.

تبصره 1 - تا یک هفته پس از اعلام رسمی مستعفی شناخته شدن نماینده، در صورتی که خود وی یا نماینده دیگری به غیرموجه بودن غیبت اعتراض کند و آن را تسلیم هیأت رئیسه نماید، این اعتراض در اولین فرصت در مجلس مطرح می شود و پس از صحبت حداکثر دو مخالف و دو موافق (هریک به مدت پانزده دقیقه) در صورتی که مجلس به موجه بودن غیبت نماینده مورد بحث رأی داد، غیبت موجه شناخته خواهد شد.
یک نفر از هیأت رئیسه به عنوان موافق و نماینده مورد بحث به عنوان مخالف برای صحبت، حق تقدم خواهند داشت.

تبصره 2 - در صورتی که نماینده مستعفی شناخته شده به غیرموجه بودن غیبت خود اعتراض کرده باشد ولی در موقع طرح نتواند و یا نخواهد در مجلس حضور یابد، می تواند لایحه دفاعیه خود را برای طرح در مجلس حداکثر تا موقع طرح، تحویل مجلس نماید. در این صورت این لایحه با حق تقدم در فرصت مقرر برای صحبت مخالفین توسط یکی از منشی ها قرائت خواهد شد. مدت قرائت لایحه حداکثر نیم ساعت خواهد بود.

ماده 89 - به غیبت و تأخیر غیرموجه حقوق تعلق نمی گیرد. ‌

ماده 90 - محاسبه ساعات غیبت در کمیسیون ها با رؤسای کمیسیون ها و در جلسات رسمی مجلس با هیأت رئیسه می باشد و در هر دو صورت، اعلان رسمی غیبت با هیأت رئیسه مجلس خواهد بود. هیأت رئیسه موظف است غیبت و تأخیر غیرموجه نمایندگان در کمیسیون ها را هر ماه به اطلاع نمایندگان برساند.

ماده 91 - غیبت، تأخیر غیرموجه نمایندگان پیش از پایان جلسه مجلس اعلان و در صورت مذاکرات مجلس ثبت خواهد شد.

تبصره - غیبت غیرموجه از دو جلسة کمیسیون در حکم غیبت از یک جلسه رسمی مجلس می باشد.

هفتم - استعفا نماینده و نحوه بررسی آن ‌

ماده 92 - هر نماینده که اعتبارنامه او به تصویب رسیده است می تواند از مقام نمایندگی استعفاء دهد. پذیرش استعفاء موکول به تصویب مجلس است.

ماده 93 - نماینده تقاضای استعفاء مدلّل خود را به عنوان رئیس مجلس می نویسد و رئیس مجلس آن را در اولین جلسه علنی و بدون قرائت متن، اعلام و در دستور کار هفتة بعد می گذارد. نماینده می تواند قبل از شروع بررسی در مجلس تقاضای استعفاء خویش را مسترد دارد.

ماده 94 - بررسی تقاضای استعفاء بدین ترتیب خواهد بود که ابتدا تقاضای استعفاء قرائت شده و سپس شخص متقاضی استعفاء یا نمایندة دیگری به تعیین او تقاضای دفاع خواهد نمود. مدت قرائت تقاضای استعفاء و توضیح نمایندة متقاضی استعفاء حداکثر نیم ساعت است. مخالف یا مخالفین نیز حداکثر نیم ساعت می توانند صحبت کنند و پس از آن رأی گیری به عمل می آید. در صورت تصویب تقاضای استعفاء مراتب از طریق هیأت رئیسه به وزارت کشور اعلام می شود تا طبق قانون انتخابات اقدام نماید.

تبصره – هر گاه نماینده متقاضی استعفاء برای طرح تقاضای استعفای خود در مجلس حاضر نشود و کسی را هم برای دفاع از خود تعیین ننماید متن تقاضای استعفاء قرائت و در صورت وجود مخالف حداکثر به مدت پانزده دقیقه صحبت خواهد کرد و سپس رأی گیری به عمل می آید.

ماده 95 – هر گاه تقاضای استعفاء تعدادی از نمایندگان به نحوی باشد که مانع از تشکیل جلسه رسمی گردد قابل طرح در مجلس نیست.

فصل سوم - گردش کار مجلس

مبحث اول - جلسات مجلس

ماده 96 - انعقاد رسمی جلسات و اعتبار اخذ رأی منوط به حضور حداقل دو سوم مجموع نمایندگان می‌ باشد. اکثریت مطلق وقتی حاصل می‌ شود‌که بیش از نصف نمایندگان حاضر، رأی مثبت دهند، مگر در مواردی که قانون اساسی و یا در این آیین‌ نامه نصاب دیگری تعیین شده باشد.

تبصره 1 - برای ادامه مذاکراتی که منجر به اتخاذ تصمیم و یا اخذ رأی نمی شود حضور حداقل نصف نمایندگان کافی است.

تبصره 2 - جلسات رسمی با تلاوت آیاتی چند از قرآن مجید به تشخیص هیأت رئیسه که حتی الامکان متناسب با جلسه آن روز باشد آغاز خواهد شد.

ماده 97 - نمایندگان باید در روزی که قبلاً برای تشکیل جلسه رسمی معین می شود در مجلس حاضر شوند. در صورت تأخیر بدون عذر موجه از طرف هیأت رئیسه توبیخ خواهند شد. همچنین، هریک از نمایندگان که در موقع اخذ رأی با اعلام قبلی رئیس مجلس مبنی بر منع خروج از جلسه بدون عذر موجه خارج شود، مستحق توبیخ خواهد بود و در صورت تکرار تأخیر وغیبت، مقررات آیین نامه از طرف هیأت رئیسه دربارة او اجراء خواهد شد. اسامی نمایندگانی که سه بار غیبت غیرموجه در یک ماه داشته باشند در روزنامه ها درج خواهد شد.

ماده 98 - تشخیص عده حضار با استفاده از تابلو است که در اول هر جلسه و قبل از اخذ آراء به وسیلة رئیس جلسه باید اعلام شود.

تبصره - در صورتی که تابلو خراب شود، حداکثر تا پایان همان جلسه تشخیص عده حاضر با منشیان خواهد بود و هیأت رئیسه موظف است قبل از انعقاد جلسه بعد به تعمیر و اصلاح تابلو اقدام نماید.

ماده 99 - حداکثر مدت برای هر جلسه رسمی چهار ساعت است که یکسره و یا با فاصله تنفس می باشد، مگر در موارد ضروری که به تشخیص رئیس و تصویب مجلس خواهد رسید. غایبین بعد از تنفس نیز مشمول مقررات مربوط به غیبت و تأخیر خواهند بود.

تبصره - وقت دستور جلسات رسمی مجلس چنان تنظیم خواهد شد که جز در موارد اضطراری با اول وقت ادای نماز برخورد نداشته باشد.

ماده 100 - اعضای هیأت رئیسه مجلس باید در ساعتی که قبلاً برای تشکیل جلسات تعیین می شود، حاضر شوند و در صورت تأخیر یا غیبت بدون عذر موجه با تشخیص رئیس بر طبق این آیین نامه جریمه می شوند.

ماده 101 - تشکیل جلسات و رعایت ترتیب مذاکرات و اجرای آیین نامه و حفظ نظم جلسه طبق این آیین نامه به عهدة رئیس جلسه است.

ماده 102 - دستور هفتگی مجلس باید به ترتیب وصول طرحها و لوایح از کمیسیون ها توسط هیأت رئیسه مجلس تهیه و پس از چاپ و توزیع بر تابلو مخصوص نصب شود. رعایت ترتیب مذکور الزامی است. طرحها و لوایحی که دارای اولویت باشند ممکن است بنا به تقاضای دولت و یا پانزده نفر از نمایندگان و با موافقت هیأت رئیسه خارج از ترتیب وصول، در دستور هفتگی مجلس قرار گیرد. این دستور، به شرط پیشنهاد دولت و یا پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس، فقط یکبار دیگر قابل تغییر خواهد بود.

تبصره - در صورتی که پنجاه نفر از نمایندگان برای طرح یا لایحه ای تقاضای اولویت کنند هیأت رئیسه موظف است آن را در دستور هفتگی مجلس قرار دهد.

ماده 103 - در صورت اضطرار که رعایت امنیت کشور ایجاب کند، به تقاضای کتبی رئیس جمهور یا یکی از وزراء یا ده نفر از نمایندگان، جلسة غیرعلنی تشکیل می شود. در این صورت، تقاضاکنندگان ادلّه خویش را مبنی بر وجود شرایط اضطرار و اقتضای امنیت کشور و در نتیجه لزوم برگزاری غیرعلنی جلسه رسمی مجلس، حداکثر تا مدت پانزده دقیقه، متوالیاً و یا متناوباً در دو نوبت، ارائه و سپس یک نفر به عنوان مخالف حداکثر تا پانزده دقیقه صحبت می کند، در صورت تصویب دو سوم حاضران، کار رسیدگی در جلسة غیرعلنی ادامه می یابد، در غیر این صورت، جلسه به حالت علنی بازگشته و به روال عادی عمل خواهد کرد.

تبصره 1 - مصوبات جلسه غیرعلنی در صورتی معتبر است که با حضور شورای نگهبان به تصویب سه چهارم مجموع نمایندگان برسد.

تبصره 2 - تشخیص رفع شرایط اضطراری برای انتشار مذاکرات و مصوبات جلسات غیرعلنی برای اطلاع عموم با مجلس است که با پیشنهاد حداقل ده نفر از نمایندگان و مذاکره به نحو مقرر در همین ماده، در جلسه غیرعلنی و تصویب اکثریت حاضرین در مجلس عملی می گردد.

ماده 104 - رئیس هر جلسه قبل از ختم هر جلسه، روز و ساعت تشکیل و دستور جلسه بعد را اعلام می کند که در صورت مذاکرات درج شود، مگر در موارد اضطراری (به تشخیص هیأت رئیسه) که حداقل بیست و چهار ساعت قبل از تشکیل جلسه، باید بطور رسمی اعلام شود.

ماده 105 - در صورتی که در مجلس بی‌ نظمی و تشنج بوجود آید که مانع ادامه کار مجلس باشد و رئیس نتواند از آن جلوگیری کند، در جای خود‌ قیام می‌ نماید. هرگاه برخاستن رئیس موجب آرامش نشود جلسه را به مدت پانزده دقیقه به عنوان تنفس تعطیل می‌ کند و نمایندگان از جلسه خارج ‌می‌ شوند و پس از انقضای پانزده دقیقه مجدداً جلسه تشکیل می‌ شود.
هرگاه بی‌ نظمی و تشنج تجدید شود، رئیس جلسه را ختم و آن را به روز دیگری‌ موکول می‌ نماید. ‌

مبحث دوم - نطق‌ ها و مذاکرات ‌

اول - نطق‌ ها

ماده 106 - در هر جلسه رسمی دو نفر از نمایندگان می توانند به نوبت و طبق فهرستی که قبلاً به قید قرعه تنظیم شده است، حداکثر به مدت ده دقیقه نطق قبل از دستور نمایند. هر نماینده می تواند تمام یا حداقل سه دقیقه از وقت خود را به دیگری واگذار نماید. همچنین نماینده ای که نطق قبل از دستور دارد می تواند علاوه بر وقت خود حداکثر ده دقیقه از وقت دیگر ناطقین همان جلسه استفاده نماید. دو نفر دیگر از نمایندگانی که به جهت مسائل فوری و اضطراری حداکثر تا یک ساعت قبل از شروع جلسه (تا هفت صبح) متقاضی نطق قبل از دستور باشند و در لوحة مخصوص ثبت نام کرده باشند، حداکثر به مدت پنج دقیقه می توانند نطق نمایند. در صورتی که بیش از دو نفر از نمایندگان متقاضی وقت اضطراری باشند، هیأت رئیسه به قید قرعه به دو نفر وقت خواهد داد.
هیچ یک از نمایندگان نمی توانند ظرف مدت دو ماه بیش از یکبار از وقت اضطراری استفاده نمایند.

ماده 107 - در هر جلسه قبل از ورود در دستور، رئیس مجلس می تواند در مورد گزارش حوادث مهم و مسائل فوری روز مطالبی را که آگاهی مجلس از آن ضروری باشد به اطلاع نمایندگان برساند. حداکثر مدت برای این مطالب پانزده دقیقه خواهد بود.

ماده 108 - ترتیب و مدت نطق بدین شرح است:

الف - مدت نطق در جلسه علنی به‌ شرح زیر خواهد بود:

1 - برای استیضاح یک وزیر دو ساعت و برای استیضاح دولت یا بیش از یک وزیر چهار ساعت. استیضاح کنندگان می توانند از بین خود یک یا چند نفر را برای بحث در موضوع استیضاح معرفی نمایند، ولی در هرحال مجموع نطقهای استیضاح کنندگان نباید از مدت فوق تجاوز نماید.

2 - برای اظهارات مجموع مخالفین و نیز مجموع موافقین در مورد اصل هر طرح و لایحه در شور اول و نیز برای توجیه طرحها و لوایح قانونی و توضیحات مخبر و یا نماینده دولت که از لایحه دفاع می نماید چهل و پنج دقیقه. در مورد لوایح مفصل می توان اوقات فوق را با پیشنهاد رئیس و یا ده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس تا دو برابر افزایش داد.

تبصره - در اصل طرحها و لوایح که موافقین و یا مخالفین ثبت نام کرده‌ اند، هر کدام حداکثر در موافقت یا در مخالفت، ده دقیقه صحبت خواهد کرد.

3 - برای هر یک از موافقان و مخالفان در برنامه و معرفی اعضاء دولت حداکثر نیم ساعت.

4 - سؤال از وزیر و همچنین توضیحات تکمیلی در مورد استیضاح، حداکثر پانزده دقیقه.

تبصره ـ نماینده می تواند در توضیح مسائل خود پنج دقیقه و پس از ارائه تمام یا قسمتی از پاسخ وزیر ده دقیقه صحبت نماید. جواب وزیر که باید مربوط به موضوع سؤال باشد جمعاً نباید از بیست دقیقه تجاوز نماید. وزیر می تواند استفاده از قسمتی از وقت خود را به بعد از صحبت نهائی سؤال کننده موکول نماید.

5 - برای موارد ذیل هر یک پنج دقیقه:
- دفاع از توهین و تحریف نطق.
- مخالفت و موافقت نسبت به هر یک از مواد طرحها و لوایح.
- توضیح پیشنهاد اصلاحی نسبت به مواد طرحها و لوایح اعم از فردی و جمعی.
- توجیه پیشنهاد کفایت مذاکرات و یا مخالفت با آن.
- توضیح پیشنهاد فوریت و عدم آن.
- پیشنهاد مسکوت ماندن طرح و یا لایحه و مخالفت با آن.
- پیشنهاد تنفس.
- پیشنهاد اخذ رأی مخفی.
- تذکر آیین نامه ای و یا اخطار قانون اساسی.
- پیشنهاد انواع رأی در مورد استیضاح.

ب - در تمام موارد مذکور در بند (الف)، در صورتی که ضرورت اقتضاء کند ممکن است استثنائاً بدون مذاکره و با پیشنهاد رئیس یا ده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس، مدت نطق و شور اضافه شود.

ج - مذاکره در باب کلیات لایحه بودجه سالانه کشور ده ساعت و برای هر ناطق بیست دقیقه و برای متمم بودجه و یک دوازدهم یا دو دوازدهم پنج ساعت و برای هر ناطق پانزده دقیقه خواهد بود.

د - مدت نطق برای مسائل مهم مربوط به سیاست خارجی از قبیل عهدنامه ها و مقاوله نامه ها و موافقتنامه های بین المللی حداکثر سه ساعت و برای هر ناطق حداکثر پانزده دقیقه خواهد بود.

ماده 109 - ناطق نباید از موضوع مورد بحث خارج شود. هرگاه رئیس تشخیص دهد که ناطق از موضوع خارج شده و در ضمن یک نطق، دو نوبت به وی تذکر خروج از موضوع را بدهد و باز ادامه دهد، دفعة سوم می تواند وی را از ادامة نطق در آن موضوع در تمام جلسه منع نماید، مگر این که مجلس ادامة صحبت را تایید کند.

ماده 110 - قطع کلام ناطق و عدم مراعات سکوت از طرف نمایندگان و هر گونه تهمت و توهین و ایرادگیریهای شخصی و حرکات و تظاهراتی که موجب بی نظمی مجلس باشد ممنوع است و مرتکب مشمول مجازاتهای مندرج در این آیین نامه خواهد گردید. رئیس مجلس مسؤول جلوگیری از این تخلفات است.

دوم - مذاکرات

ماده 111 - موضوعاتی که طبق دستور در مجلس مطرح می شود باید یک ساعت قبل از موقع انعقاد جلسه در ورقه مخصوصی که خارج از جلسه نصب می گردد، ثبت شود تا مخالف و موافق، در صورت تمایل، با تفکیک کلیات و هر یک از مواد، در آن ورقه در ستون مخصوص، شخصاً ثبت نام نمایند. حق تقدم نطق با کسانی است که ثبت نام کرده باشند که در این صورت، یک مخالف و یک موافق به ترتیب نطق خواهند کرد. در صورتی که مخالف یا موافقی ثبت نام نکرده باشد، نمایندگان مخالف و موافق در مجلس می توانند کتباً نوبت بگیرند و به تناوب صحبت کنند. اگر هیچ موافقی وجود نداشته باشد، مخالفان می توانند به نوبت صحبت کنند و اگر مخالفی موجود نباشد غیر از نمایندة دولت و یا مخبر به عنوان موافق کسی صحبت نخواهد کرد.

تبصره - در صورتی که موضوعی در دستور کار مجلس قرار گیرد و به دلائلی مطرح نشود و همان موضوع در جلسة بعد مجلس مطرح شود برگ ثبت نام مخالف و موافق اولیة معتبر است.

ماده 112 - مذاکرات کامل هر جلسه همراه با مصوبات ضبط و ثبت و حداکثر چهل و هشت ساعت پس از آن، بین نمایندگان توزیع می شود. نماینده ای که در صورت مشروح مذاکرات مطلبی بر خلاف اظهارات او ثبت شده باشد، بطور اختصار می تواند فقط نسبت به همان مورد در جلسه رسمی تذکر دهد و بعداً اصلاح آن قسمت از مذاکرات، در مجموعه مذاکرات مجلس درج می شود. صورت مذاکرات جلسات باید به امضای رئیس یا نایب رئیس مجلس که آن جلسه را اداره نموده است برسد.

ماده 113 – هر گاه هنگام بحث در بارة طرحها و لوایح، رئیس جمهور و معاونان او، وزیران و معاونان آنان و همچنین مخبرین کمیسیون های مربوطه لازم بدانند در موضوع مورد بحث با رعایت مواد طرح شده صحبت کنند، برابر مدت تعیین شده در آیین نامه به آنان اجازه داده خواهد شد.

ماده 114 - به جز مذاکرات مربوط به استیضاح و لایحه بودجه، در صورتی که حداقل دو مخالف و در صورت وجود، دو موافق نسبت به طرح یا لایحه ای صحبت کرده باشند، هر یک از نمایندگان می توانند کتباً کفایت مذاکرات را پیشنهاد کنند. اولین نمایندة پیشنهاد دهنده دلایل خود را به عنوان موافق اظهار می دارد و اگر مخالفی باشد علل مخالفت خود را بیان می کند و آنگاه رأی گرفته می شود. در صورتی که پیشنهاد کفایت مذاکرات به تصویب نرسید و در ادامة مذاکرات برای بار دوم پیشنهاد کفایت مذاکرات داده شد بدون توضیح رأی گرفته می شود. پس از رأی به کفایت مذاکرات و اعلام ختم آن از طرف رئیس، به دیگر نمایندگان موافق و مخالف در آن باب اجازه نطق داده نمی شود.

ماده 115 – هرگاه نمایندگان در رابطه با مسائل مهم مملکتی و یا بین المللی و مناسبتهای خاص لازم بدانند می توانند بیانیه صادر کنند و هیأت رئیسه موظف است چنانچه بیانیه صادره به امضاء حداقل نصف به علاوه یک مجموع نمایندگان رسیده باشد آن را در پایان جلسه علنی مجلس قرائت کند.

ماده 116 - گزارش نهایی کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی پس از ارائه به هیأت رئیسه مجلس، در صورتی که مربوط به عموم باشد، بدون رعایت نوبت در دستور کار قرار می گیرد و در اولین جلسه علنی قرائت خواهد شد.

ماده 117 - رؤسای جمهور، نخست وزیران، رؤسای مجلس و مقامات عالی رتبه کشورهای دیگر که به دعوت مقامات جمهوری اسلامی ایران به ایران می آیند و بنا به صلاحدید همتای آنان و تصویب هیأت رئیسه مجلس حضورشان در جلسه رسمی و علنی به مصلحت باشد می توانند در جلسه حاضر و عنداللزوم سخنرانی نمایند.

مبحث سوم – آراء

‌اول - کمیت آراء

ماده 118 - مصوبات مجلس با رأی موافق اکثریت مطلق حاضرین معتبر است مگر در مواردی که در قانون اساسی و یا این آیین نامه نصاب دیگری‌ معین شده باشد. ‌

ماده 119 - کلیه انتخاباتی که در مجلس و کمیسیون ها و شعب به عمل می آید، اعم از اینکه فردی یا جمعی باشد باستثناء انتخاب رئیس، اعضاء حقوقدان شورای نگهبان که با اکثریت مطلق عده حاضر انتخاب می شوند و موارد دیگری که در این آیین نامه حد و نصاب دیگری برای آن تعیین شده است با رأی اکثریت نسبی است و در صورت تساوی آراء، به تعداد مورد نیاز از منتخبین به حکم قرعه تعیین می شود. اسامی کلیه نامزدها با تعداد آراء آنان توسط رئیس جلسه اعلام می شود.

ماده 120 - رأی گیری نسبت به موارد زیر با اکثریت خاص و به ترتیب ذیل خواهد بود:
الف - اکثریت دوسوم حاضران:
1 - تصویب آیین نامه داخلی مجلس و تفسیر آن.
2 - تصویب تشکیل جلسة غیرعلنی مجلس.
3 - تصویب تقاضای دو و سه فوریت طرحها و لوایح.
ب - اکثریت دوسوم مجموع نمایندگان:
1 - تصویب درخواست مراجعه به آراء عمومی.
2 - تصویب عدم کفایت رئیس جمهور.

‌دوم - کیفیت آراء

ماده 121 - رأی گیری در مجلس به یکی از روشهای ذیل انجام می گیرد:
1 - با دستگاه الکترونیکی.
2 - علنی با ورقه.
3 - مخفی با ورقه

ماده 122 - هیأت رئیسه مجلس موظف است مجلس را به وسایل پیشرفته الکترونیکی مجهز نماید تا شمارش عده حاضران در مجلس و اعلام رأی مخالف، موافق و ممتنع با وسایل مذکور ممکن و میسر گردد و نتیجه آراء را در معرض دید نمایندگان قرار دهد. در موارد نقص فنی دستگاهها حداکثر برای یک هفته رأی گیری با قیام و قعود یا طرق دیگر انجام خواهد شد. تمدید این مهلت با تصویب مجلس خواهد بود.

ماده 123 - در مورد ذیل اخذ رأی علنی با ورقه خواهد بود:
هر گاه حداقل ده نفر از نمایندگان به جای استفاده از دستگاه الکترونیکی و یا قیام و قعود رأی علنی با ورقه را تقاضا نمایند. ابتدائاً بدون بحث نسبت به درخواست، رأی گیری به عمل می آید و در صورت تصویب درخواست، اصل موضوع با ورقه و بطور علنی به رأی گذاشته می شود.

ماده 124 - در رأی علنی با ورقه، هر نماینده دارای سه نوع کارت سفید، کبود و زرد است که اسم آن نماینده روی کارتها چاپ شده است. کارت سفید علامت قبول، کارت کبود علامت رد و کارت زرد علامت امتناع است. هنگام اخذ رأی علنی با ورقه، نمایندگان کارت سفید یا کبود یا زرد خودشان را با نظارت منشیان در گلدانها می ریزند. نمایندگانی که رأی ندهند و یا بعد از اعلام اخذ رأی از تالار جلسه خارج شوند، ممتنع محسوب می شوند.

تبصره - اسامی موافقین، مخالفین و ممتنعین و کسانی که در رأی گیری شرکت نکرده و یا بعد از اعلام اخذ رأی از تالار خارج شده اند، بدون اینکه در جلسه قرائت شود، در صورت مشروح مذاکرات مجلس ثبت می گردد.

ماده 125 - در موارد ذیل اخذ رأی مخفی با ورقه الزامی است:
1 - انتخاب اعضای هیأت رئیسه، حقوقدانان شورای نگهبان، نمایندگان مجلس در نهادها و هیأت ها، مجامع و شوراها و سایر انتخابات راجع به اشخاص.
2 - انتخابات داخلی شعب و کمیسیون ها.
3 - رأی اعتماد و عدم اعتماد به وزیران و هیأت وزیران و رأی عدم کفایت به رئیس جمهور.
4 - رأی نسبت به اعتبارنامه نمایندگان.

تبصره - هیأت رئیسه موظف است کارتهای مخصوصی برای رأی گیری مخفی تهیه و دراختیار نمایندگان قرار دهد. رأی گیری به وسیله هر گونه ورقه و کارتی غیر از این اوراق معتبر نخواهد بود.

ماده 126 (اصلاحی 25/ˏ03ˏ/1382)- در مواردی که نتیجه اخذ رأی با قیام و قعود بلافاصله توسط دونفر از‌منشیان هیأت رئیسه و یا ظرف مدت پانزده دقیقه بعد از اعلام رأی مذکور توسط بیست و‌ پنج نفر از نمایندگان حاضر در مجلس مورد تردید باشد بدون بحث با ورقه نسبت به تردید ‌به عمل آمده رأی‌گیری خواهد شد. درصورتی که درخواست تردیدکنندگان به تصویب ‌نصف به‌علاوه یک نمایندگان حاضر در جلسه برسد نتیجه آن ملاک عمل قرار خواهد ‌گرفت. چنانچه تردید در پانزده دقیقه آخر جلسه باشد می‌توان در جلسه بعد نسبت به تردید رأی‌گیری نمود.

تبصره 1 (اصلاحی 24ˏ/10ˏ/1382)- تردیدکنندگان باید اسامی خود را شخصاً در برگ مخصوصی در جایگاه‌ هیأت رئیسه ثبت و امضاء نمایند.

تبصره 2 (اصلاحی 24/ˏ10ˏ/1382)- تردیدکنندگان پس از گذشت مدت پانزده دقیقه از زمان رأی‌گیری ‌نمی‌توانند از درخواست خود انصراف بدهند.

‌سوم - اعلام نتیجه رأی ‌

ماده 127 - به مجرد اعلام اخذ رأی، توسط رئیس جلسه تعداد نمایندگان حاضر در جلسه به استناد دستگاه شمارش گر اعلام و بلافاصله اخذ رأی به عمل می آید. در موارد نقص فنی دستگاه شمارش گر عده حاضران مستند به شمارش اکثریت منشیان خواهد بود.

ماده 128 - در کلیه موارد، نتیجه رأی مجلس باید صریحاً به وسیلة رئیس اعلام گردد.

ماده 129 - اسامی کلیه تقاضا کنندگان رأی مخفی یا رأی علنی با ورقه در صورت مشروح مذاکرات مجلس ثبت خواهد شد.

باب اول - کلیات

فصل اول (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- تشکیل و افتتاح مجلس ‌

مبحث اول (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- تشکیل و افتتاح مجلس

اول (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- تشکیل مجلس

ماده 1 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)ـ محل دائمی مجلس شورای اسلامی ساختمان بهارستان است و جلسات مجلس در این محل، رسمیت دارد. تعیین هر محل دیگر با پیشنهاد هیأت رئیسه و رأی موافق دو سوم نمایندگان حاضر در جلسه رسمی مجلس است.

تبصره 1 (اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)ـ در مواقع اضطرار که تشخیص آن به عهده هیأت رئیسه مجلس است اگر تشکیل جلسات رسمی در محلهای موضوع این ماده ممکن نشود،از طرف هیأت رئیسه، محل دیگری تعیین می شود و به اطلاع نمایندگان می رسد. ادامه تشکیل جلسات در این محل نیز با رأی اکثریت نمایندگان حاضر در جلسه رسمی است.

تبصره 2 (الحاقی 30ˏ/02ˏ/1391)ـ رأی گیری موضوع این ماده بعد از صحبت یک مخالف و یک موافق هر کدام حداکثر به مدت پنج دقیقه انجام می شود.

دوم (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- افتتاح مجلس ‌

ماده 2 (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- نخستین جلسه هر دوره مجلس شورای اسلامی طبق اصل شصت و پنجم (65) قانون اساسی با حضور حداقل دو سوم مجموع نمایندگان ‌رسمیت می‌ یابد. در آغاز جلسه آیات (35) تا (42) سوره شوری تلاوت می‌ شود.
‌پس از قرائت پیام مقام معظم رهبری مراسم سوگند انجام و در پایان جلسه، نمایندگان به منظور بزرگداشت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت‌ امام خمینی (‌ره) و شهیدان انقلاب اسلامی و ادای احترام و تجدید عهد با آنان در مرقد مطهر آن حضرت و بهشت زهرا حضور خواهند یافت.

سوم (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- تشریفات سوگند

ماده 3 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- نمایندگان حاضر در مجلس طبق اصل شصت و هفتم (67) قانون اساسی سوگند یاد می‌ کنند. متن سوگندنامه توسط رئیس قرائت می‌ شود‌ و نمایندگان به حالت اجتماع در حال قیام آن را تکرار و پس از انجام مراسم تحلیف، سوگند نامه را امضاء میکنند. ‌
نمایندگان اقلیت‌ های دینی این سوگند را با ذکر کتاب آسمانی خود یاد خواهند کرد. ‌
نمایندگانی که در جلسه نخست شرکت ندارند باید در اولین جلسه رسمی که حضور پیدا می‌ کنند سوگند را بجا آورند و ذیل سوگندنامه را امضاء کنند.

چهارم (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- جایگاهها

ماده 4 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- جایگاه نمایندگان، پس از ارائه اعتبارنامه نمایندگان به مجلس به حکم قرعه تعیین می‌ شود و در دفتر مخصوص ثبت خواهد شد.‌ قرعه‌ کشی هر شش ‌ماه تجدید می‌ شود. نمایندگانی که در قرعه قبل در فقره جلو مجلس بوده‌اند به حکم قرعه در فقره دوم مجلس استقرار‌ خواهند یافت. در دو ردیف اول رئیس جمهور، معاونان و مشاوران او، اعضای شورای نگهبان و هیأت وزیران و معاونان امور مجلس و دیگر افراد مجاز‌ طبق این آیین‌ نامه خواهند نشست و افراد مذکور بهیچوجه مجاز به نشستن در صندلی نمایندگان و یا تردد در محل استقرار نمایندگان نمی‌ باشند.

ماده 5 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- خبرنگاران و تماشاچیان با داشتن کارت مخصوص همان جلسه و نیز مامورین انتظامات مجلس در محل‌ های مخصوص، حق حضور‌ خواهند داشت و باید در تمام مدت جلسه ساکت باشند و از هرگونه بی‌ نظمی خودداری کنند.
در غیراین صورت با دستور رئیس جلسه، صحن را ترک‌ می‌ نمایند. در صورتی که عمل آنان مستوجب تعقیبات کیفری بشود فرد خاطی با رعایت مقررات توسط مامورین انتظامات مجلس توقیف و به مراجع‌ صالحه تحویل خواهد شد. ‌

تبصره 1(الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- هر یک از نمایندگان می‌ تواند در هر جلسه برای حداکثر سه نفر که به آنها اعتماد دارد، درخواست صدور کارت ورود به محل تماشاچیان‌ را بنماید.انتظامات مجلس موظف به صدور کارت برای آنان می‌ باشد.

تبصره 2 (اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)- معاونت اجرائی مجلس، با رعایت موازین تعیین شده از طرف هیأت رئیسه، برای خبرنگاران جرائد داخلی که طبق قانون مطبوعات‌ اجازه انتشار دارند و برای خبرنگاران خارجی با معرفی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کارت موقت غیرقابل انتقال صادر می‌ نماید.

پنجم (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- انتظام مجلس

ماده 6 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- حفظ انتظام و امنیت محوطه مجلس بعهده رئیس مجلس و در غیاب او به عهده نواب رئیس است. هیچ مقام و قوه‌ای بدون اجازه رئیس،‌ حق مداخله در محوطه و امور مجلس را ندارد. ‌

ماده 7 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- رئیس جمهور و معاونان او، وزیران به اجتماع یا به انفراد حق شرکت در جلسات علنی مجلس را دارند و می‌ توانند مشاوران خود را نیز‌همراه داشته باشند و رئیس قوه قضائیه برای شرکت در مراسم تحلیف رئیس جمهور در مجلس شرکت می‌ کند و همچنین اعضای شورای نگهبان حق‌ حضور در کلیه جلسات رسمی مجلس را دارند و چنانچه طرح یا لایحه‌ای با قید دو یا سه فوریت در دستور مجلس قرار گیرد اعضاء شورای نگهبان ‌باید در آن جلسه شرکت نمایند.

تبصره 1(الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- سایر مسؤولین دستگاه های اجرائی و قضائی اعم از دولتی یا غیردولتی که از طرف هیأت رئیسه برای دفاع و توضیح طرح یا لایحه دعوت شده اند می توانند در جلسات مجلس شرکت نمایند.

تبصره 2(الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- رئیس و دادستان دیوان محاسبات، معاون امور مجلس هریک از وزیران و آن عده از کارکنان مجلس که حضور آنان در صحن مجلس ضروری باشد و معاونین امور مجلس دیگر دستگاه ها و نهادها با اجازه هیأت رئیسه حق حضور در جلسات را دارند. این افراد می توانند در جلساتی که موضوع دستور مجلس مرتبط با وزارتخانه و سازمان آنها باشد شرکت نمایند.

ماده 8 (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- حمل هر نوع اسلحه برای کسانی که وارد ساختمان اصلی مجلس می‌شوند مطلقاً ممنوع است.

مبحث دوم (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- تشکیلات قانونگذاری مجلس

اول (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- هیأت‌ های رئیسه مجلس

الف - هیأت رئیسه سنی

ماده 9 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- مسن‌ ترین فرد از نمایندگان حاضر به‌ عنوان رئیس سنی و فرد بعدی به‌ عنوان نایب رئیس و دو نفر از جوانترین نمایندگان حاضر به سمت‌ دبیر معین می‌ شوند و در جایگاه هیأت رئیسه قرار می‌ گیرند. درصورت تساوی سن، هیأت رئیسه سنی با قید قرعه از بین مسن‌ ترین و جوانترین‌ نمایندگان حاضر تعیین خواهد شد. ‌اعلام هیأت رئیسه سنی با معاونت قوانین مجلس است. ‌

ماده 10 (اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)- وظایف هیأت ‌رئیسه سنی عبارت است از:
1 - اداره جلسه افتتاحیه و جلسات بعدی تا زمان انتخاب هیأت‌ رئیسه
2 - انجام مراسم تحلیف
3 - قرعه‌ کشی برای تعیین اعضای شعب
4 - توزیع اعتبارنامه‌ ها بین شعب
5 - برگزاری انتخابات هیأت‌ رئیسه
6- تمشیت امور اداری مجلس تا زمان انتخاب هیأت ‌رئیسه

ب - هیأت رئیسه موقت ‌

ماده 11 (منسوخه 26/ˏ09ˏ/1387)- انتخاب هیأت رئیسه موقت در دومین جلسه علنی مجلس انجام خواهد شد. ترکیب و طرز انتخاب آن مانند هیأت رئیسه است، به‌ جز اینکه اکثریت نسبی در انتخاب رئیس کافی خواهد بود. ‌هیأت رئیسه موقت بلافاصله پس از انتخاب، با متن سوگند نامه هیأت رئیسه مراسم تحلیف را بجای خواهد آورد.

ماده 12 (منسوخه 26ˏ/09ˏ/1387)- وظایف هیأت رئیسه موقت اداره جلسات مجلس تا زمان تأیید اعتبار نامه دو سوم نمایندگان و اجرای انتخابات هیأت رئیسه و‌ تمشیت امور اداری مجلس است.

ج - هیأت رئیسه

ماده 13 (اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)– هیأت ‌رئیسه سنی در اولین جلسه پس از افتتاح مجلس اقدام به برگزاری انتخابات هیأت ‌رئیسه می ‌نماید. اعضای هیأت ‌رئیسه برای مدت یک ‌سال انتخاب می ‌شوند. انتخابات بعدی در سالروز انتخابات هیأت ‌رئیسه می ‌باشد و در صورتی که با تعطیلات مصادف گردد در جلسه قبل از آن انجام می‌ شود. مسؤولیت هیأت ‌رئیسه جدید از سالروز انتخابات قبل آغاز می‌ شود.

تبصره 1 (الحاقی 28/ˏ05/ˏ1397)- نمایندگانی که داوطلب عضویت در هیأت ‌رئیسه هستند، باید حداکثر تا پایان وقت اداری روز افتتاحیه مجلس برای ثبت‌ نام به هیأت ‌رئیسه سنی مراجعه کنند و این موضوع قبلاً باید به اطلاع نمایندگان برسد. هیأت‌ رئیسه سنی موظف است شرح حال و سوابق داوطلبان را به‌ ‌همراه تصاویر آنان تهیه کند و در دومین جلسه علنی و قبل از برگزاری انتخابات هیأت ‌رئیسه در اختیار نمایندگان قرار دهد.

تبصره 2 (الحاقی 28ˏ/05ˏ/1397)- چنانچه اعتبارنامه نماینده‌ ای که برای هیأت ‌رئیسه انتخاب شده‌ است به تصویب مجلس نرسد، برای تعیین جایگزین وی مجدد رأی ‌گیری به عمل می‌ آید.

تبصره 3 (الحاقی 28ˏ/05ˏ/1397)- پس از تشکیل هیأت ‌رئیسه، گزارش شعب پانزده‌ گانه در مجلس قرائت و تصویب اعتبارنامه ‌ها اعلام می‌ شود.

ماده 14 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- هیأت رئیسه مرکب از رئیس، دو نایب رئیس، شش دبیر و سه ناظر می‌ باشد. ‌

ماده 15 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)-انتخاب رئیس در نوبت اول با اکثریت مطلق آراء نمایندگان است و انتخاب نواب رئیس، دبیران و ناظران هر کدام‌ جداگانه و با اکثریت نسبی و رأی مخفی و با ورقه خواهد بود.
در صورتی که در انتخاب رئیس در نوبت اول اکثریت مطلق حاصل نشود، در نوبت دوم‌ اکثریت نسبی کافی خواهد بود.

تبصره 1 (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- چنانچه آراء برای رئیس، نواب رئیس، دبیران، ناظران با یکدیگر برابر باشد، حسب مورد به قید قرعه تعیین می‌شوند. ‌

تبصره 2 (اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)- در صورتی به فرد غایب در جلسه می‌توان رأی داد که قبل از تشکیل جلسه مربوط به انتخابات هیأت رئیسه، کتباً نامزدی خود را به‌ معاونت قوانین مجلس اعلام کرده باشد.

ماده 16 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- قبل از اخذ رأی برای هیأت رئیسه، اسامی داوطلبان به ترتیب وصول به هیأت رئیسه بدون بحث در جلسه علنی اعلام خواهد شد.

ماده 17 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- اعضاء هیأت رئیسه، پس از انتخاب، در حضور نمایندگان با قرائت متن زیر سوگند یاد می کنند و موظف به رعایت دقیق مفاد آن‌ می‌ باشند.
‌بسم الله الرحمن الرحیم
«‌من به عنوان عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی در برابر قرآن مجید به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌ کنم که حداکثر توان خود را برای اجراء‌آیین‌ نامه داخلی مجلس شورای اسلامی با مراعات بی طرفی کامل در انجام وظایف بکار گیرم و از هرگونه اقدام مخالف آیین‌ نامه اجتناب نمایم.»

ماده 18 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- نواب رئیس به ترتیب تعداد آراء به عنوان نایب رئیس اول و نایب رئیس دوم و درصورت تساوی آراء با قید قرعه انتخاب می‌ شوند و در‌ غیاب رئیس مجلس به ترتیب، وظایف و اختیارات او را برعهده خواهند داشت.

تبصره (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- رئیس مجلس می‌تواند حتی هنگام حضور خود، اداره جلسه رسمی را به ترتیب به عهده نواب رئیس بگذارد.

ماده 19 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- اگر رئیس مجلس پیش از انقضای مدت از ریاست استعفاء دهد یا فوت شود نواب رئیس به ترتیب تقدم، جلسه را منعقد می‌ سازند و متن‌ استعفاء‌ نامه را قرائت یا فوت را اعلام می‌ دارند. درمورد فوت به احترام متوفی جلسه ختم می‌ شود و در هر صورت در جلسه بعد نایب رئیس جلسه را‌ تشکیل می‌ دهد و رئیس جدید طبق آیین‌ نامه داخلی مجلس انتخاب می‌ شود. ‌در مورد استعفاء بعد از اعلام و قرائت متن استعفاء نامه در مجلس و استماع توضیحات رئیس مستعفی و مذاکراتی که نمایندگان لازم بدانند، چنانچه‌استعفاء پس گرفته نشود، انتخاب رئیس جدید در جلسه بعد به عمل می‌ آید، حداکثر توضیحات رئیس سی دقیقه و سه نفر نماینده هر کدام ده دقیقه است.

تبصره 1 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- در مورد فوت یا استعفاء سایر اعضای هیأت رئیسه نیز باید بدون تشریفات در جلسه بعد انتخاب فرد یا افراد جدید به عمل آید.

تبصره 2 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- انتخاب رئیس و هریک از اعضای هیأت رئیسه جدید برای مدت باقیمانده از یکسال خواهد بود. ‌

ماده 20 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- هیچیک از اعضاء هیأت رئیسه مجلس نمی‌ تواند به عضویت کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس انتخاب شود و در صورتی که‌ هر یک از اعضاء این کمیسیون به عضویت هیأت رئیسه انتخاب گردند از کمیسیون مستعفی شناخته شده و مطابق مراتب منظور در این آیین‌ نامه نسبت‌ به تعیین کمیسیون جدید اقدام خواهند نمود و همچنین نمی‌ توانند به عنوان رئیس یا سخنگوی کمیسیون‌ های مجلس انتخاب گردند و درصورتی که رئیس یا‌ سخنگوی کمیسیون‌ ها به عضویت هیأت رئیسه انتخاب گردند از سمت خود در کمیسیون مستعفی شناخته می‌ شوند.

ماده 21 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- وظایف و اختیارات رئیس مجلس عبارتند از :
1 - اداره جلسات مجلس به ‌شرح مواد این آیین‌ نامه.
2 - اداره کلیه امور اداری، مالی، استخدامی و سازمانی مجلس.
3 - امضای کلیه احکام استخدامی براساس آیین‌ نامه استخدامی کارکنان مجلس و سایر قوانین و مقررات.
4 - امضای کلیه نامه‌ های مربوط به امور قانون‌گذاری و پارلمانی مجلس.
5 - حضور در نهادهای قانونی که رئیس مجلس عضو آنها است.
6 - ارائه گزارش کامل از تصمیمات و اقدامات هیأت رئیسه در رابطه با مسائل مختلف مربوط به مجلس و واحد های تابعه آن هر سه ماه یکبار به ‌نمایندگان.
7- سایر موارد مذکور در قانون اساسی و دیگر مقررات. ‌

ماده 22 (اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)- وظایف دبیران عبارتند از:
1 - مراقبت در ضبط و تحریر صورت مذاکرات و چاپ و توزیع آنها.
2 - قرائت طرحها و لوایح، پیشنهادها، نوشته‌ها و مطالبی که باید به اطلاع مجلس برسد.
3 - تنظیم پیشنهادهای واصله از طرف نمایندگان به ترتیب وصول با قید شماره.
4 - تعیین نمایندگانی که در جلسه برای نطق، وقت می ‌خواهند به قید قرعه

ماده 23 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- وظایف و اختیارات هیأت رئیسه عبارتند از
1 - نظارت بر کلیه امور اداری، مالی، استخدامی و سازمانی مجلس.
2 - تصویب بودجه پیشنهادی سالیانه مجلس و ارجاع آن به کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس جهت طی مراحل قانونی.
3 - تصویب حقوق مالی نمایندگان طبق این آیین‌ نامه.
4 - انتظام و حفظ انضباط جلسات مجلس.
5 - نظارت بر انجام امور مربوط به گزارشها و چاپ و توزیع آنها.
6 - تهیه و تنظیم برنامه هفتگی مجلس.
7 - مسؤولیت و نظارت بر رعایت اوقات و مهلت‌های قانونی مذکور در این آیین‌ نامه.
8 - - تصمیم گیری در خصوص دعوت از اشخاص حقیقی و حقوقی و موافقت با حضور اشخاص متقاضی جهت شرکت و یا اظهار نظر در مجلس.
9 - اعلام مراتب رد اعتبارنامه یا استعفای نمایندگان به وزارت کشور.
10 - بررسی و حل و فصل مسائل و مشکلات کمیسیون‌ ها و شعب و اتخاذ تصمیم در موارد اختلافی یا عدم رعایت آئین نامه.
11 - حفظ شأن و منزلت و اقتدار مجلس و دفاع از حقوق و جایگاه قانونی نمایندگان.
12 - تصویب ساز و کار لازم جهت بهبود روش های نظارتی و ساماندهی امور ناظرین منتخب مجلس و کمیسیون ها در مجامع و شوراها و دریافت گزارش آنان.

تبصره (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- جلسات هیأت رئیسه با حضور حداقل دو سوم اعضاء که رئیس یا یکی از نواب رئیس جزء آنان باشد رسمیت می‌یابد و مصوبات آن با‌ رأی اکثریت مطلق عده حاضر معتبر خواهد بود. ‌

د - مسؤولیت مشترک هیأت رئیسه در برابر مجلس

ماده 24 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- رئیس مجلس و سایر اعضای هیأت رئیسه در مورد انجام وظایف محوله در این آیین‌ نامه در برابر مجلس مسؤولیت مشترک دارند.

ماده 25 (اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)- هرگاه نمایندگان به کیفیت اداره جلسات یا سایر امور مجلس و نحوه ایفای وظایف رئیس یا سایر اعضای هیأت رئیسه معترض باشند،‌ می‌ توانند طی تقاضای کتبی با امضای حداقل بیست و پنج نفر و یا به‌ درخواست کمیسیون آیین‌ نامه داخلی مجلس، تشکیل هیأت ‌رسیدگی به اعتراضات، مرکب از رؤسای کمیسیون‌ های تخصصی و اعضاء کمیسیون آیین‌ نامه داخلی مجلس را درخواست نمایند. کمیسیون آئین نامه داخلی مکلف است ظرف مدت سه روز نسبت به تشکیل هیأت رسیدگی به اعتراضات، اقدام نماید. هیأت اخیر مکلف است ظرف ده روز با‌حضور سه نفر از منتخبین معترضین، به موضوع رسیدگی نماید. در صورتی که اکثریت اعضاء هیأت رأی بر عدم صلاحیت فرد مورد اعتراض دادند‌ عضویت وی در هیأت رئیسه تعلیق می‌ گردد. گزارش هیأت در این باره در جلسه غیر علنی مورد بررسی قرار می‌ گیرد و در اولین جلسه علنی مجلس‌ بدون بحث به رأی‌ گیری گذاشته می‌ شود. در صورت رد عدم صلاحیت، عضو مزبور به کار خود ادامه خواهد داد و در غیر این صورت از سمت خود ‌مستعفی شناخته می‌ شود و حق شرکت در انتخابات مجدد آن دوره را ندارد. ‌



تبصره 1 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- هیأت رسیدگی کننده به اعتراض، در ابتدای نخستین جلسه خود هیأت رئیسه‌ ای را وفق مقررات مربوط به انتخاب هیأت رئیسه ‌کمیسیون‌ ها، انتخاب می‌ نمایند. جلسات هیأت باحضور سه چهارم اعضاء رسمیت می‌ یابد و مناط اعتبار تصمیمات آن، رأی اکثریت مطلق حاضرین‌ می‌ باشد.

تبصره 2 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- نمایندگان معترض و اعضاء مورد اعتراض هیأت رئیسه مجلس، حق رأی در جلسه هیأت رسیدگی کننده به اعتراضات را ندارند.

تبصره 3 (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- رسیدگی فوق مانع از انجام وظایف قانونی کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی نسبت به طرز کار مجلس نخواهد بود و نمایندگان‌ می‌ توانند از آن طریق نیز نسبت به عملکرد هیأت رئیسه نظارت و پیگیری نمایند. ‌

تبصره4(الحاقی 30/ˏ02ˏ/1391)ـ نحوه رسیدگی به اعتراض در مورد ایفای وظایف رئیس کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی و نیز رئیس و دادستان دیوان محاسبات و همچنین سایر نمایندگان مجلس که با رأی مجلس انتخاب می شوند ولی در این آیین نامه برای رسیدگی به اعتراض در مورد ایفای وظایف آنان روشی مشخص نشده است طبق این ماده است.

تبصره5 (الحاقی 30ˏ/02/ˏ1391)ـ چنانچه ده نفر از نمایندگان به عملکرد هر یک از نمایندگان منتخب مجلس در هیأتها، مجامع و شوراهای غیراستانی و غیرشهرستانی معترض باشند، طبق این ماده به عملکرد آنان رسیدگی می شود.

دوم (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- شعب و کمیسیون‌ها

الف - شعب ‌

ماده 26 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- پس از انجام مراسم تحلیف، نمایندگان به حکم قرعه بطور مساوی به پانزده شعبه تقسیم می‌ شوند و افراد باقیمانده به‌ ترتیب از شعبه اول‌ به بعد، یک یک به شعب افزوده می‌ شوند. نمایندگانی که بعداً سوگند یاد می‌ کنند به حکم قرعه به عضویت شعبی که کسری دارند پذیرفته می‌ شوند. ‌هر شعبه دارای یک رئیس، دو نایب رئیس، یک سخنگو و دو دبیر خواهد بود که جداگانه با رأی مخفی با ورقه و با اکثریت نسبی بیش از یک سوم کل‌اعضاء شعبه، انتخاب می‌ شوند و در صورت تساوی به حکم قرعه عمل خواهد شد. ‌نتیجه انتخابات با ذکر آراء طی گزارشی به‌وسیله سخنگو به اطلاع مجلس می‌ رسد. مناط اعتبار برای رسمیت جلسات شعب، حضور حداقل دو سوم اعضاء‌ می‌ باشد و تصمیمات شعب، به‌ جز در مورد انتخاب افراد، با اکثریت مطلق آراء عده حاضر خواهد بود.

ماده 27 (اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)- هر یک از شعب برای تمام دوره نمایندگی رسمیت دارند و وظایف و اختیارات آنها عبارتند از:
1- رسیدگی به اعتبارنامه‌ ها.
2- تعیین اعضای کمیسیون تحقیق.
3- تعیین اعضای کمیسیون آیین‌ نامه داخلی مجلس.
4- بررسی و تشخیص صلاحیت نامزدهای عضویت در کمیسیون‌ های تخصصی مجلس.

ماده 28 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- هر یک از شعب موظفند صورتجلسات خود را با قید اسامی حاضرین و غایبین و تأخیرکنندگان به وسیله دبیر شعبه تنظیم و تقدیم هیأت‌ رئیسه مجلس نمایند.

ب - کمیسیون‌ها

ماده 29 (اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)- مجلس دارای کمیسیون های تخصصی و کمیسیون های خاص با محدوده وظایف مشخص به شرح مذکور در آیین نامه داخلی مجلس می باشد.تعداد اعضای کمیسیون های تخصصی، حداقل نوزده و حداکثر بیست و سه نفر است و تعداد اعضای کمیسیون های خاص طبق مواد (43) تا (48) آیین نامه داخلی تعیین می شود.

تبصره 1 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- در دوره یازدهم، هیأت مشترک رؤسای شعب و هیأت رئیسه مجلس می تواند حداقل اعضای کمیسیون قضائی و حقوقی را تعیین کند.

تبصره 2 (اصلاحی 16ˏ/09ˏ/1395)- تعیین مصادیق و تهیه شرح وظایف و اختیارات کمیسیونها با رعایت کلیت آیین ‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی توسط هیأت رئیسه مجلس یا هر یک از کمیسیونها و یا حداقل پنجاه‌ نفر از نمایندگان پیشنهاد می ‌شود و پس از تصویب در جلسه مشترک هیأت رئیسه مجلس، اعضای کمیسیون آیین‌ نامه داخلی و رؤسای کمیسیونهای تخصصی اجراء می ‌شود. جلسه مشترک فوق‌ الذکر به ریاست ‎رئیس یا یکی از نواب رئیس مجلس و با حضور حداقل دو سوم اعضاء رسمیت می‌ یابد و مصوبات آن با رأی حداقل دو سوم اعضاء حاضر معتبر خواهد بود و مصوبات به اطلاع نمایندگان خواهد رسید.

1 - کمیسیون تحقیق

ماده 30 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- به منظور بررسی اعتبارنامه‌ هایی که توسط شعب مورد تأیید قرار نگرفته و یا از سوی نمایندگان مورد اعتراض واقع شده است هر یک از‌ شعب موظفند پس از تعیین هیأت رئیسه خود، بلافاصله دو نفر از اعضای خود را که آگاهی بیشتری به مسائل حقوقی داشته و از صلاحیت لازم‌ برخوردار باشند به‌ عنوان اعضای اصلی و علی‌البدل کمیسیون تحقیق انتخاب نمایند و نتیجه را به هیأت رئیسه گزارش تا در جلسه علنی قرائت گردد.

2 - کمیسیون آیین‌ نامه داخلی مجلس

ماده 31 (اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)- هر شعبه یک نفر دیگر از اعضاء خود را که واجد صلاحیت باشد برای تشکیل کمیسیون آیین‌ نامه داخلی مجلس معین و نتیجه را‌ به مجلس گزارش خواهد کرد. این کمیسیون علاوه بر انجام وظایف مقرر در این آیین نامه، طرحهای مربوط به اصلاح آیین‌ نامه داخلی مجلس را رسیدگی کرده و نظر خود را به مجلس گزارش می‌ نماید‌ تا مطابق آیین‌ نامه مورد بررسی قرار گیرد.

3 - کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی

ماده32(الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- به منظور سامان دادن و کارآمد سازی مجلس و نمایندگان، خصوصاً نسبت به طرز کار قوای مجریه و قضائیه و مجلس مبتنی بر اصول متعدد قانون اساسی بالاخص اصل نودم (90)، کمیسیونی به نام اصل نودم (90) قانون اساسی تشکیل می گردد تا طبق قوانین مصوب مربوط به خود اداره و انجام وظیفه نماید. اعضاء این کمیسیون به شرح ذیل است: 1- از هر کمیسیون تخصصی یک نفر با معرفی کمیسیون مربوطه. 2- هشت (8) نفر از نمایندگان که توسط رؤسای شعب و هیأت رئیسه به عنوان اعضاء ثابت انتخاب می شوند.

تبصره 1(اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)- رئیس کمیسیون با پیشنهاد هیأت رئیسه مجلس از بین اعضاء ثابت کمیسیون و با رأی مجلس برای مدت یک سال انتخاب می گردد.

تبصره 2(الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- اعضاء ثابت کمیسیون نباید عضو کمیسیون های تخصصی مجلس باشند.

4 - کمیسیون‌های تخصصی

ماده 33 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- هریک از کمیسیون‌های تخصصی مجلس که مطابق این آیین‌نامه تشکیل می‌گردند در محدوده تخصصی خود دارای وظایف و اختیاراتی‌ به شرح زیر می‌باشند:

1(الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- بررسی طرح ها و لوایح ارجاعی و گزارش آن به مجلس شورای اسلامی.

2 (اصلاحی 26ˏ/09/ˏ1387)-بررسی و تصویب آزمایشی طرحها و لوایح و همچنین تصویب دائمی اساسنامه سازمانها، شرکتها و مؤسسات دولتی یا وابسته به دولت که طبق‌اصل هشتاد و پنجم (85) قانون اساسی به آنها محول می‌گردد.

3(اصلاحی 26ˏ/09/ˏ1387)- رسیدگی به درخواست های تحقیق و تفحص

4 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)-رسیدگی به سؤال نمایندگان از رئیس جمهور و وزیران

5 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- بررسی موارد ارجاعی از لوایح برنامه توسعه و بودجه سالانه و گزارش آن به کمیسیون تلفیق.

6 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- کسب اطلاع از کم و کیف اداره امور کشور، دریافت و بررسی گزارش های عملکردی و نظارتی از اجراء قوانین مربوط به دستگاه های ذی ربط.

تبصره 1 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)– کمیسیون ها رأساً یا با تقاضای حداقل ده نفر از نمایندگان می توانند در موارد مهم و حساس و در مواجهه با تخلفات یا سوء مدیریت، با دعوت از مسؤولین ذی ربط موضوع را بررسی نموده و گزارش آن را به هیأت رئیسه ارائه نمایند در صورتی که درخواست بررسی از سوی نمایندگان باشد حداکثر پنج نفر از آنها می توانند در تهیه گزارش با کمیسیون، مشارکت نمایند هیأت رئیسه می تواند گزارش مذکور را در دستور کار مجلس قراردهد. در این صورت سخنگوکمیسیون و نماینده دولت هرکدام به میزان پانزده دقیقه و شش نفر از نمایندگان به قید قرعه از بین متقاضیان هر کدام به میزان پنج دقیقه، نظرات خود را بیان می نمایند. هرگاه کمیسیون همراه با گزارش پیشنهادهایی برای تصویب به مجلس ارائه نماید با رعایت مفاد آئین نامه داخلی در دستور حداکثر دو هفته بعد مجلس قرارخواهد گرفت و مطابق آئین نامه داخلی رسیدگی می شود نمایندگان می توانند پیشنهادهای خود را تا (48) ساعت پس از پایان قرائت گزارش به کمیسیون تحویل نمایند. کمیسیون تا یک هفته گزارش نهایی خود را به مجلس ارائه می دهد.در صورتی که کمیسیون در گزارش خود، در مورد ناکارآمدی مسؤول ذی ربط دلایلی ارائه نماید مراتب توسط هیأت رئیسه به بالاترین مقام مسؤول مذکور برای اقدام مقتضی اعلام می گردد.

7 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- تهیه گزارش موردی و سالانه در خصوص امور اجرائی دستگاه ها و نحوه اجراء قوانین به خصوص قانون برنامه توسعه و بودجه سالانه و ارائه نکات مثبت، منفی و پیشنهاد نحوه اصلاح آن و تقدیم گزارش به مجلس جهت قرائت.

تبصره 2 (اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)- پاسخ دولت راجع به گزارشهای کمیسیون‌های تخصصی در دستور کار مجلس قرار گرفته و قرائت خواهد شد. پس از آن حسب‌درخواست کمیسیون‌های تخصصی، موضوع گزارشهای یاد شده جهت بررسی به کمیسیون اصل نودم (90) ارسال و کمیسیون مذکور نتایج بررسی خود‌را به مجلس ارائه خواهد کرد.

تبصره 3 (اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)- کمیسیون‌های تخصصی مجلس می‌توانند به تعداد کافی مشاور ذی‌ صلاح به ویژه از میان نمایندگان ادوارگذشته که در مسائل کمیسیون صاحب تخصص و تجربه باشند از طریق هیأت رئیسه به خدمت بگیرند.

ماده 34 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری برای انجام وظایف محوله در محدوده آموزش و پرورش عمومی، آموزش فنی و حرفه‌ای، آموزش عالی،‌تحقیقات و فن‌آوری، مطابق ضوابط این آیین‌نامه تشکیل می‌شود. ‌



ماده 35 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- کمیسیون اجتماعی برای انجام وظایف محوله در محدوده امور اداری و استخدامی، کار، اشتغال، روابط کار و تعاون مطابق ضوابط این‌آیین‌نامه تشکیل می‌شود. ‌

ماده 36 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- کمیسیون اقتصادی برای انجام وظایف محوله در محدوده اقتصاد و دارائی، بازرگانی داخلی، بازرگانی خارجی مطابق ضوابط این‌آیین‌نامه تشکیل می‌شود. ‌

ماده 37 (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی برای انجام وظایف محوله در محدوده سیاست و روابط خارجی، دفاع، اطلاعات و امنیت مطابق ضوابط این آیین‌نامه تشکیل می‌شود. ‌

ماده 38 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- کمیسیون انرژی برای انجام وظایف محوله درمحدوده نفت، گاز، برق، سدها و نیروگاههای آبی و برقی، انرژی اتمی و انرژی‌های نو‌ مطابق ضوابط این آیین‌ نامه تشکیل می‌شود.

ماده 39 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات برای انجام وظایف محوله درمحدوده برنامه، بودجه، نظارت برنامه و بودجه و دیوان محاسبات و‌امور مالی مجلس و آمار و خدمات عمومی فنی مطابق ضوابط این آیین‌نامه تشکیل می‌شود. ‌

تبصره 1 (اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)- کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات علاوه بر انجام وظایف تخصصی در ماده (33) و این ماده موظف است نسبت به امور زیر اقدام‌نماید:
1 - نظارت و مراقبت بر اجرای مقررات بودجه و امور مالی مجلس و نحوه هزینه کردن آن.
2 - رسیدگی به عملکرد بودجه سالیانه مجلس و ارائه گزارش آن حداکثر تا پایان شهریور ماه سال بعد. این گزارش جهت اطلاع نمایندگان چاپ می‌گردد.
3 - بازرسی و رسیدگی دقیق و نظارت درمورد کلیه اموال و اشیاء منقول و غیرمنقول مجلس شورای اسلامی و ارائه گزارش سالیانه جهت چاپ و‌ توزیع بین نمایندگان.
4 - معرفی دو نامزد به‌ عنوان رئیس دیوان محاسبات و دو نامزد به‌ عنوان دادستان دیوان محاسبات جهت انتخاب یکی از آنها توسط مجلس شورای اسلامی.

تبصره 2 (الحاقی 28/ˏ05/ˏ1397)- برخورداری از مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و بالاتر، سابقه خدمت در مقامهای مدیریتی موضوع ماده (71) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 8 /7 /1386 و همطرازان آنان و حداقل بیست سال سابقه کار، از شرایط احراز سمت رئیس و دادستان دیوان محاسبات است.

تبصره 3 (الحاقی 28ˏ/05ˏ/1397)- نحوه انتخاب نامزدهای ریاست و دادستان دیوان محاسبات در کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات طبق آیین‌ نامه ‌ای است که توسط کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات تهیه می ‌شود و به ‌تصویب کمیسیون آیین‌ نامه داخلی می ‌رسد.

ماده 40 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- کمیسیون بهداشت و درمان برای انجام وظایف محوله در محدوده بهداشت، درمان، امداد، بهزیستی، تامین اجتماعی و بیمه‌های‌ اجتماعی و هلال احمر مطابق ضوابط این آیین‌ نامه تشکیل می‌شود. ‌

ماده 40 مکرر (اصلاحی 26ˏ/09/ˏ1387)- کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها برای انجام وظایف محوله در محدوده سیاست داخلی، شوراها، امورغیرعمرانی شهرداری ها و ثبت احوال مطابق ضوابط این آئین نامه تشکیل می شود.

ماده 41 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- کمیسیون صنایع و معادن برای انجام وظایف محوله درمحدوده صنایع، پست، مخابرات، معادن، پتروشیمی، صنایع هوا فضا و ارتباطات‌ مطابق ضوابط این آیین‌ نامه تشکیل می‌شود.

ماده 42 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- کمیسیون عمران برای انجام وظایف محوله در محدوده راه و ترابری، مسکن، عمران شهری و عمران روستایی و امور عمرانی شهرداری ها و دهیاری ها مطابق ضوابط این‌ آیین‌ نامه تشکیل می‌شود.

ماده 43 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- کمیسیون فرهنگی برای انجام وظایف محوله در محدوده فرهنگ و هنر، ارشاد و تبلیغات، صدا و سیما و ارتباطات جمعی، تربیت بدنی‌ و جوانان و زنان و خانواده مطابق ضوابط این آیین‌ نامه تشکیل می‌شود.

ماده 44 (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- کمیسیون قضائی و حقوقی برای انجام وظایف محوله در محدوده قضائی و حقوقی مطابق ضوابط این آیین‌ نامه تشکیل می‌شود.

ماده 45 (اصلاحی 26ˏ/09/ˏ1387)- کمیسیون کشاورزی، آب ، منابع طبیعی و محیط زیست برای انجام وظایف محوله در محدوده کشاورزی، منابع آب، دام و طیور، شیلات، محیط زیست‌ و هواشناسی مطابق ضوابط این آیین‌ نامه تشکیل می‌ شود.

5 - مقررات مشترک کمیسیون‌ها

ماده 46 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- هر یک از نمایندگان برای تعیین کمیسیون تخصصی خود فرمهای امتیازبندی را از شعبه مربوط دریافت می کند و پس از تکمیل فرم به همراه تعیین دو اولویت پیشنهادی، حداکثر تا سه روز پس از افتتاح دوره به هیأت رئیسه مجلس تحویل می دهد.

تبصره 1 (اصلاحی 16/ˏ09ˏ/1395)– فرم امتیازبندی و دستورالعمل اجرائی این ماده، بر اساس شاخص های: تحصیلات، سوابق اجرائی مرتبط و نمایندگی مجلس و سابقه عضویت در کمیسیون، ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط هیأت رئیسه مجلس تهیه می شود و به تصویب جلسه مشترک هیأت رئیسه و کمیسیون آیین نامه داخلی می رسد.

تبصره 2 (الحاقی 16ˏ/09/ˏ1395)– به منظور آشنایی نمایندگان با سوابق یکدیگر، معاونت قوانین موظف است همزمان با شروع فعالیت شعب، اسامی نمایندگان را به همراه تحصیلات، سوابق اجرائی و سابقه عضویت در کمیسیون ها (در صورت برخورداری از سابقه نمایندگی) تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد.

ماده 47 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)– هیأت رئیسه پس از دریافت نظر شعب و تعیین امتیاز و رتبه بندی، نسبت به تکثیر و توزیع گزارش آن اقدام می کند. نمایندگان معترض می توانند ظرف مدت چهل و هشت ساعت پس از توزیع گزارش، اعتراض خود را نسبت به امتیازها به هیأت رئیسه تقدیم کنند تا هیأتی مشترک، متشکل از هیأت رئیسه مجلس و رؤسای شعب با دعوت از نماینده معترض به امتیاز خود، ظرف مدت چهل ساعت پس از انقضای مهلت فوق، به اعتراضات رسیدگی و اعلام نظر نماید. پس از اتمام این مراحل هیأت رئیسه نسبت به تعیین و اعلام فهرست اعضای کمیسیون های تخصصی بر مبنای امتیازت هر فرد، اقدام می کند.

تبصره 1 (اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)– پس از اعلام اسامی اعضای کمیسیون های تخصصی، در صورتی که هر یک از نمایندگان به کمیسیون انتخاب شده اعتراض داشته باشد،می تواند ظرف مدت بیست و چهار ساعت اعتراض خود را مکتوب به هیأت رئیسه مجلس تقدیم کند تا هیأت مشترک فوق الذکر با استماع نظرات معترضان و بررسی اعتراض های واصله نسبت به تعیین نهائی اعضای کمیسیون های تخصصی تا چهل و هشت ساعت پس از انقضای مهلت اعتراض، اقدام کند.

تبصره 2 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- بین افرادی که رأی مساوی آورده و احتساب آنان به عنوان عضو یک کمیسیون باعث افزایش سقف آن کمیسیون می‌ شود قرعه‌ کشی‌ انجام می‌ گیرد.

تبصره 3 (اصلاحی 26ˏ/09/ˏ1387)– امتیازبندی و تعیین اعضای هر کمیسیون به ترتیب از کمیسیون هایی که بیشترین متقاضی دارد، انجام می شود و پس از تکمیل اعضای کمیسیون های مذکور، نمایندگان بازمانده از اولویت اول انتخابی خود، با متقاضیان اولویت اول کمیسیون بعدی امتیازبندی و تعیین کمیسیون می شوند.

تبصره 4 (الحاقی 16ˏ/09ˏ/1395)– نمایندگانی که درهیچ یک از اولویت های خود انتخاب نشده اند موظفند از دیگر کمیسیون های تکمیل نشده در اولویت دیگر تعیین نمایند.

ماده 48 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- هریک از کمیسیون‌های تخصصی مجلس موظف است از میان اعضای خود کمیته و یا کمیته‌های فرعی متناسب با موضوعات مربوط ‌تشکیل دهد. کمیته‌های فرعی دارای یک رئیس، یک نایب رئیس و یک دبیر خواهند بود که توسط اعضای همان کمیته انتخاب می‌گردند. مصوبات‌ کمیته‌های فرعی بعد از تصویب در کمیسیون رسمیت خواهد داشت. ‌

ماده 49 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- پس از انتخاب اعضای کمیسیون‌ها، هر کمیسیون به ریاست مسن‌ترین عضو و با حضور حداقل دو سوم اعضاء خود منعقد و فوراً یک‌ رئیس، دو نایب رئیس، یک سخنگو و دو دبیر با رأی مخفی با ورقه با اکثریت نسبی به مدت یکسال انتخاب می‌نماید. ‌

تبصره (اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)- معاونت قوانین موظف است در شروع کار هر دوره مجلس سوابق کاری و میزان تحصیلات اعضای هر کمیسیون را قبل از انتخاب هیأت‌رئیسه آن کمیسیون دراختیار اعضاء قرار دهد.



ماده 50 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- مناط اعتبار برای رسمیت جلسه کمیسیون‌ها حضور حداقل دوسوم اعضاء می‌ باشد. مصوبات کمیسیون با اکثریت مطلق آراء عده حاضر‌خواهد بود.

ماده 51 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- هر نماینده شش ماه یک‌ بار می ‌تواند تقاضای تغییر کمیسیون خود را به هیأت ‌رئیسه مجلس ارائه کند. انتقال به کمیسیون دیگر با رعایت نصاب مقرر در این آیین‌ نامه و با موافقت اکثریت اعضای کمیسیون ‌های ذی‌ ربط امکان‌ پذیر است.

ماده 52 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)-رئیس مجلس حداقل یک نفر از کارشناسان با تجربه و مناسب مجلس را به‌ عنوان دبیر دراختیار هر کمیسیون قرار می‌ دهد تا نسبت‌ به امور کارشناسی و اداری مربوطه از قبیل ارتباط با رئیس و ادارات مجلس و کمیسیون‌ ها و تنظیم و توزیع مراسلات، ضبط مذاکرات، بایگانی‌ اوراق و پرونده‌ها، تسریع جریان امور دفتری و تهیه صورتجلسات و سایر امور اداری اقدام نماید.

ماده 53 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- گزارش عملکرد کمیسیون‌ها بایستی هر ماه یکبار به هیأت رئیسه مجلس داده شود تا به نحو مقتضی به اطلاع نمایندگان برسد. ‌

ماده 54 (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- در صورتی که نمایندگان از طرف کمیسیون برای ادای توضیح در زمینه سؤال و یا پیشنهاد خود دعوت شوند موظف به شرکت خواهند‌ بود و عدم شرکت بدون عذر موجه به منزله انصراف از طرح سؤال و یا پیشنهاد خواهد بود. ‌

ماده 55 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- تمام اسناد و اوراق مربوط به اموری که باید در کمیسیون‌ها بررسی شود از طرف هیأت رئیسه به آن کمیسیون ارجاع می‌شود. نمایندگان‌ می‌توانند آن اسناد را ملاحظه کنند، اسناد مزبور نباید از کمیسیون خارج گردد. این اسناد به انضمام اسناد مذاکرات و اقدامات جاری کمیسیون در محل‌ کمیسیون بایگانی و در پایان هر دوره به بایگانی مجلس منتقل می‌شود. ‌

ماده 56 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- پس از آنکه مجلس در باره طرح یا لایحه‌ای رأی نهایی داد، اسناد و اوراق و صورتجلسات مربوط به ‌آن، در معاونت قوانین مجلس‌ یا کمیسیون ها (در خصوص قوانین آزمایشی) بایگانی می‌شود.

6 - سایر مقررات ‌

ماده 57 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- هر نماینده به جز رئیس مجلس، ملزم است عضویت یکی از کمیسیون‌ های تخصصی را بپذیرد و در صورت تمایل می‌ تواند در‌ کمیسیون‌ های دیگر مجلس، با حق اظهارنظر و بدون حق رأی شرکت کند.

تبصره1 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- عضویت در کمیسیون‌های تحقیق و تدوین آیین‌ نامه داخلی مجلس مانع از عضویت در کمیسیون دیگر نخواهد بود.

تبصره2(الحاقی 30ˏ/02ˏ/1391)ـ چنانچه نمایندگان عضو کمیسیونهای خاص در سال سی ساعت غیبت اعم از موجه و غیرموجه داشته باشند ادامه عضویت آنها در کمیسیون منوط به موافقت اکثریت اعضاء آن کمیسیون خاص است. این موافقت با رأی گیری با ورقه انجام می شود.

7 - کمیسیون مشترک

ماده 58 (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- در مورد طرح ها و لوایحی که به تشخیص هیأت رئیسه به دو یا چند کمیسیون ارتباط اساسی داشته باشند، کمیسیون مشترک تشکیل می گردد. تعداد اعضاء کمیسیون مشترک بیست و سه نفر می باشد. تعیین سهم هر کمیسیون به وسیله هیأت رئیسه مجلس و انتخاب آنان توسط کمیسیون ذی ربط می باشد.
کمیسیون مشترک در انتخاب هیأت رئیسه و ارائه گزارش و سایر مقررات مانند دیگر کمیسیون ها اقدام می نماید.

8 - کمیسیون ویژه

ماده 59 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- در مسائل مهم و استثنائی که برای کشور پیش می‌آید و دراین خصوص تشکیل کمیسیون ویژه‌ای برای رسیدگی و تهیه گزارش ضرورت‌ پیدا می‌کند، به پیشنهاد حداقل پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس، این کمیسیون تشکیل می‌شود. اعضای کمیسیون ویژه که پانزده نفر خواهند بود، مستقیما در جلسه علنی توسط نمایندگان با رأی مخفی و اکثریت نسبی انتخاب خواهند شد. ‌هیأت رئیسه کمیسیون ویژه همانند دیگر کمیسیون‌ها انتخاب خواهد شد. ‌

تبصره (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)– هیأت رئیسه مجلس می تواند طرح ها و لوایحی را که در حوزه مسائل مربوط به کمیسیون ویژه تشخیص دهد به آن کمیسیون ارجاع نماید.

مبحث سوم (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- تشکیلات اداری و پشتیبانی مجلس

اول (منسوخه 26ˏ/09/ˏ1387)- امور اداری، مالی و خدماتی مجلس

ماده 60(الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- مسؤولیت و اختیار کلیه امور اجرائی مجلس اعم از تشکیلاتی، مالی، معاملاتی،اداری، استخدامی، حقوقی، فنی، پشتیبانی، ارتباطات داخلی و بین المللی، حفاظت، حراست و نظایر آن به عهده رئیس مجلس شورای اسلامی است.

تبصره 1(اصلاحی 26ˏ/09/ˏ1387)- رئیس مجلس می تواند بخشی از وظایف و اختیارات خود را به بعضی از اعضای هیأت رئیسه، معاونین قوانین، نظارت و اجرائی یا مسؤولین ذی ربط تفویض نماید.



تبصره 2(الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- اساسنامه سازمان ها، نظام مالی و ساختار تشکیلات مربوط به مجلس شورای اسلامی به جز امور قانونگذاری و همچنین ضوابط اجرائی و دستورالعمل های کلیه اختیارات موضوع این ماده به تصویب کمیسیون تدوین آئین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی خواهد رسید.

ماده 61 (اصلاحی 26ˏ/09/ˏ1387)- وظایف ناظران عبارتند از :
1- تنظیم برنامه‌ ها و سیاستهای مالی، استخدامی، خدماتی، تبلیغی و انتظامات مجلس و ارائه آن به رئیس مجلس جهت طی مراحل بعدی.
2- نظارت و اتخاذ تصمیم لازم در خصوص عملکرد کلیه واحدهای ساختار تشکیلات اداری مجلس، نحوه اجرای مصوبات هیأت رئیسه و کمیسیون آیین نامه داخلی در خصوص تبصره (2) ماده (60)
3- نظارت بر روند تهیه و پیشنهاد بودجه سالیانه مجلس و پیگیری مراحل بعدی آن.
4- نظارت بر حفظ اداره و ثبت ابنیه و اموال و مؤسسات مجلس.
5- نظارت بر عملکرد مرکز پژوهشها، مرکز اسناد، کتابخانه و موزه مجلس که طبق قوانین مربوط به خود تشکیل گردیده‌اند.
6- پیگیری مشکلات نمایندگان و ارائه راه‌حل مناسب به هیأت رئیسه.
7- نظارت بر سایر امور اداری و مالی و خدماتی مجلس.

ماده 62 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- هیأت رئیسه می تواند در چهارچوب امکانات موجود و بودجه مصوب تشکیلات مناسبی را جهت تدوین، نگارش، ویرایش حقوقی و ادبی طرح ها و لوایح ایجاد نماید. نظرات این تشکیلات قبل از تصویب نهایی طرح یا لایحه در مجلس، با موافقت کمیسیون ذی ربط انجام می شود.

ماده 63(الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- در راستای ایفای هرچه بهتر وظیفه نمایندگی، همچنین حفظ شأن و منزلت مجلس و جایگاه حقیقی نمایندگان، هیأت رئیسه می تواند به منظور برقراری ارتباط مؤثر (دیداری، شنیداری، مکتوب) نمایندگان با موکلین و نمایندگان دستگاه های اجرائی و نهادهای رسمی و غیررسمی در مرکز و حوزه انتخابیه با اختصاص فضای فیزیکی مناسب (دفاتر کار و ملاقات عمومی) هرگونه امکانات سخت افزاری و نرم افزاری مورد نیاز را در شأن نظام جمهوری اسلامی فراهم نماید. اعتبارات مورد نیاز در بودجه سالانه مجلس پیش بینی می شود.

تبصره (اصلاحی 08ˏ/03/ˏ1392)ـ در هر دوره مجلس، نمایندگان می‌ توانند حداکثر پنج نفر از کارکنان یا کارشناسان دستگاههای مشمول ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری را برای به‌ کارگیری در دفتر ارتباطات مردمی جهت امور مشاوره‌ای، اداری و خدماتی از دستگاه ذی‌ ربط درخواست نمایند. در این صورت با هماهنگی دستگاه مبدأ، درخواست مأموریت افراد موردنظر معمول و شخص یا اشخاص مزبور به دفتر ارتباط مردمی نماینده، مأمور می‌ شوند.
حقوق، مزایا، حق مأموریت و اضافه‌ کار این مأموران طبق قوانین و مقررات مربوطه بر عهده دستگاه مأمورکننده می‌ باشد و میزان اضافه کار تا سقف مصوب اداره مربوطه و مأموریت ماهیانه و مرخصی استفاده شده توسط رئیس دفتر نماینده به دستگاه ذی‌ ربط اعلام می‌ شود. افزایش کلیه حقوق قانونی این مأموران از جمله ارتقاء ، افزایش حقوق سنواتی، افزایش گروه و رتبه و سایر موارد مشابه در دوران مأموریت این افراد همانند سایر کارکنان دستگاه ذی‌ ربط می‌ باشد.
تعداد افراد موردنیاز هر حوزه انتخابیه با توجه به تعداد نمایندگان، تعداد شهر و روستا، جمعیت و وسعت، شرایط اقلیمی و جغرافیایی و سایر قابلیت‌ های هر حوزه توسط کمیسیون آیین‌ نامه داخلی مجلس تعیین می‌ شود.
پس از اعلام پایان مأموریت، دستگاه ذی‌ ربط موظف است این افراد را حداقل در پست سازمانی قبل از مأموریت و یا پست همطراز به کار گیرد.
این مصوبه نافی تبصره (3) ماده (2) قانون استخدامی کارکنان مجلس شورای اسلامی مصوب 23/ 8/ 1372 مجلس شورای اسلامی نمی‌ باشد.

ماده 64 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- درصورتی که نمایندگان لازم بدانند بنا به پیشنهاد رئیس مجلس و یا پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس شورای اسلامی ، وزراء‌ مکلف به حضور در مجلس می‌ باشند و هرگاه تقاضا کنند و مطلبی داشته باشند، مطالب آنان استماع می‌ شود.

تبصره 1(الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- هیأت رئیسه مجلس می تواند تمام یا بخشی از یک جلسه مجلس را برای رسیدگی به امور مهم و اساسی کشور اختصاص دهد.

تبصره 2(الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- دستور این جلسات و چگونگی اداره آن توسط هیأت رئیسه تعیین خواهد شد.

فصل دوم (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)– نمایندگان

مبحث اول (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- رسیدگی به اعتبارنامه نمایندگان

ماده 65 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)– اعتبارنامه ها به‌ همراه ضمائم آن به‌ موجب جدول حوزه های انتخاباتی مجلس شورای اسلامی که بر اساس حروف الفبا از طرف معاونت قوانین مجلس با نظارت هیأت رئیسه سنی تنظیم شده است، به ترتیب به شعب پانزده گانه جهت رسیدگی ارجاع می شود. هیأت رئیسه موظف است فهرست اعتبارنامه های ارجاعی را قبل از آغاز رسیدگی، تکثیر کند و در اختیار نمایندگان قرار دهد. چنانچه هر یک از نمایندگان به اعتبارنامه‌ ای معترض باشد، ظرف مدت سه ‌روز از تاریخ انتشار فهرست مذکور حداکثر تا پایان وقت اداری روز سوم، موظف است اعتراض کتبی خود را امضاء و به انضمام مدارک و اسناد مربوط به شعبه ذی ‌ربط تقدیم کند.

تبصره 1 (الحاقی 28ˏ/05/ˏ1397)- شعبه موظف است عدم رسیدگی شورای نگهبان به موضوع مورد اعتراض یا حادث شدن آن بعد از اعلام صحت انتخابات را احراز کند.

تبصره 2 (الحاقی 28/ˏ05/ˏ1397)- گزارش هر شعبه توسط سخنگو در مجلس قرائت می شود و در صورت عدم امکان، به ترتیب رئیس و یا یکی از نواب رئیس یا دبیران وظیفه او را انجام می دهد.

ماده 66 (اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)- شعبه موظف است حداکثر ظرف مدت سه‌ روز کاری گزارش تأیید آن دسته از اعتبارنامه ‌های واصله را که معترض ندارند، به ‌صورت یکجا به هیأت‌ رئیسه ارسال کند تا برای تصمیم ‌گیری مجلس در دستور کار قرار گیرد.
اعتبارنامه ‌هایی که مورد اعتراض نمایندگان قرار گرفته است، حداکثر ظرف مدت پنج روز کاری توسط شعبه رسیدگی می‌ شود. در صورتی‌ که نظر شعبه تأیید اعتبارنامه باشد، گزارش تأیید آن برای تصمیم ‌گیری به مجلس ارائه می‌ شود. چنانچه نظر شعبه رد اعتبارنامه باشد، از طریق هیأت ‌رئیسه مجلس به کمیسیون تحقیق ارجاع خواهد شد تا پس از رسیدگی و ارائه گزارش، برای تصمیم ‌گیری مجلس در دستور کار قرار گیرد.

تبصره (اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)- شعبه موظف است حداقل بیست و چهار ساعت قبل از بررسی اعتبارنامه از معترض یا معترضان جهت توضیح اعتراض و از نماینده ای که اعتبارنامه اش مورد اعتراض قرار گرفته جهت دفاع دعوت به عمل آورد. عدم حضور هر یک از آنان مانع رسیدگی نیست. معترض یا معترضان در صورت عدم حضور غیرموجه در شعبه، در جلسه علنی حق اعتراض ندارند. موجه ‌بودن عدم حضور باید به تأیید هیأت ‌رئیسه مجلس برسد. اگر عدم حضور، موجه بود فقط یک بار دیگر جلسه شعبه ظرف مدت پنج روز مجدداً تشکیل می ‌شود و نظر خود را اعلام می ‌کند.

ماده 67 (اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)- هیچ شعبه‌ای نمی‌ تواند تقدیم گزارش خود را بیش از پنج روز کاری از تاریخ دریافت پرونده به تعویق اندازد. در صورتی که تأخیر به حکم ‌ضرورت پیش آمده باشد، رئیس و در غیاب او نایب رئیس شعبه مکلف است هیأت رئیسه مجلس را مطلع سازد. هرگاه هیأت رئیسه علت را موجه ‌دانست، موضوع را دوباره به همان شعبه و در غیراین صورت به شعبه بعد ارجاع می نماید که ظرف پنج روز کاری پس از دریافت پرونده، گزارش دهد.

ماده 68 (منسوخه 26/ˏ09ˏ/1387)- گزارش هریک از شعب درباره تأیید یا رد اعتبارنامه‌ها بدون ذکر دلیل در مجلس قرائت می‌شود. درصورتی که گزارش شعبه مبنی ‌بررد‌ اعتبارنامه باشد و یا اینکه معترضین بر اعتراض خود باقی باشند، اعتبارنامه به کمیسیون تحقیق ارجاع خواهدشد.
‌درغیراین صورت اعتبارنامه مصوب تلقی گردیده و رئیس مجلس تصویب آن را اعلام می‌نماید.

ماده 69 (اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)- کمیسیون تحقیق حداکثر ظرف مدت پانزده روز به دلایل و توضیحات کتبی شعب و معترض یا معترضان رسیدگی می‌ کند و پس از استماع و بررسی توضیحات معترض یا معترضان و دفاعیات کتبی یا حضوری نماینده مورد اعتراض، نظر خود را به مجلس ارسال می ‌کند.

تبصره 1 (الحاقی 28/ˏ05ˏ/1397)– در صورتیکه تعداد معترضان بیش از سه نفر باشد، می‌ توانند سه نفر را به‌ صورت مکتوب معرفی کنند تا در شعبه و کمیسیون تحقیق جهت ارائه توضیحات لازم حضور یابند.

تبصره 2 (الحاقی 28ˏ/05/ˏ1397)- کمیسیون تحقیق موظف است حداقل بیست و چهار ساعت قبل از رسیدگی به اعتبارنامه از معترض یا معترضان و نماینده ای که اعتبارنامه اش مورد اعتراض واقع شده است دعوت به عمل آورد.

ماده 70 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- چنانچه کمیسیون تحقیق، اعتبارنامه رد شده از سوی شعبه را رسیدگی کند و نظر به تأیید اعتبارنامه داشته باشد، گزارش آن برای تصمیم ‌گیری مجلس در دستور کار قرار می ‌گیرد و در صورتی که نظر کمیسیون مبنی بر رد اعتبارنامه باشد گزارش آن حداکثر به مدت پانزده دقیقه در مجلس مطرح و ادله رد اعتبارنامه ارائه می‌ شود. نماینده‌ ای که اعتبارنامه‌ اش توسط کمیسیون رد شده است حداکثر به مدت سی دقیقه فرصت دارد تا از خود دفاع کند، ضمن اینکه می ‌تواند بخشی از وقت خود را حداکثر به دو نفر از نمایندگان واگذار کند، سپس گزارش کمیسیون تحقیق به رأی گذاشته می‌ شود، چنانچه رد اعتبارنامه به تصویب مجلس نرسد، رئیس جلسه تصویب آن را اعلام می‌ کند.

تبصره (الحاقی 28ˏ/05ˏ/1397)– در صورتی که کمیسیون تحقیق ظرف مدت پانزده روز نظر خود را به مجلس اعلام نکند، نماینده ای که اعتبارنامه اش مورد اعتراض واقع شده‌ است یا پانزده‌ نفر از نمایندگان می توانند طرح اعتبارنامه را در صحن مجلس از هیأت رئیسه درخواست کنند و هیأت رئیسه موظف است در اولین فرصت گزارش شعبه را در دستور کار مجلس قرار دهد تا مطابق این ماده مورد رسیدگی قرار گیرد. به جای نظر کمیسیون، نظر شعبه به مدت پانزده دقیقه مطرح می ‌شود.

ماده 71 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- چنانچه نماینده بدون عذر موجه (به تشخیص هیأت رئیسه) تا ده روز پس از ابلاغ به وی برای دفاع از صحت اعتبارنامه خود در جلسه‌حاضر نشود، مجلس با استماع گزارش کمیسیون تحقیق و صحبت معترض وارد رأی‌گیری می‌شود. ‌

تبصره (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- در صورتی که نماینده یا نمایندگان معترض به دلائل موجه در جلسه حضور نداشته باشند می‌ توانند بااطلاع قبلی هیأت رئیسه، دلائل‌ اعتراض خود را کتباً به نماینده دیگری تحویل تا توسط او در مجلس قرائت گردد. ‌

ماده 72 (منسوخه 26ˏ/09/ˏ1387)- اگر کمیسیون تحقیق ظرف پانزده روز نظر خود را به مجلس اعلام نکرد، نماینده‌ای که اعتبارنامه‌اش مورد اعتراض واقع گردیده، می‌تواند‌ طرح اعتبارنامه خود را همراه با ارائه دلایل عدم گزارش کمیسیون تحقیق، از هیأت رئیسه درخواست بنماید. همچنین پانزده نفر از نمایندگان هم می‌ توانند ‌چنین تقاضایی را از هیأت رئیسه بنمایند. هیأت رئیسه موظف است در اولین فرصت این درخواست را در مجلس مطرح نماید. پس از استماع توضیح ‌کمیسیون، مجلس در این مورد تصمیم می‌ گیرد. در صورت موجه بودن علت تاخیر، مجلس می‌ تواند مهلت را تا پانزده روز دیگر تمدید نماید. در غیراین ‌صورت، اعتبارنامه در جلسه بعد مجلس مطرح می‌ گردد و نماینده معترض و در صورت نبودن معترض سخنگوی شعبه مربوطه دلائل عدم تأیید صحت‌اعتبارنامه از طرف شعبه را در جلسه بیان می‌کند. پس از دفاع نماینده صاحب اعتبارنامه، مجلس وارد رأی‌گیری می‌شود.

ماده 73 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- در هر مرحله، رأی‌ گیری برای اعتبارنامه مورد اعتراض، مخفی و با ورقه مخصوص انجام می ‌شود.

ماده 74 (اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)– نماینده ‌ای که به اعتبارنامه‌ اش اعتراض شده مانند سایر نمایندگان، از کلیه حقوق اعم از اعلام رأی و نامزد شدن برای عضویت در هیأت رئیسه و سایر انتخابات برخوردار است، لیکن در زمان بررسی اعتبارنامه خود در شعبه، کمیسیون تحقیق و مجلس حق رأی ندارد.

مبحث دوم (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- حقوق و تعهدات نمایندگان

اول (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- مصونیت نمایندگان

ماده 75 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- بر طبق اصل هشتاد و ششم (86) قانون اساسی نمایندگان مجلس در مقام ایفای وظایف نمایندگی در اظهار نظر خود کاملاً آزادند و‌ نمی‌توان آنها را به سبب نظراتی که در مجلس اظهار کرده‌اند یا آرائی که در مقام ایفای وظایف خود داده‌اند تعقیب یا توقیف کرد و یا از حقوق اجتماعی‌ محروم نمود.

تبصره (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- وظایف نمایندگی شامل نطق ، بحثهای داخل دستور، بحثهای جلسات کمیسیون‌ ها، اظهارنظراتی که برای اعمال اصل‌ هشتاد و چهارم (84) قانون اساسی انجام می‌ شود و سایر موارد نظارتی و قانونی است.

ماده 76 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- چنانچه به تشخیص هیأت رئیسه نماینده‌ای در سخنان خود در جلسه علنی به کسی نسبت ناروا داده و یا هتک حرمت نماید فرد مزبور‌می‌تواند در دفاع از خود، به‌صورت مکتوب به اتهام وارده پاسخ گوید. پاسخ ارسالی درصورتی که بیش از دو برابر اصل مطلب اظهار شده نبوده و‌ متضمن توهین و افترا نباشد، در اولین فرصت در جلسه علنی قرائت خواهد شد. ‌

پاسخ:
بلی، کارکنان یا کارشناسان دستگاههای مشمول ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری موضوع تبصره ماده (76) قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی شامل اعضای هیأت علمی دانشگاهها و کلیه افرادی که از دستگاههای مذکور حقوق دریافت می کنند نیز می باشد.


ماده 77 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- اگر در جلسه رسمی ضمن نطق یا مذاکره صریحاً یا تلویحاً نسبت سوئی به یکی از نمایندگان داده شود یا عقیده واظهار او را بر خلاف جلوه دهند و نماینده ‌مذکور برای رد آن نسبت به رفع اشتباه در همان جلسه یا در جلسه بعد اجازه نطق بخواهد بدون رعایت نوبت تا پنج دقیقه اجازه نطق داده می‌شود.

‌دوم (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- تعهدات نمایندگان

ماده 78 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- نمایندگان براساس مسؤولیت نمایندگی، متعهد و ملتزم به حفظ حیثیات مجلس و نمایندگان و رعایت نظم و نوبت و اجراء آیین‌نامه ‌داخلی می‌باشند. در مواردی‌که نماینده‌ای رعایت تعهدات فوق را ننماید اقدامات ذیل به ‌ترتیب از طرف رئیس به‌عمل خواهد آمد :
1 - تذکر شفاهی در جلسه علنی.
2 - اخطار در جلسه علنی.
3 - احضار و توبیخ متخلف در جلسه هیأت رئیسه.

ماده 79 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- رئیس جلسه نسبت به نمایندگانی که از موضوع مذاکره خارج می‌شوند و یا بدون اجازه صحبت می‌کنند وهمچنین نسبت به نمایندگانی ‌که به واسطه عدم رعایت آیین‌نامه داخلی یا به انحاء دیگر رعایت نظامات مجلس را نمی‌نمایند تذکر می‌دهد.

ماده 80 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- درصورتی که رئیس به یکی از نمایندگان دو بار تذکر داد و نماینده مجدداً از حدود نظم خارج گردید، رئیس به او اخطار می ‌کند.

ماده 81 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- توبیخ که سبب درج در پرونده و گزارش در مجلس می‌شود در موارد ذیل اجراء می‌گردد :
1 - درصورتی که نماینده‌ای پس از اخطار در همان جلسه از حدود نظم خارج شود.
2 - درصورتی که نماینده‌ای ظرف مدت یک ماه چهار مرتبه در جلسات متوالی یا شش مرتبه در مجموع مورد تذکر واقع شده باشد.
3 - کسانی که بیش از سه جلسه متوالی یا در مجموع پنج جلسه در یک ماه تأخیر غیرمجاز داشته باشند.

سوم (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- حقوق نمایندگان

ماده 82(الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- بودجه سالانه مجلس به پیشنهاد هیأت رئیسه پس از مشورت با کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات و در موعد مقرر برای دولت ارسال می شود تا با رعایت اصل پنجاه و دوم قانون اساسی در بودجه سالانه کل کشور درج شود.

تبصره(الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- مقرری و هزینه های نمایندگی درهرسال در جلسه مشترک هیأت رئیسه با کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی با رعایت مقررات مالی مجلس به تصویب می رسد، نمایندگان مجلس می توانند حقوق و مزایای خود را از مجلس دریافت نمایند، قبل از تصمیم مجدد در هر دوره به صورت علی الحساب مطابق مصوبه دوره قبل عمل می شود.

چهارم (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- مأموریتها

ماده 83 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- مأموریتهای رسمی فردی و جمعی نمایندگان برای شرکت در سمینارها، اجلاسها و بازدیدهای فنی و تخصصی در داخل و یا خارج از‌کشور با تصویب کمیسیون ذی‌ربط و تایید هیأت رئیسه انجام خواهد شد. نتایج حاصل از ماموریت به آن کمیسیون و هیأت رئیسه مجلس تسلیم‌ می‌گردد.

‌پنجم (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- تعطیلات و مرخصیها ‌

ماده 84 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- تعطیلات تابستانی مجلس در هر سال سی روز است که زمان آن با تشخیص مجلس تعیین می‌شود. هیأت رئیسه می‌تواند در تنظیم‌ برنامه جلسات علنی و کمیسیون‌ها به‌ گونه‌ای عمل کند که نمایندگان در هر ماه یک هفته کاری هم برای رسیدگی به وظایف نمایندگی فرصت داشته‌ باشد.

تبصره (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- در صورت ضرورت، رئیس مجلس می‌تواند با تقاضای حداقل پنجاه نفر از نمایندگان و یا درخواست دولت، با ذکر دلیل، در اوقات‌ تعطیل، مجلس را بطور فوق‌العاده دعوت به انعقاد نماید. ‌

ماده 85 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- نمایندگان یک ماه در هر سال حق استفاده از مرخصی با حقوق را دارند. استفاده از مرخصی ضروری بدون حقوق نیز، با موافقت هیأت‌رئیسه، حداکثر یک ماه در سال خواهد بود و درصورت عدم استفاده می‌توانند در سال‌های بعد استفاده نمایند.

ماده 86 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- اجازه مرخصی تمام مدت یک جلسه یا قسمتی از جلسات مجلس با موافقت هیأت رئیسه مجلس و در کمیسیون‌ها و شعب با رؤسای‌ کمیسیون‌ها و شعب خواهد بود. ‌

ماده 87 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- هیچیک از نمایندگان قبل از تحصیل مرخصی نمی‌تواند غیبت نماید مگر با عذر موجه از قبیل بیماری یا حوادث غیرمترقبه.

ششم (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- غیبت نمایندگان

ماده 88 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- نماینده‌ای که بیش از یکصد ساعت متوالی یا دویست و پنجاه ساعت غیر متوالی از اوقات رسمی جلسات مجلس و کمیسیون را بدون‌عذر موجه در یکسال غیبت نماید، مستعفی شناخته خواهد شد. همچنین نماینده‌ای که به‌علت ناتوانی جسمی و یا بیماری بیش از چهار ماه در یکسال‌غیبت موجه داشته باشد بنا به درخواست سی نفر از نمایندگان و تصویب دو سوم نمایندگان حاضر مبنی بر عجز وی از ایفای وظایف نمایندگی، سمت‌ نمایندگی خود را از دست میدهد.

تبصره 1 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- تا یک هفته پس از اعلام رسمی مستعفی شناخته شدن نماینده، درصورتی که خود وی یا نماینده دیگری به غیرموجه بودن غیبت‌اعتراض کند و آن را تسلیم هیأت رئیسه نماید، این اعتراض در اولین فرصت در مجلس مطرح می‌شود و پس از صحبت حداکثر دو مخالف و دو موافق (‌هریک به مدت پانزده دقیقه) در صورتی که مجلس به موجه بودن غیبت نماینده مورد بحث رأی داد، غیبت موجه شناخته خواهد شد. ‌
یک نفر از هیأت رئیسه به‌عنوان موافق و نماینده مورد بحث به‌عنوان مخالف برای صحبت، حق تقدم خواهند داشت. ‌

تبصره 2 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- درصورتی که نماینده مستعفی شناخته شده به غیرموجه بودن غیبت خود اعتراض کرده باشد ولی در موقع طرح نتواند و یا نخواهد در‌مجلس حضور یابد، می‌تواند لایحه دفاعیه خود رابرای طرح در مجلس حداکثر تا موقع طرح، تحویل مجلس نماید. در این صورت این لایحه با حق‌تقدم در فرصت مقرر برای صحبت مخالفین توسط یکی از دبیران قرائت خواهد شد. مدت قرائت لایحه حداکثر نیم ساعت خواهد بود. ‌

ماده 89 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- به غیبت و تأخیر غیرموجه حقوق تعلق نمی‌گیرد. ‌

ماده 90 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- محاسبه ساعات غیبت در کمیسیون‌ها با رؤسای کمیسیون‌ها و در جلسات رسمی مجلس با هیأت رئیسه می‌باشد و در هر دو صورت،‌اعلان رسمی غیبت با هیأت رئیسه مجلس خواهد بود.
هیأت رئیسه موظف است غیبت و تأخیر غیرموجه نمایندگان در کمیسیون‌ها را هر ماه به اطلاع ‌نمایندگان برساند.

ماده 91 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- غیبت، تأخیر غیرموجه نمایندگان پیش از پایان جلسه مجلس اعلان و درصورت مذاکرات مجلس ثبت خواهد شد.

تبصره (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- غیبت غیرموجه از دو جلسه کمیسیون در حکم غیبت از یک جلسه رسمی مجلس می‌باشد.

هفتم (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- استعفا نماینده و نحوه بررسی آن ‌

ماده 92 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- هر نماینده که اعتبارنامه او به تصویب رسیده است می‌تواند از مقام نمایندگی استعفاء دهد. پذیرش استعفاء موکول به تصویب مجلس‌است. ‌

ماده 93 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- نماینده تقاضای استعفاء مدلّل خود را به عنوان رئیس مجلس می‌نویسد و رئیس مجلس آن را در اولین جلسه علنی و بدون قرائت متن،‌اعلام و در دستور کار هفته بعد می‌گذارد. نماینده می‌تواند قبل از شروع بررسی در مجلس تقاضای استعفاء خویش را مسترد دارد.

ماده 94 - بررسی تقاضای استعفاء بدین ترتیب خواهد بود که ابتدا تقاضای استعفاء قرائت شده و سپس شخص متقاضی استعفاء یا نماینده دیگری‌ به تعیین او تقاضای دفاع خواهد نمود. مدت قرائت تقاضای استعفاء و توضیح نماینده متقاضی استعفاء حداکثر نیم ساعت است. مخالف یا مخالفین نیز‌حداکثر نیم ساعت می‌توانند صحبت کنند و پس از آن رأی‌ گیری به عمل می‌آید. در صورت تصویب تقاضای استعفاء مراتب از طریق رئیس مجلس به‌ وزارت کشور اعلام می‌شود تا طبق قانون انتخابات اقدام نماید.

تبصره (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- هرگاه نماینده متقاضی استعفاء برای طرح تقاضای استعفای خود در مجلس حاضر نشود و کسی را هم برای دفاع از خود تعیین ننماید‌ متن تقاضای استعفاء قرائت و در صورت وجود مخالف حداکثر به مدت پانزده دقیقه صحبت خواهد کرد و سپس رأی‌گیری به عمل می‌آید. ‌

ماده 95 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- هرگاه تقاضای استعفاء تعدادی از نمایندگان به نحوی باشد که مانع از تشکیل جلسه رسمی گردد قابل طرح در مجلس نیست. ‌

فصل سوم (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- گردش کار مجلس

مبحث اول (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- جلسات مجلس

ماده 96 (اصلاحی 26ˏ/09/ˏ1387)- انعقاد رسمی جلسات و اعتبار اخذ رأی منوط به حضور حداقل دو سوم مجموع نمایندگان می‌باشد.


تبصره 1 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- برای ادامه مذاکراتی که منجر به اتخاذ تصمیم و یا اخذ رأی نمی‌شود حضور حداقل نصف نمایندگان کافی است.

تبصره 2 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- جلسات رسمی با تلاوت آیاتی چند از قرآن مجید به تشخیص هیأت رئیسه که حتی‌الامکان متناسب با جلسه آن روز باشد آغاز خواهد ‌شد. ‌

ماده 97 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- نمایندگان باید در روزی که قبلاً برای تشکیل جلسه رسمی معین می‌شود در مجلس حاضر شوند. در صورت تاخیر بدون عذر موجه از‌طرف هیأت رئیسه توبیخ خواهند شد. همچنین، هریک از نمایندگان که در موقع اخذ رأی با اعلام قبلی رئیس مجلس مبنی بر منع خروج از جلسه بدون‌عذر موجه خارج شود، مستحق توبیخ خواهد بود و در صورت تکرار تأخیر و غیبت، مقررات آیین‌نامه ازطرف هیأت رئیسه درباره او اجراء خواهد شد.‌اسامی نمایندگانی که سه بار غیبت غیرموجه در یک ماه داشته باشند در روزنامه‌ها درج خواهد شد. ‌

ماده 98 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- تشخیص عده حضار با استفاده از تابلو است که در اول هر جلسه و قبل از اخذ آراء به وسیله رئیس جلسه باید اعلام شود.

تبصره (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- در صورتی که تابلو خراب شود، حداکثر تا پایان همان جلسه تشخیص عده حاضر با دبیران خواهد بود و هیأت رئیسه موظف است قبل‌از انعقاد جلسه بعد به تعمیر و اصلاح تابلو اقدام نماید.

ماده 99 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- حداکثر مدت برای هر جلسه رسمی چهار ساعت است که یکسره و یا با فاصله تنفس می‌باشد، مگر در موارد ضروری که به تشخیص ‌رئیس و تصویب مجلس خواهد رسید. غایبین بعد از تنفس نیز مشمول مقررات مربوط به غیبت و تاخیر خواهند بود.

تبصره1 (اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)- وقت دستور جلسات رسمی مجلس چنان تنظیم خواهد شد که جز در موارد اضطراری با اول وقت ادای نماز برخورد نداشته باشد.

تبصره2(الحاقی 30ˏ/02ˏ/1391)ـ مجلس برای رسیدگی به طرحها و لوایحی که در شش جلسه به اتمام نرسد از جلسه هفتم همه روزه به جز روزهای تعطیل تشکیل می شود و افزایش ساعت هر جلسه با رأی مجلس است.

ماده 100 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- اعضای هیأت رئیسه مجلس باید در ساعتی که قبلاً برای تشکیل جلسات تعیین می‌شود، حاضر شوند و در صورت تاخیر یا غیبت‌ بدون عذر موجه با تشخیص رئیس برطبق این آیین‌ نامه جریمه می‌شوند.

ماده 101 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- تشکیل جلسات و رعایت ترتیب مذاکرات و اجرای آیین‌نامه و حفظ نظم جلسه طبق این آیین‌نامه به عهده رئیس جلسه است.

ماده 102 (اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)- دستور هفتگی مجلس باید به ترتیب وصول طرحها و لوایح از کمیسیون‌ها و سایر موضوعات طبق این آیین نامه توسط هیأت رئیسه مجلس تهیه و پس از چاپ و توزیع بر‌ تابلو مخصوص نصب شود. رعایت ترتیب مذکور الزامی است. طرحها و لوایحی که دارای اولویت باشند ممکن است بنا به تقاضای دولت و یا پانزده نفر‌از نمایندگان و با موافقت هیأت رئیسه خارج از ترتیب وصول، در دستور هفتگی مجلس قرار گیرد. در صورتی که پنجاه نفر از نمایندگان برای طرح یا لایحه‌ای تقاضای اولویت کنند هیأت رئیسه موظف است آن را در دستور هفتگی‌ مجلس قرار دهد.

تبصره1(اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)ـ حداقل پنجاه نفر از نمایندگان می توانند از رئیس جلسه مجلس تقاضا نمایند گزارش چاپ شده کمیسیون خارج از نوبت در دستـور کار جلسـه علنی قرار گیرد و رئیس درخواست متقاضیان را پس از صحبت یکی از متقاضیان و یک مخالف و یک موافق هر کدام به مدت پنج دقیقه، به رأی می گذارد. در صورت تصویب، رسیدگی به گزارش مورد تقاضا در همان جلسه یا جلسه بعد شروع می شود و با اعمال مجدد این تبصره نمی توان آن را متوقف نمود.

تبصره 2(اصلاحی 26ˏ/09/ˏ1387)- گزارش های تحقیق و تفحص، تفریغ بودجه و کمیسیون ها به جز گزارش طرح ها و لوایح، خارج از نوبت در دستور کار مجلس قرار می گیرد. این گزارش ها باید حداقل (48) ساعت قبل از طرح در مجلس چاپ و در اختیار نمایندگان قرار گیرد و خلاصه آن حداکثر به مدت نیم ساعت در جلسه قرائت و متن کامل گزارش در مشروح مذاکرات چاپ شود.

تبصره3(الحاقی 30ˏ/02ˏ/1391)ـ هیأت رئیسه می تواند تمام یا بخشی از گزارشهای واصله از دستگاهها و سازمانهایی که طبق قانون موظف به ارائه گزارش به مجلس شورای اسلامی هستند را جهت قرائت در دستور کار جلسه علنی قرار دهد و گزارش کامل آن را به کمیسیونهای ذی ربط ارجاع نماید.

تبصره4(الحاقی 30ˏ/02ˏ/1391)ـ کلیه گزارشهایی که در جلسه علنی مطرح می شود باید حداقل بیست و چهار ساعت قبل از طرح، تکثیر و بین نمایندگان توزیع شود مگر مواردی که در این آیین نامه به صراحت برای آن زمان دیگری تعیین شده باشد.

ماده 103 (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- در صورت اضطرار که رعایت امنیت کشور ایجاب کند، به تقاضای کتبی رئیس جمهور یا یکی از وزراء یا ده نفر از نمایندگان، جلسه ‌غیرعلنی تشکیل می‌شود. در این صورت، تقاضاکنندگان ادله خویش را مبنی‌بر وجود شرایط اضطرار و اقتضای امنیت کشور و در نتیجه لزوم برگزاری‌غیرعلنی جلسه رسمی مجلس، حداکثر تا مدت پانزده دقیقه، متوالیاً و یا متناوباً در دو نوبت، ارائه و سپس یک نفر به‌ عنوان مخالف حداکثر تا پانزده‌ دقیقه صحبت می‌کند، در صورت تصویب دو سوم حاضران، کار رسیدگی در جلسه غیرعلنی ادامه می‌یابد، در غیراین صورت، جلسه به حالت علنی‌ بازگشته و به روال عادی عمل خواهد کرد.

تبصره 1 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- مصوبات جلسه غیرعلنی در صورتی معتبر است که با حضور شورای نگهبان به‌ تصویب سه‌ چهارم مجموع نمایندگان برسد. ‌

تبصره 2 (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- تشخیص رفع شرایط اضطراری برای انتشار مذاکرات و مصوبات جلسات غیرعلنی برای اطلاع عموم با مجلس است که با پیشنهاد ‌حداقل ده نفر از نمایندگان و مذاکره به نحو مقرر در همین ماده، در جلسه غیرعلنی و تصویب اکثریت حاضرین در مجلس عملی می‌گردد. ‌

ماده 104 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- رئیس هر جلسه قبل از ختم هر جلسه، روز و ساعت تشکیل و دستور جلسه بعد را اعلام می‌کند که در صورت مذاکرات درج شود، ‌مگر در موارد اضطراری (‌به‌ تشخیص هیأت رئیسه ) که حداقل بیست و چهار ساعت قبل از تشکیل جلسه، باید بطور رسمی اعلام شود. ‌

ماده 105 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- در صورتی که در مجلس بی‌نظمی و تشنج بوجود آید که مانع ادامه کار مجلس باشد و رئیس نتواند از آن جلوگیری کند، در جای خود‌ قیام می‌نماید. هرگاه برخاستن رئیس موجب آرامش نشود جلسه را به مدت پانزده دقیقه به عنوان تنفس تعطیل می‌کند و نمایندگان از جلسه خارج ‌می‌شوند و پس از انقضای پانزده دقیقه مجدداً جلسه تشکیل می‌شود.
هرگاه بی‌نظمی و تشنج تجدید شود، رئیس جلسه را ختم و آن را به روز دیگری‌ موکول می‌نماید. ‌

مبحث دوم (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- نطق‌ها و مذاکرات ‌

اول (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- نطق‌ها

ماده 106 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)ـ در هر جلسه رسمی به جز جلسات بررسی لوایح برنامه توسعه، بودجه سالانه و استیضاح یا رأی اعتماد به وزیران، سه ‏نفر از نمایندگان می‏توانند به نوبت و طبق فهرستی که از قبل به قید قرعه توسط هیأت رئیسه تنظیم شده است، حداکثر به مدت هفت دقیقه نطق نمایند. همچنین دو‏نفر از نمایندگانی که در آن جلسه نوبت نطق نداشته باشند به جهت مسائل ضروری می توانند یک ساعت قبل از شروع جلسه در لوح مخصوص یا دستگاه الکترونیکی ثبت‏نام کرده وحداکثر به مدت پنج دقیقه نطق نمایند. درصورتی که بیش از دو نفر از نمایندگان متقاضی این نطق باشند، هیأت رئیسه به قید قرعه به دو‏نفر وقت خواهد داد. هیچ یک از نمایندگان نمی‏توانند در مدت دوماه بیش از یک بار نطق پنج دقیقه ای نمایند. نماینده حق واگذاری تمام وقت خود را به نماینده دیگر دارد.

ماده 107 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- در هر جلسه قبل از ورود در دستور، قبل از ورود در دستور رئیس می‌ تواند در مورد گزارش حوادث مهم و مسائل فوری روز مطالبی را که آگاهی‌ مجلس از آن ضروری باشد به اطلاع نمایندگان برساند. حداکثر مدت برای این مطالب پانزده دقیقه خواهد بود.



تبصره (الحاقی 30ˏ/02ˏ/1391)ـ رؤسای قوای مجریه و قضائیه می توانند خارج از موضوع دستور جلسه در صحن علنی مجلس نطق نمایند. این نطق پس از وصول تقاضای آنان و اعلام موضوع نطق به رئیس مجلس پس از موافقت هیأت رئیسه در اولین فرصت انجام می شود. ساعت و مدت نطق قبل از شروع جلسه باید به اطلاع نمایندگان برسد.

ماده 108 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- ترتیب و مدت نطق بدین شرح است:

الف (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- مدت نطق در جلسه علنی به‌شرح زیر خواهد بود:

1(الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- برای استیضاح یک وزیر دو ساعت و برای استیضاح دولت یا بیش از یک وزیر چهار ساعت. استیضاح کنندگان می‌توانند از بین خود یک یا‌چند نفر را برای بحث در موضوع استیضاح معرفی نمایند، ولی در هرحال مجموع نطقهای استیضاح کنندگان نباید از مدت فوق تجاوز نماید.

2 (اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)ـ درمورد کلیات هر طرح یا لایحه، ابتدا سخنگو کمیسیون اصلی حداکثر ده دقیقه گزارش میدهد، پس از آن حداکثر سه نفر مخالف و سه نفر موافق به ترتیب یک نفر مخالف و یک نفر موافق وسپس نماینده دولت و پس از آن سخنگو کمیسیون هرکدام حداکثر پنج دقیقه صحبت می‏کنند.

تبصره 1 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)ـ درمورد طرح ها و لوایح مهم یا مفصل با پیشنهاد حداقل دو نفر توسط رئیس جلسه یا بیست و پنج نفر از نمایندگان و رأی اکثریت مطلق نمایندگان حاضر، می‏توان تعداد و یا وقت مخالف و موافق و وقت نماینده دولت و سخنگو کمیسیون را حداکثر تا دو برابر افزایش داد.

تبصره 2 (اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)ـ در بررسی کلیات طرح های دو یا سه‏فوریتی و طرح هایی که کمیسیون اصلی در موعد مقرر گزارش نداده است یکی از طراحان می‏تواند به جای سخنگو در ابتدا و انتهای رسیدگی در مجلس صحبت کند.

3(اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)- برای موارد ذیل هر یک پنج دقیقه:
- دفاع دربرابر توهین و تحریف نطق.
- مخالفت و موافقت نسبت به هریک از مواد طرحها و لوایح.
- توضیح پیشنهاد اصلاحی نسبت به مواد طرحها و لوایح اعم از فردی و جمعی.
- توضیح نماینده دولت و سخنگو کمیسیون در مورد پیشنهادها
- توضیح پیشنهاد فوریت و یا سلب فوریت و مخالفت با آن
- پیشنهاد مسکوت ماندن طرح و یا لایحه و مخالفت با آن.
- پیشنهاد تنفس.
- پیشنهاد اخذ رأی مخفی.
- پیشنهاد انواع رأی در مورد استیضاح.

4 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- برای تذکر آیین‌نامه‌ای و یا اخطار قانون اساسی حداکثر 3 دقیقه.

ب (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- در تمام موارد مذکور در بند (الف)، در صورتی که ضرورت اقتضاء کند ممکن است استثنائاً بدون مذاکره و با پیشنهاد رئیس یا ده نفر از‌نمایندگان و تصویب مجلس، مدت نطق و شور اضافه شود.

ج (اصلاحی 26ˏ/09/ˏ1387)- در کلیات لایحه بودجه سالانه کل کشور پس از نطق رئیس جمهور، سخنگوکمیسیون گزارش خود را ارائه می دهد سپس حداکثر پنج نفر از نمایندگان به عنوان مخالف گزارش کمیسیون و پنج نفر به عنوان موافق گزارش کمیسیون به ترتیب یک نفر مخالف و یک نفر موافق هرکدام حداکثر ده دقیقه صحبت می کنند. پس از آن نماینده دولت به مدت بیست دقیقه و در پایان، سخنگوکمیسیون صحبت می کند. مجموع زمان صحبت سخنگوکمیسیون سی دقیقه خواهد بود.

تبصره (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)ـ در کلیات متمم و یک یا چند دوازدهم بودجه، اظهارات به میزان نصف مدت‏های مقرر در بند فوق است.

د (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- مدت نطق برای مسائل مهم مربوط به سیاست خارجی از قبیل عهدنامه‌ها و مقاوله‌نامه‌ها و موافقتنامه‌های بین‌المللی حداکثر سه ساعت و‌برای هر ناطق حداکثر پانزده دقیقه خواهد بود.

ه(الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)ـ ـ پیش از أخذ رأی برای انتخاب حقوقدانان شورای نگهبان و همچنین رئیس و دادستان دیوان محاسبات، هر نامزد می تواند حداکثر ده دقیقه در جلسه علنی مجلس مشخصات، سوابق کاری، تحصیلات و برنامه ‏های خود را به اطلاع نمایندگان برساند.

تبصره (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- در کلیه مواردی که در این آیین ‌نامه نمایندگان می ‌توانند به‌ عنوان موافق یا مخالف صحبت کنند و به ‌موقع در لوح یا دستگاه الکترونیک ثبت ‌نام کرده ‌اند، اسامی آنان توسط یکی از اعضای هیأت رئیسه به قید قرعه انتخاب و اعلام می ‌شود. افراد تعیین‌ شده حق واگذاری نوبت خود به نماینده دیگر را دارند.

ماده 109 (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- ناطق نباید از موضوع موردبحث خارج شود. هرگاه رئیس تشخیص دهد که ناطق از موضوع خارج شده و در ضمن یک نطق، دو نوبت‌ به وی تذکر خروج از موضوع را بدهد و باز ادامه دهد، دفعه سوم می‌تواند وی را از ادامه نطق در آن موضوع در تمام جلسه منع نماید، مگر این‌ که ‌مجلس ادامه صحبت را تأیید کند. ‌

ماده 110 - قطع کلام ناطق و عدم مراعات سکوت از طرف نمایندگان و هرگونه تهمت و توهین و ایراد گیریهای شخصی و حرکات و تظاهراتی که‌موجب بی‌ نظمی مجلس باشد ممنوع است و مرتکب مشمول مجازاتهای مندرج در این آیین‌نامه خواهد گردید.
رئیس جلسه مسؤول جلوگیری از این‌تخلفات است.

دوم (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- مذاکرات

ماده 111 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- موضوعاتی که طبق دستور در مجلس مطرح می‌شود باید یک ‌ساعت قبل از موقع انعقاد جلسه در ورقه مخصوصی که خارج از جلسه ‌نصب می‌گردد، ثبت شود تا مخالف و موافق، در صورت تمایل، با تفکیک کلیات و هریک از مواد، در آن ورقه در ستون مخصوص، شخصاً ثبت نام ‌نمایند. حق تقدم نطق با کسانی است که ثبت نام کرده باشند که در این صورت، یک مخالف و یک موافق به ترتیب نطق خواهند کرد. درصورتی که‌مخالف یا موافقی ثبت نام نکرده باشد، نمایندگان مخالف و موافق در مجلس می‌توانند کتباً نوبت بگیرند و به تناوب صحبت کنند. اگر هیچ موافقی‌وجود نداشته باشد، مخالفان می‌توانند به نوبت صحبت کنند و اگر مخالفی موجود نباشد غیر از نماینده دولت و یا سخنگو به ‌عنوان موافق کسی صحبت‌ نخواهد کرد. ‌

تبصره (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- درصورتی که موضوعی در دستور کار مجلس قرار گیرد و به دلائلی مطرح نشود و همان موضوع در جلسه بعد مجلس مطرح شود ثبت نام مخالف و موافق اولیه معتبر است.

ماده 112 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- مذاکرات کامل هر جلسه همراه با مصوبات ضبط و ثبت و حداکثر چهل و هشت ساعت پس از آن، بین نمایندگان توزیع می‌شود.‌نماینده‌ای که در صورت مشروح مذاکرات مطلبی برخلاف اظهارات او ثبت شده باشد، بطور اختصار می‌تواند فقط نسبت به همان مورد در جلسه‌رسمی تذکر دهد و بعداً اصلاح آن قسمت از مذاکرات، در مجموعه مذاکرات مجلس درج می‌شود. صورت مذاکرات جلسات باید به امضای رئیس یا‌نایب‌ رئیس مجلس که آن جلسه را اداره نموده است برسد. ‌


ماده 113 (اصلاحی 26/ˏ09/ˏ1387)- هرگاه هنگام بحث در بارهٔ طرحها و لوایح ، رئیس جمهور و معاونان او، وزیران و معاونان آنان و همچنین سخنگویان کمیسیون‌های‌ مربوطه لازم بدانند در موضوع موردبحث با رعایت مواد طرح شده صحبت کنند، برابر ضوابط و مدت تعیین شده در آیین‌نامه به آنان اجازه داده خواهد شد.

ماده 114 (منسوخه 26/ˏ09ˏ/1387)- به‌ جز مذاکرات مربوط به استیضاح و لایحه بودجه، در صورتی که حداقل دو مخالف و در صورت وجود، دو موافق نسبت به طرح یا‌لایحه‌ای صحبت کرده باشند، هریک از نمایندگان می‌توانند کتباً کفایت مذاکرات را پیشنهاد کنند. اولین نماینده پیشنهاددهنده دلایل خود را به عنوان‌موافق اظهار می‌دارد و اگر مخالفی باشد علل مخالفت خود را بیان می‌کند و آنگاه رأی گرفته می‌شود. درصورتی که پیشنهاد کفایت مذاکرات به تصویب‌نرسید و در ادامه مذاکرات برای بار دوم پیشنهاد کفایت مذاکرات داده شد بدون توضیح رأی گرفته می‌شود. پس از رأی به کفایت مذاکرات و اعلام ختم‌آن از طرف رئیس، به دیگر نمایندگان موافق و مخالف در آن باب اجازه نطق داده نمی‌شود.


ماده 115 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)ـ نمایندگان می‏ توانند درباره مسائل مهم مملکتی یا بین‏ المللی یا مناسبت های خاص بیانیه صادر نموده و به رئیس جلسه تحویل نمایند. چنانچه بیانیه صادره به امضاء حداقل بیش از نصف مجموع نمایندگان برسد متن آن بدون ذکر اسامی نمایندگان در پایان جلسه علنی مجلس قرائت و طی نامه رسمی به مراجع ذی‏ربط ارسال خواهد شد و اسامی نمایندگان امضاءکننده بیانیه در مشروح مذاکرات چاپ می‏شود.

تبصره (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)ـ توزیع هرگونه نامه، گزارش، بروشور و امثال آن در صحن مجلس طبق دستورالعملی خواهد بود که توسط هیأت رئیسه تصویب و به ‏اطلاع نمایندگان خواهد رسید.

ماده 116 (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- گزارش نهایی کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسی پس از ارائه به هیأت رئیسه مجلس، درصورتی که مربوط به عموم باشد، بدون‌ رعایت نوبت در دستور کار قرار می‌ گیرد و در اولین جلسه علنی قرائت خواهد شد.

ماده 117 (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- روسای جمهور، نخست وزیران، رؤسای مجلس و مقامات عالی‌ رتبه کشورهای دیگر که به دعوت مقامات جمهوری اسلامی ایران به‌ایران می‌آیند و بنا به صلاحدید همتای آنان و تصویب هیأت رئیسه مجلس حضورشان در جلسه رسمی و علنی به مصلحت باشد می توانند در جلسه ‌حاضر و عنداللزوم سخنرانی نمایند.این موضوع قبل از شروع جلسه باید به اطلاع نمایندگان برسد.

مبحث سوم (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)– آراء


‌اول (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- کمیت آراء

ماده 118(اصلاحی 26ˏ/09/ˏ1387)ـ مصوبات مجلس در جلسه رسمی و با رأی موافق اکثریت مطلق حاضران که بیش از نصف نمایندگان حاضر است، معتبر می باشد مگر در مواردی که در قانون اساسی یا این آیین نامه نصاب دیگری تعیین شده باشد.

ماده 119 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- کلیه انتخاباتی که در مجلس و کمیسیون‌ها و شعب به عمل می‌آید، اعم از اینکه فردی یا جمعی باشد باستثناء انتخاب رئیس، که با اکثریت مطلق عده حاضر انتخاب می‌شود و موارد دیگری که در این آیین‌نامه حد و نصاب دیگری برای آن تعیین شده‌است با رأی اکثریت نسبی است و در صورت تساوی آراء، به تعداد مورد نیاز از منتخبین به حکم قرعه تعیین می‌شود. اسامی کلیه نامزدها با تعداد آراء‌آنان توسط رئیس جلسه اعلام می‌شود. ‌


ماده 120(الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- نصاب رأی‏گیری در مجلس، کمیسیون، کمیته و شعبه در موارد مختلف به ‏شرح زیر می باشد:

الف (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)ـ اکثریت چهار پنجم مجموع نمایندگان: ـ اصلاحات جزئی خطوط مرزی کشور. (اصل هفتاد و هشتم قانون اساسی).

ب (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)ـ اکثریت سه چهارم مجموع نمایندگان: 1 ـ توقف انتخابات و ادامه کار مجلس سابق در زمان جنگ و اشغال نظامی (اصل شصت و هشتم قانون اساسی). 2 ـ مصوبات جلسه رسمی غیرعلنی (اصل شصت و نهم قانون اساسی).

ج (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)ـ اکثریت دو سوم مجموع نمایندگان: 1 - تصویب درخواست مراجعه به آراء عمومی. (اصل پنجاه و نهم قانون اساسی). 2 - تصویب عدم کفایت رئیس جمهور. (اصل هشتاد و نهم قانون اساسی). 3 - تصویب تقاضای سه فوریت طرحها و لوایح.

د (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- اکثریت دو سوم نمایندگان حاضر: 1 - تصویب آئین‏نامه داخلی مجلس و تفسیر آن. 2 - تصویب تشکیل جلسه رسمی غیرعلنی مجلس با رعایت ماده (103) این آئین نامه. 3 - تصویب تقاضای دوفوریت طرح ها و لوایح. 4- تصویب موضوع اصل هفتاد و نهم قانون اساسی. 5- اصلاح قانون برنامه توسعه درضمن لایحه بودجه و سایر طرح هاولوایح

ه‍(اصلاحی 26ˏ/09/ˏ1387)ـ - اکثریت مطلق نمایندگان حاضر: 1 - انتخاب رئیس مجلس (مرحله اول). 2 - رأی اعتماد به وزیران. 3 - رأی عدم اعتماد به وزیران. 4 – طرح ها و لوایح و تفسیر قوانین. 5 - تصویب انجام تحقیق و تفحص. 6 - تصویب تقاضای یک فوریت طرح ها و لوایح. 7- تغییر دستور هفتگی مجلس. 8 - رأی به وارد بودن سؤال نمایندگان از وزیر. 9 - تصویب موضوعات اصول هفتاد و هفتم،هشتادم، هشتادودوم و هشتاد وسوم قانون اساسی 10 - تصویب وضع قوانین آزمایشی و تصویب دائمی اساسنامه سازمان ها توسط کمیسیون های مجلس و دولت طبق اصل هشتاد و پنجم قانون اساسی. 11 - تعیین تعداد اعضاء کمیته ها در کمیسیون ها. 12- تصویب اعتبارنامه نمایندگانی که پرونده آنان به کمیسیون تحقیق ارجاع شده است. 13ـ حذف مواد، تبصره ها و بندها از گزارش کمیسیون ها در جلسه علنی
14ـ تصویب افزایش تعداد مخالف و موافق یا وقت مذاکرات طرحها و لوایح مهم موضوع تبصره (1) ماده (108) 15- سایر مواردی که در این آئین‏نامه و سایر قوانین برای آنها کلمات«تصویب» یا «موافقت مجلس» آورده شده و در این آئین نامه نصاب آن مشخص نشده است.

و (اصلاحی 26ˏ/09ˏ/1387)- اکثریت نسبی با حداقل رأی بیش از یک سوم نمایندگان حاضر: 1- انتخاب اعضاء هیأت رئیسه شعبه . 2- انتخاب نمایندگان جهت عضویت در کمیسیون تلفیق، مشترک و هیأت تحقیق و تفحص. 3- انتخاب اعضاء کمیسیون تخصصی، تحقیق و تدوین آئین‏نامه داخلی در شعبه. 4- تصویب تغییر کمیسیون نمایندگان. 5- انتخاب اعضاء کمیسیون ویژه در مجلس. 6 - انتخاب رئیس و دادستان دیوان محاسبات کشور.

ز (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- اکثریت نسبی: 1- انتخاب رئیس مجلس(مرحله دوم) و سایر اعضاء هیأت رئیسه مجلس. 2- انتخاب اعضاء حقوقدان شورای نگهبان. 3- انتخاب رئیس و اعضاء هیأت رئیسه کمیسیون و کمیته. 4- انتخاب نمایندگان جهت نظارت در مجامع، شوراها و سازمان ها. 5- انتخاب اعضاء کمیته های هر کمیسیون. 6- انتخاب ده نفر از نمایندگان در اجراء اصل یکصدوهفتاد و هفتم قانون اساسی.

تبصره (الحاقی 30ˏ/02/ˏ1391)ـ نصاب رأی برای نسخ، حذف، لغو و اصلاح قوانین، نصاب تصویب آن است مگر مواردی که در این آیین نامه به صراحت نصاب دیگری تعیین شده باشد.

‌دوم (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- کیفیت آراء

ماده 121 (اصلاحی 26ˏ/09/ˏ1387)- رأی‌گیری در مجلس به یکی از روشهای ذیل انجام می‌گیرد:
1- با دستگاه الکترونیکی.
2- علنی با ورقه.
3- مخفی با ورقه.
4 ـ قیام و قعود.

تبصره (اصلاحی 30/ˏ02/ˏ1391)ـ قبل از شروع رأی گیری باید متن یا موضوع مورد بحث برای نمایندگان قرائت و یا اعلام و بلافاصله رأی گیری انجام شود. در صورتی که متن اعلام شود و نیاز به قرائت نباشد باید متن رأی گیری شده در پاورقی مشروح مذاکرات به طور کامل آورده شود.
رئیس جلسه موظف است با اعلام شروع رأی گیری، از انجام اخطار، تذکر، نطق یا توضیح جلوگیری کند و پس از سی ثانیه از زمان شروع رأی گیری به فوریت نتیجه رأی گیری را اعلام نماید.

ماده 122 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- هیأت رئیسه مجلس موظف است مجلس را به وسایل پیشرفته الکترونیکی مجهز نماید تا شمارش عده حاضران در مجلس و اعلام‌ رأی مخالف، موافق و ممتنع با وسایل مذکور ممکن و میسر گردد و نتیجه آراء را در معرض دید نمایندگان قرار دهد. در موارد نقص فنی دستگاهها‌حداکثر برای یک هفته رأی‌گیری با قیام و قعود یا طرق دیگر انجام خواهد شد. تمدید این مهلت با تصویب مجلس خواهد بود. ‌


ماده 123 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- در مورد ذیل اخذ رأی علنی با ورقه خواهد بود:
‌هرگاه حداقل ده نفر از نمایندگان به‌ جای استفاده از دستگاه الکترونیکی و یا قیام و قعود رأی علنی با ورقه را تقاضا نمایند. ابتدائاً بدون بحث نسبت به‌ درخواست، رأی‌گیری به عمل می‌آید و درصورت تصویب درخواست، اصل موضوع با ورقه و بطور علنی به رأی گذاشته می‌شود.

ماده 124 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- در رأی علنی با ورقه، هر نماینده دارای سه‌ نوع کارت سفید، کبود و زرد است که اسم آن نماینده روی کارتها چاپ شده است. کارت‌ سفید علامت قبول، کارت کبود علامت رد و کارت زرد علامت امتناع است. هنگام اخذ رأی علنی با ورقه، نمایندگان کارت سفید یا کبود یا زرد خودشان ‌را با نظارت دبیران در گلدانها می‌ ریزند. نمایندگانی که رأی ندهند و یا بعد از اعلام اخذ رأی از تالار جلسه خارج شوند، ممتنع محسوب می‌شوند. ‌

تبصره (الحاقی 26/ˏ09ˏ/1387)- اسامی موافقین، مخالفین و ممتنعین و کسانی که در رأی‌گیری شرکت نکرده و یا بعد از اعلام اخذ رأی از تالار خارج شده‌اند، بدون اینکه‌در جلسه قرائت شود، درصورت مشروح مذاکرات مجلس ثبت می‌گردد.

ماده 125 (اصلاحی 26/ˏ09ˏ/1387)- در موارد ذیل اخذ رأی مخفی با ورقه الزامی است:
1 - انتخاب اعضای هیأت رئیسه، حقوقدانان شورای نگهبان، نمایندگان مجلس در نهادها و هیأت‌ها ، مجامع و شوراها و سایر انتخابات راجع به‌ اشخاص.
2 - انتخابات داخلی شعب و کمیسیون‌ها.
3 - رأی اعتماد و عدم اعتماد به وزیران و هیأت وزیران و رأی عدم کفایت به رئیس جمهور.
4 - رأی نسبت به اعتبارنامه نمایندگانی که مورد اعتراض واقع شده اند.

تبصره (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- هیأت رئیسه موظف است کارتهای مخصوصی برای رأی‌گیری مخفی تهیه و دراختیار نمایندگان قرار دهد. رأی‌گیری به وسیله هرگونه ‌ورقه و کارتی غیر از این اوراق معتبر نخواهد بود.

ماده 126 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- در مواردی که نتیجه اخذ رأی با قیام و قعود بلافاصله توسط دونفر از‌ دبیران هیأت رئیسه و یا ظرف مدت پانزده دقیقه بعد از اعلام رأی مذکور توسط بیست و‌ پنج نفر از نمایندگان حاضر در مجلس مورد تردید باشد بدون بحث با ورقه نسبت به تردید ‌به عمل آمده رأی‌گیری خواهد شد. درصورتی که درخواست تردیدکنندگان به تصویب ‌نصف به‌علاوه یک نمایندگان حاضر در جلسه برسد نتیجه آن ملاک عمل قرار خواهد ‌گرفت. چنانچه تردید در پانزده دقیقه آخر جلسه باشد می‌توان در جلسه بعد نسبت به تردید رأی‌گیری نمود.

تبصره 1 (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- تردیدکنندگان باید اسامی خود را شخصاً در برگ مخصوصی در جایگاه‌ هیأت رئیسه ثبت و امضاء نمایند.

تبصره 2 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- تردیدکنندگان پس از گذشت مدت پانزده دقیقه از زمان رأی‌گیری ‌نمی‌توانند از درخواست خود انصراف بدهند.

‌سوم (الحاقی 26ˏ/09ˏ/1387)- اعلام نتیجه رأی ‌

ماده 127 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- به مجرد اعلام اخذ رای، توسط رئیس جلسه تعداد نمایندگان حاضر در جلسه به‌استناد دستگاه شمارش‌ گر اعلام و بلافاصله اخذ رأی‌ به عمل می‌آید. در موارد نقص فنی دستگاه شمارش‌ گر عده حاضران مستند به شمارش اکثریت دبیران خواهد بود.

ماده 128 (الحاقی 26ˏ/09/ˏ1387)- در کلیه موارد، نتیجه رأی مجلس باید صریحاً به ‌وسیلهٔ رئیس اعلام گردد.


ماده 129 (الحاقی 26/ˏ09/ˏ1387)- اسامی کلیه تقاضاکنندگان رأی مخفی یا رأی علنی با ورقه درصورت مشروح مذاکرات مجلس ثبت خواهد شد.
تهران، میدان آرژانتین، خ ۲۱ پلاک ۵ واحد ۱۱
www.law-ir.ir 2008-2024 By 9px.ir