هیئت‌ وزیران در جلسه مورخ 10 /2 /1365 بنا به پیشنهاد شماره 696 /8 /2993 /11 مورخ 9 /5 /1364‌وزارت ارشاد اسلامی باستناد ماده 17 قانون تشکیلات ‌و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوب 2 /10 /1363 مجلس شورای اسلامی آئیننامه اجرائی این قانون را بشرح زیر تصویب نمودند:

ماده 1 ـ منظور از کلمه سازمان در این آئیننامه سازمان حج و اوقاف و امور خیریه است.

ماده 2 ـ اداره حج و اوقاف و امور خیریه هر حوزه امور مربوط به همان حوزه را انجام خواهد داد و در صورتیکه رقبات یک موقوفه در حوزه ‌های مختلف واقع ‌شده باشد اداره حج و اوقاف و امور خیریه محل مصرف مسئول رسیدگی به بودجه و حساب موقوفه خواهد بود و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه محل وقوع ‌رقبات دیگر اینگونه موقوفات به سایر امور رقبات واقع در همان حوزه رسیدگی می‌ نمایند. در صورتیکه موقوفه دارای رقبات متعدد و در حوزه‌ های مختلف واقع و مصرف هر رقبه در همان حوزه باشد، ‌رسیدگی به بودجه و حساب و اداره موقوفه به عهده اداره حج و اوقاف و امور خیریه همان حوزه میباشد.

‌تبصره ـ چنانچه در مورد این صلاحیت ابهام و اختلافی بین ادارات حج و اوقاف و امور خیریه پیش بیاید نظر سرپرست سازمان معتبر است.

ماده 3 ـ اداره امور اماکن مذهبی اسلامی از قبیل بقاع متبرکه و غیره بجز آنچه که در تبصره 2 ماده 1 قانون استثناء شده و اماکنی که برای اداره آنها ترتیب خاصی ‌داده نشده است به عهده ادارات حج و اوقاف و امور خیریه بوده و میتوانند برابر ماده 5 قانون و تبصره‌های ذیل آن و آئیننامه مربوطه، اشخاصی را به عنوان‌ هیئت امناء انتخاب نمایند.

‌تبصره ـ عرصه و اعیان مساجد، مدارس، علوم دینی و تکایا رقبه موقوفه است ولی ادارات حج واوقاف و امور خیریه در شئون داخلی آنها از قبیل تعیین امام‌ جماعت و انجام مراسم مذهبی دخالت نخواهند داشت.

ماده 4 (اصلاحی 1382/8/4)ـ ادارات او‌قاف و امور خیریه در مورد موقوفات خاصه که فاقد متولی منصوص بوده و یا به تشخیص سازمان معتمد یا محل و‌ثوق نباشند، به منظور رعایت مصلحت و‌قف و بطون لاحقه، با تشخیص و اجازه نماینده و‌لی فقیه و تا زمان رفع مانع نسبت به اداره امور موقوفه اقدام خواهند کرد.

ماده 5 (اصلاحی 1382/8/4)ـ در موقوفات (اعم از عام و خاص)، موضوع قسمت اخیر بند (1) ماده (1) قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و او‌قاف و امور خیریه در صورت اختلاف موقوف ‌علیهم و همچنین در موارد تعدی و تفریط متولی و ناظر یا به خطر افتادن مصالح بطون لاحقه طبق ماده (7) قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و او‌قاف و امور خیریه بنا به درخواست ادارات او‌قاف و امور خیریه و تشخیص شعبه تحقیق و حکم دادگاه تعیین تکلیف و اقدام خواهد شد.

ماده 6 ـ اداره امور مؤسسات و انجمنهای خیریه‌ ای که از طرف دولت و یا سایر مراجع ذیصلاح بعهده سازمان یا واحدهای تابعه گذاشته شده یا میشود طبق ‌اساسنامه‌ های مصوبه هر یک خواهد بود و در مورد سایر مؤسسات خیریه با توجه به قانون مالیاتهای مستقیم چنانچه مؤسسات مذکور جهت مفاصا حساب ‌مالیاتی یا به هر جهت دیگری که احتیاج به گواهی داشته باشند مراجعه نمایند ادارات حج و اوقاف و امور خیریه میتوانند نحوه عملکرد اینگونه مؤسسات را‌ بررسی نموده و در صورت تأیید گواهی صادر نمایند.

‌تبصره ـ گواهی فوق به مؤسسات خیریه‌ ای داده خواهد شد که در اساسنامه آنها پیش بینی شده باشد در صورت انحلال مؤسسه اموال و دارائی آن با اجازه ‌نماینده ولی فقیه صرف امور خیریه گردد.

ماده 7 ـ ادارات حج و اوقاف و امور خیریه موظفند گورستانهای متروکه موقوفه واقع در حوزه عمل خود را مشخص و در صورتیکه فاقد متولی باشد با توجه به‌ موقعیت آنها برنامه‌ های متناسب وفق موازین شرعی در امور خیریه جهت بهره‌ برداری از آنها تنظیم و به سازمان پیشنهاد نمایند تا با تصویب سرپرست سازمان به ‌مرحله اجراء گذاشته شود.

ماده 8 ـ اداره کل تحقیق سازمان وظائفی را که طبق قانون بر عهده دارد بوسیلة شعب حقوقی و حسابرسی انجام خواهد داد طرز تشکیل و رسیدگی و وظائف‌ شعب تحقیق بر طبق آئیننامة مربوطه خواهد بود.

ماده 9 ـ متولی، امین موقوفه بوده و موظف است مطابق قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و سایر قوانین و مقررات مربوطه و در صورت ‌ابهام و یا فقدان مقررات خاص طبق احکام شرع و با عنایت کامل به مندرجات وقفنامه موقوفه تحت تولیت خود را اداره کند و در حفظ عین، منافع، حقوق و‌ حدود موقوفه اقدام و در اجرای نیات خیر واقف کوشش نماید.

‌ماده 10 ـ متولیان موظفند در اسرع وقت نسبت به ثبت رقبات تحت تولیت خود مبادرت نمایند و همچنین در مواردی که از طرف اشخاص تقاضای ثبت موقوفه‌ بعنوان ملک بشود اعتراض و در مراجع صالحه اقامه دعوی بنمایند و در مواردی که موقوفه بنحوی از انحاء بدون مجوز شرعی به ملکیت اشخاص درآمده با ‌رعایت ماده واحده قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه مصوب 28 /1 /63 و آئیننامه اجرائی آن نسبت به احیای موقوفه اقدام و ادارات حج و ‌اوقاف و امور خیریه محل را در جریان اقدامات خود قرار دهند تا همکاری لازم معمول گردد.

تبصره 1 ـ متولیان موظفند در اجرای ماده 9 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و تبصره ذیل آن به هنگام طرح هر گونه دعوی‌ یا اعتراض بر ثبت، نسخه‌ ای از دادخوست یا اعتراض‌ نامه تنظیمی را به ادارات حج و اوقاف و امور خیریه محل تسلیم و رسید دریافت دارند تا ادارات مذکور در‌این قبیل موارد برای حفظ حقوق موقوفه جریان دعوی را مستمراً مراقبت و در صورت لزوم در دعوی مطروحه وارد و در جهت حفظ حقوق وقف اقدام نمایند.

تبصره 2 ـ ادارات حج و اوقاف و امور خیریه مکلفند در صورتی که متولیان نسبت به تقاضای ثبت و اعتراض بر ثبت و اقامه دعوی پیگیری آن در مواعد قانونی ‌به وظایف خود عمل ننمایند برای حفظ حقوق وقف در موعد قانونی رأساً نسبت به موارد مذکور اقدام نمایند.

‌تبصره 3 ـ سازمان و موقوفات عام و اماکن مذهبی اسلامی، مدارس علوم دینی و مؤسسات و بنیادهای خیریه بموجب تبصره ذیل ماده 9 قانون تشکیلات و‌اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه از پرداخت مخارج و هزینه‌ های دادرسی و همچنین از پرداخت حق‌ الثبت و بقایای ثبتی و هزینه‌ های اجرایی معاف‌ میباشند.

ماده 11 (اصلاحی 1384/4/15)ـ بمنظور رعایت مصلحت وقف و بهره‌ برداری صحیح باید رقبات موقوفه را با توجه به مفاد وقفنامه و قوانین مربوطه و با جلب نظر کارشناس رسمی‌ یا خبره محلی و رعایت شرایط زیر از طریق مزایده به اجاره واگذار نمود:
الف ـ خسارات احتمالی حتی‌ الامکان بعهده مستأجر باشد
ب ـ از مستأجر باید ضامن معتبر و یا وثیقه مناسب برای تأدیه حقوق موقوفه و تخلیه و تحویل آن در پایان مدت اخذ شود.
ج ـ حق انتقال مورد اجاره از طرف مستأجر به غیر حسب مورد موکول به موافقت کتبی متولی و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه باشد، بدیهی است‌ رعایت آئیننامه نحوه وصول پذیره و اهدائی الزامی است.
‌د ـ مدت اجاره نباید بیش از ده سال باشد مگر با جلب موافقت سرپرست سازمان.
‌ه‍ـ ـ از پیشنهاد دهندگان برابر ده درصد قیمت پایه‌ ای که با نظر کارشناس یا خبره برای انجام مزایده تعیین می‌ شود بعنوان سپرده اخذ شود.
‌و ـ حداقل مال‌ الاجاره براساس نظر کارشناس رسمی یا خبره محلی و به نرخ عادله روز و سایر شرایط لازم در آگهی مزایده قید گردد.
ز ـ اجاره‌نامه باید رسمی باشد و در مواردیکه تنظیم اجاره‌نامه رسمی میسر نیست قرارداد تنظیم گردد.

تبصره 1 ـ در مورد رقباتی که در آمد سالیانه آنها تا پنجاه میلیون (000 /000 /50) ریال میباشد مزایده الزامی نیست، مشروط بر اینکه میزان اجاره از طرف کارشناس رسمی یا‌ خبره محلی با توجه به نرخ عادله روز تعیین شده باشد.

‌تبصره 2 ـ آگهی مزایده باید متضمن شرایط مذکور در ماده قبل و هرگونه اطلاعات باشد و در یکی از روزنامه ‌های کثیر الانتشار محلی نیز منتشر شود، فاصله ‌انتشار آگهی تا تاریخ قرائت پیشنهاد ها کمتر از 15 روز و بیشتر از 30 روز نخواهد بود.

ماده 12 (اصلاحی 1391/3/7)- در موقوفاتی که عرصه و اعیان آنها وقف است، اعطای حق تملک اعیان به مستأجر ممـنوع می‌ باشد. در موارد استـثنایی، تملک اعیان مسـتحدثه به وسیله مستأجر در قبال پرداخت پذیره با رعایت قوانین و مقررات مربوط و با پیشـنهاد متولـی و ادارات اوقاف و امور خـیریه و تأیید نماینـده ولی فقیه و سرپرست سازمان مجاز است و این موضوع در مورد باغهای موقوفه و همچنین در مورد موقوفات خاص نیز جاری است.

ماده 13 ـ اجاره اراضی و رقبات بلامعارض موقوفه مورد نیاز وزارتخانه ‌ها و مؤسسات وابسته و نهادهای انقلاب اسلامی با رعایت صلاح و غبطه وقف بر اساس‌ نظر کارشناس رسمی یا خبره محلی و بر مبنای نرخ عادله روز بدون انجام مزایده و با رعایت آئیننامه نحوه وصول پذیره و اهدائی مجاز است و در موارد دیگر با‌رعایت مصالح وقف و یا تصویب سرپرست سازمان و بر مبنای نظریه کارشناس رسمی یا خبره محلی و به نرخ عادله روز انجام مزایده الزامی نخواهد بود.

ماده 14 ـ کمیسیون مزایده از مسئول اداره حج و اوقاف و امور خیریه، نماینده اداره امور اقتصادی و دارائی محل و متولی موقوفه تشکیل میشود، در صورتیکه‌ موقوفه بدون متولی باشد نماینده دادستان عمومی شهرستان در جلسه شرکت خواهد نمود.

تبصره 1- در مواردی که پیشنهادی نرسیده و یا پیشنهادهای واصله به نظر کمیسیون مزایده یا متولی قانونی مخالف مصالح وقف تشخیص داده شود، مزایده یکبار دیگر تجدید می ‌شود و در صورت تکرار وضعیت اولیه، تکلیف موضوع در موقوفات غیرمتصرفی با متولی قانونی موقوفه و در موقوفات متصرفی به وسیله اکثریت اعضای کمیسیون مذکور تعیین خواهد شد. در این مورد، نظر مخالفین در صورتجلسه درج می‌گردد.

‌تبصره 2 ـ در مورد آن قسمت از باغات موقوفه که فروش سر درختی آنها از طریق دید بحال موقوفه مفید باشد میتوان فروش را منحصر به یک فصل و مزایده‌ را بر طبق عرف و عادات محل و با نظر کارشناس یا خبره محلی بطور حضوری انجام داد.

تبصره 3(اصلاحی 1394/8/17)- در صورت تساوی پیشنهاد های واصله، برنده مزایده در موقوفات غیر متصرفی با نظر متولی موقوفه و در موقوفات متصرفی با نظر اکثریت اعضای کمیسیون تعیین خواهد شد.

‌تبصره 4 ـ رقبات موقوفات مشمول قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه برابر آئیننامة اجرائی آن به اجاره واگذار میشود.

ماده 15 ـ اراضی موقوفه مشمول قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه که در محدوده خدمات شهری واقع شده و در حال حاضر کاربری زراعی‌ ندارد با تأیید مقامات ذیصلاح و تأمین پرداخت حقوق مکتسبه زارعین صاحب نسق طبق مفاد این آئیننامه برای امور ساختمانی مجاز به اجاره واگذار خواهد‌ شد.

ماده 16 ـ متولی موظف است نسبت به وصول مطالبات موقوفه و نیز برای روشن نمودن وضع موقوفه در اجرای قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی ‌موقوفه بموقع اقدام کند.

ماده 17 ـ متولیان و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه مکلفند اقدامات خود را نسبت به اجرای مواد یک و چهار لایحه قانونی تجدید قرارداد و اجاره املاک و ‌اموال موقوفه و تجدید انتخاب متولیان و امناء و نظار اماکن متبرکه مذهبی و مساجد مصوب 4 /2 /1358 شورای انقلاب اسلامی ایران همچنان بمنظور احقاق‌ حقوق موقوفات پیگیری نمایند.

ماده 18 ـ وجوه حاصل از ضبط سپرده‌ های مزایده موقوفات و اماکن مذهبی به حساب همان موقوفه یا مکان مذهبی واریز خواهد شد.

ماده 19 ـ مخارج هر موقوفه به شرح زیر است:
‌الف ـ هزینه‌ های مربوط به حفظ عین و بقاء موقوفه و فراهم نمودن موجبات آبادانی رقبات آن.
ب ـ تعمیرات جاری و هزینه‌ های مربوط به بهره‌ برداری از آن.
ج ـ مالیات و عوارض و حق ‌التولیه و حق ‌النظاره و مخارج ثبتی و محاکماتی در صورت شمول.
‌د ـ مصارف مقرر در وقف ‌نامه و یا سیره جاریه.

‌تبصره 1 ـ اعتبارات بند ج بوسیلة متولی به مصرف میرسد ولی در مورد مصرف اعتبارات بندهای الف، ب، د اطلاع اداره حج و اوقاف و امور خیریه لازم است، مگر ‌در موقوفات منصوص ‌التولیه در صورتی که مظنه تعدی و تفریط متولی نباشد.

‌تبصره 2 ـ آنقسمت از مخارج بند «د» ‌که تحصیل اسناد هزینه مقدور نباشد گواهی لازم با ذکر علت، نوع و مشخصات هزینه با امضای مسئول اداره محل و متولی ‌و متصدیان امور مالی حسب مورد تنظیم خواهد شد.

ماده 20(اصلاحی 1382/8/4)ـ در موقوفاتی که دارای متولی منصوص و قادر به انجام و‌ظائف شرعی و قانونی نمی ‌باشند، متولی موظف است بودجه فردی موقوفات و اماکن مذهبی که حاو‌ی مشخصات رقبات و ریز ارقام درآمد و هزینه، موجودی، بدهی و مطالبات می ‌باشد را حداکثر در سه ماهه آخر هر سال برای سال آتی، طبق مدلول و‌قف‌ نامه و مطابق نمونه ‌ای که سازمان معین می‌ نماید، در پنج نسخه به اختلاف مورد، به شرح زیر تنظیم نماید:
الف ـ ادارات او‌قاف و امور خیریه، بودجه موقوفات متصرفی را ظرف مدت یک ماه از تاریخ تنظیم به اداره کل او‌قاف و امور خیریه استان مربوط ارسال می‌ نمایند تا در صورتی که طبق مقررات و مدلول و‌قف‌ نامه یا سیره جاریه تنظیم شده باشد، تأ‌یید و در غیر این صورت جهت رفع نقص اعاده نماید.
ب ـ موقوفاتی که متولیان آنها در مظان تعدی و تفریط قرار دارند و با رعایت طرح توجیهی شماره 5931 /120 مورخ 23 /7 /1369 و مجوز مورخ 7 /8 /1369 مقام معظم رهبری با نظارت سازمان او‌قاف و امور خیریه اداره می‌ شوند متولی مربوط بودجه تنظیمی را ظرف یک ماه برای بررسی و تأ‌یید به اداره او‌قاف و امور خیریه محل تسلیم می ‌نماید.

تبصره 1(اصلاحی 1382/8/4)ـ یک نسخه از بودجه‌ های تأ‌یید شده در موقوفات غیرمتصرفی ـ موضوع بند (ب) ـ به متولی و در موقوفات متصرفی به حسابداری و یک نسخه به اداره او‌قاف و امور خیریه محل و یک نسخه به اداره کل او‌قاف و امور خیریه استان مربوط و یک نسخه به اداره تحقیق مربوط و یک نسخه به سازمان ارسال خواهد شد و سازمان نیز به نوبه خود بودجه‌ های و‌اصله را مورد رسیدگی قرار داده و انطباق و یا عدم انطباق آن را با و‌قف ‌نامه و مقررات و دستورالعملهای صادره به اداره او‌قاف و امور خیریه محل اعلام می ‌دارد.

تبصره 2(اصلاحی 1382/8/4)ـ موقوفاتی که دارای متولی منصوص و قادر به انجام و‌ظائف شرعی و قانونی هستند از تسلیم بودجه به ترتیب یاد شده مستثنا می ‌باشند، مگر آنکه طبق نظر شعب تحقیق و حکم دادگاه فاقد شرائط مذکور یا مشمول بند (ب) این ماده شوند. این متولیان در هر حال به منظور تنظیم امور مالیاتی طبق قانون مالیاتهای مستقیم و آئین‌ نامه و ضوابط مربوط جهت اخذ گواهی و مفاصا حساب عملکرد سالیانه موقوفه اقدام خواهند کرد.

تبصره 3(اصلاحی 1382/8/4)ـ موقوفات و اماکنی که از طرف سازمان دارای امنای منصوب هستند در حکم متصرفی بوده و امنای مذکور در تنظیم بودجه با ادارات حج و او‌قاف و امور خیریه همکاری خواهند نمود.

ماده 21(اصلاحی 1382/8/4 )ـ در مورد تعمیر و عمران موقوفات و تأ‌مین و انجام هزینه‌ های مورد نیاز به ترتیب زیر اقدام خواهد شد:
الف ـ در موقوفاتی که و‌اقف درصدی از درآمد را برای تعمیر و امور عمرانی پیش‌ بینی کرده باشد طبق نیات و‌اقف عمل خواهد شد.
ب ـ در سایر موارد برای انجام تعمیرات و عمران موقوفات با رعایت ماده (6) قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و او‌قاف و امور خیریه از درآمد موقوفه هزینه ‌های لازم تأ‌مین و پرداخت خواهد شد.
ج ـ ادارات او‌قاف و متولیان می‌ توانند در صورتی که مغایر و‌قف‌ نامه نباشد از طرق دیگر نظیر اخذ و‌ام نیز برای این منظور استفاده نمایند.

ماده 22(اصلاحی 1382/8/4 )ـ در صورتی که منابع مذکور در ماده (21) و عواید یک ساله موقوفه برای تعمیر یا بازسازی آن تکافو ننماید متولیان و ادارات او‌قاف و امور خیریه و امنا می ‌توانند درآمد دو یا چند سال موقوفه را به اضافه عواید موجود به مصرف برسانند.

تبصره (الحاقی 1382/8/4)ـ حکم این ماده، همچنین حکم ماده (21) این آئین ‌نامه در مورد اماکن مذهبی اسلامی با رعایت مقررات مربوط به این اماکن نیز جاری است.

ماده 23 ـ مطالبات و صرفه‌جویی‌های سال‌های قبل هر موقوفه به عنوان درآمد خالص در بودجه هر سال منظور خواهد شد و چنانچه قبلاً حق‌التولیه و‌حق‌النظاره از این مبلغ دریافت شده باشد، مجدداً احتساب نخواهد شد.

ماده 24- با توجه به اینکه حفظ موقوفات از وظایف متولیان است و اموال وقف باید از اموال شخصی متولی جدا و متمایز باشد، متولیان و امنای موقوفات و اماکن متبرکه و ادارات اوقاف و امور خیریه محل مکلفند نسبت به ثبت و به روز رسانی اطلاعات جامع موقوفات و بقاع متبرکه از قبیل مشخصات کامل موقوفه و رقبات وقفی و متصرفین آن و نیات واقفین در بانک اطلاعات جامع موقوفات اقدام نمایند.

تبصره - افتتاح حساب بانکی به نام موقوفات دارای متولی شرعی و همچنین اماکن متبرکه رأساٌ توسط متولیان و یا با معرفی اداره اوقاف و امور خیریه در یکی از بانک ها انجام می شود. متولیان موظفند گزارشی از اطلاعات و عملیات بانکی خود را جهت ثبت در سامانه ارایه نمایند. این امر نباید موجب تحدید وظایف و سلب اختیارات شرعی و قانونی متولیان در دخل و خرج موقوفه و امضای اسناد مربوط گردد. حساب مذکور در مورد موقوفات و اماکن متصرفی که برای آنها امین یا امنایی منصوب شده است، با امضای مشترک امین یا امنا و رییس اداره اوقاف و امور خیریه محل خواهد بود.

ماده 25 ـ ادارات تحقیق بموجب ماده 14 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مکلفند همه ساله از متولیان و امنای وقف و اماکن‌ مذهبی و مدیران مؤسسات خیریه مشمول و نیز از ادارات حج و اوقاف و امور خیریه صورتحساب درآمد هزینه موقوفات و اماکن مذهبی و مؤسسات خیریه‌ را مطالبه نمایند.
‌صورتحساب مزبور باید طبق فصول بودجه فردی سالانه موقوفه یا مکان مذهبی و یا مؤسسه خیریه حداکثر ظرف سه ماه بعد از ابلاغ در قبال اخذ رسید به ‌اداره تحقیق و یا اداره حج و اوقاف و امور خیریه تسلیم شود، در صورتیکه صورتحساب به اداره حج و اوقاف و امور خیریه تسلیم شده باشد اداره مزبور موظف است حداکثر ظرف مدت 10 روز صورتحساب مذکور را به اداره تحقیق مربوطه جهت رسیدگی و صدور مفاصا حساب ارسال دارند صورتحساب ‌تسلیمی باید متضمن موارد زیر باشد:
1 ـ هر رقم از درآمد و هزینه باید حسب مورد دارای مدارک و اسناد هزینه معتبر باشد.
2 ـ مانده حساب درآمد و هزینه سال قبل باید در صورتحساب سالانه مزبور ملحوظ شود.

‌تبصره ـ ادارات تحقیق از متولیان منصوصی که در مظان تعدی و تفریط نباشند صورتحساب مطالبه نمی نماید.

ماده 26 ـ متولیان موظفند در اجرای ماده 6 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و تبصره ذیل آن و با رعایت مواد 21 و 22 این ‌آئیننامه و استعداد محل در نگهداری و جلوگیری از خرابی و انهدام و در آبادی موقوفه اهتمام نمایند، بطوریکه حداقل هر پنج سال افزایش محسوسی در‌عایدات موقوفه حاصل شود.

ماده 27 ـ ادارات تحقیق موظفند همه ساله مفاصا حساب عملکرد سال قبل موقوفه را با رعایت ماده 25 این آئیننامه صادر و حسب مورد به متولی یا امین و یا‌ اداره حج و اوقاف و امور خیریه مربوطه تسلیم نمایند. در صورتیکه عدم صدور مفاصا حساب ناشی از عمل متولی یا امین باشد شعب حسابرسی موارد‌ تخلف را برای رسیدگی در جهت عزل یا ممنوعیت و یا ضم امین به شعب حقوقی تحقیق و برای برکناری امین به اداره حج و اوقاف و امور خیریه مربوطه اعلام‌ خواهند داشت.

‌تبصره ـ شعب حسابرسی تحقیق اوقاف موظفند درآمد و هزینه کلیه موقوفاتی که اسناد آنها طبق ماده 25 این آئیننامه به آنها ارجاع میشود پس از تکمیل ‌پرونده‌ ها حداکثر ظرف مدت یکماه رسیدگی و تکلیف آنها را مطابق آئیننامه طرز تحقیق و رسیدگی در شعب تحقیق اوقاف روشن نمایند و با متخلفین برابر ‌مقررات رفتار خواهد شد.

‌ماده 28 ـ ادارات تحقیق موظفند همه ساله با ملاحظه بودجه ‌ها و صورتحسابهای ارسالی از طرف متولیان و هیئتهای امناء و ادارات حج و اوقاف و امور ‌خیریه و مؤسسات مشمول چنانچه به موارد مختلف برخورد نمودند مدارک لازم را جمع آوری و برابر ماده 7 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف ‌و امور خیریه و تبصره های مربوطه اقدام نمایند در خصوص تخلف امناء مراتب توسط اداره حج و اوقاف و امور خیریه محل به سرپرست سازمان گزارش و کسب تکلیف خواهد شد.

ماده 29 ـ متولیان مکلفند همه ساله مالیات قانونی موقوفه را در صورت شمول پرداخت نمایند و در صورتی که بر اثر تعلل در پرداخت جریمه‌ ای به آن تعلق گیرد‌ باید شخصاً آنرا جبران کنند.

ماده 30 ـ در مواردی که اداره امور موقوفه به حکم ولی فقیه یا قانون با سازمان است کلیه وظایف و مسئولیتهای متولی بعهده سازمان خواهد بود.

‌تبصره ـ هر نوع تخلفی که در مورد موقوفات غیر متصرفی موجب ممنوعیت و یا عزل متولی میشود در خصوص موقوفه متصرفی نیز تخلف محسوب و برابر ‌مقررات اقدام خواهد شد.

‌ماده 31 ـ وجوه اهدائی به اماکن مذهبی اسلامی که جهت مشخصی برای مصرف آن تعیین نشده است و وجوه حاصل از فروش اموال منقول زائد بر احتیاج ‌این قبیل اماکن با جلب نظر اداره حج و اوقاف و امور خیریه بوسیله هیئت امناء و در مواردی که هیئت امناء وجود نداشته باشد بوسیله ادارات حج و اوقاف و ‌امور خیریه بترتیبی که در ماده 5 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و آئیننامه آن مشخص است بمصرف خواهد رسید.

ماده 32 (اصلاحی 1391/3/7)- ادارات اوقاف و امور خیریه (در موقوفات متصرفی) و همچنین متولیان موقوفات عام و خاص (در موقوفات تحت تولیت خود) به منظور رعایت غبطه و مصلحت وقف و رفع مظنه تعدی و تفریط، موارد زیر را با رعایت قوانین و مقررات مربوط و با اطلاع و تأیید نماینده ولی فقیه در سازمان، انجام خواهند داد:
1ـ فروش رقبات موقوفه و نحوه تبدیل آنها با رعایت موازین شرعی و قانونی.
2ـ اجاره بیش از ده سال
3ـ ترک مزایده در مورد اجاره رقبات مشمول مزایده
4ـ صلح و استرداد دعاوی موقوفه
5 ـ ارجاع اختلاف به داوری و انتخاب داور یا داوران
6 ـ نصب و عزل امنای موقوفات و بقاع متبرکه

تبصره (اصلاحی 1391/3/7)ـ سرپرست سازمان می‌ تواند جهت بررسی و اظهارنظر مشورتی در خصوص مشکلات و مسائل فقهی، حقوقی و اوقافی هیئتی مرکب از افراد صاحب‌ نظر را انتخاب و تعیین نماید.

ماده 33 ـ حق التولیه متولی و یا سازمان در قبال اعمال تولیت نسبت به موقوفات و همچنین حق ‌النظاره ناظر اعم از شخص یا سازمان به میزان مقرر در وقفنامه ‌خواهد بود و در صورتی که وقفنامه موجود نباشد و یا میزان حق ‌التولیه و حق ‌النظاره در آن معین نشده باشد حق ‌التولیه به مقدار اجرت ‌المثل معادل ده درصد ‌درآمد خالص سالیانه و حق ‌النظاره به مقدار اجرت ‌المثل معادل پنج درصد همان درآمد خواهد بود.

‌تبصره 1 ـ در موارد استثنائی که درصد های مندرج در این ماده با توجه به وضعیت موقوفه متناسب و متعارف نباشد با تأیید سرپرست سازمان کسر یا اضافه ‌میشود.

تبصره 2 ـ در مواردی که سرپرست سازمان اعمال نظارت اشخاص یا ادارات حج و اوقاف و امور خیریه را در موقوفات غیر متصرفی ضروری تشخیص دهند ‌اجرت‌ المثل حق ‌النظاره را نیز متناسباً تعیین خواهند نمود.

‌تبصره 3 ـ درآمد خالص موقوفه برابر هشتاد درصد درآمد کل خواهد بود.

ماده 34 (اصلاحی 1392/3/12)ـ حق‌ التولیه یا اجرت ‌المثل ادارات اوقاف و امور خیریه در تولیت اماکن مذهبی اسلامی، موضوع بند (2) و ذیل تبصره (2) ماده (1) قانون یاد شده، ده درصد عایدات خالص سالیانه هر یک از اماکن یاد شده می ‌باشد و حق الزحمه هیئت امنا به موجب آیین‌ نامه ماده (5) قانون مذکور تعیین می ‌شود.

تبصره ( اصلاحی 1392/3/12) : حذف شده است.

‌ماده 35 ـ ادارات حج و اوقاف و امور خیریه موظفند همه ماهه تراز عملیات دفتر روزنامه و کل را به انضمام مدارک و گزارش لازم به اداره امور مالی موقوفات ‌جهت بررسی ارسال دارند.

‌ماده 36 ـ ثبت معاملات راجع به عین یا منافع موقوفات و بنیادها و مؤسسات خیریه و همچنین ثبت معاملات رقبات مربوط به اماکن متبرکه در دفاتر اسناد‌ رسمی بدون موافقت سازمان ممنوع است و دفاتر اسناد رسمی مکلفند رونوشت اسناد راجع به وقف را ظرف ده روز پس از ثبت به ادارات حج و اوقاف و امور‌ خیریه مربوطه ارسال دارند.

ماده 37 ـ ادارات ثبت مکلفند رونوشت مصدق اسناد مالکیت موقوفات، مساجد، تکایا، مدارس دینی و کلیه اماکن مذهبی ثبت شده و همچنین اساسنامه‌ مؤسسات و بنیادهای خیریه واقع در حوزة عمل خود را به ادارات حج و اوقاف و امور خیریه محل تحویل نمایند.

‌ماده 38 ـ ادارات حج و اوقاف و امور خیریه و متولیان مکلفند اسناد و آگهیهای ثبتی مربوط به حوزه عمل خود را بررسی و برای حفظ عین و منافع موقوفات ‌هر گونه اقدام لازم را معمول دارند.

ماده 39 ـ سازمان مکلف است دفاتر مخصوصی برای ثبت خلاصه اسناد وقفنامه‌ های هر شهرستان تهیه و تنظیم نماید.

ماده 40 ـ متولیان و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه موظفند نسبت به موقوفات مسلمی که بعنوان ملکیت تقاضای ثبت شده و در مدت قانونی اقدام به‌ اعتراض نگردیده است برابر قانون ابطال اسناد فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه و آئیننامه مربوطه اقدام نمایند.

ماده 41 ـ متولیان و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه میتوانند با عنایت به ماده 6 قانون برای احیاء حقوق وقف و دفاع از دعاوی مطروحه و مشاوره در امور‌حقوقی و ثبتی موقوفات در صورت لزوم وکیل یا وکلای دعاوی واجد شرایط را انتخاب نمایند.

‌تبصره ـ حق الوکاله و حق‌ المشاوره با توجه به مصلحت و غبطه موقوفات از محل عواید وقف قابل پرداخت خواهد بود.

ماده 42 ـ در اجرای تبصره ماده 10 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف امور خیریه متولیان موظفند ظرف مدت 2 ماه از تاریخ اجرای قانون رونوشت ‌مصدق اسناد مالکیت و وقفنامه ‌های موجود را به ادارات حج و اوقاف و امور خیریه مربوط تسلیم و رسید دریافت دارند و در صورت عدم اقدام، ادارات حج و‌ اوقاف و امور خیریه مکلفند بطریق اطمینان بخشی تکلیف قانونی آنان را ابلاغ و ضرب‌ الاجلی که بیش از دو ماه نباشد برای انجام آن تعیین و در صورت ‌استنکاف بدلیل وجود مظنه تعدی و تفریط مراتب را به اداره تحقیق جهت رسیدگی و صدور حکم لازم اعلام دارند.

‌ماده 43 ـ ثمن بیع وقف در صورت جواز بیع باید در حساب مخصوصی در بانک تودیع و یا جلب موافقت سرپرست سازمان و بر طبق ماده 90 قانون مدنی رقبه ‌دیگری بنام همان موقوفه خریداری که عواید آن بر نهج وقفنامه سابق بمصرف خواهد رسید.

‌تبصره ـ بیع و تبدیل موقوفه طبق مواد 88 و 89 قانون مدنی با کسب موافقت کتبی سرپرست سازمان امکان پذیر خواهد بود و در صورتیکه متولیان بر طبق مواد 88 و 89 قانون مدنی قصد بیع و تبدیل موقوفه را داشته باشند کسب موافقت سرپرست سازمان ضروری می باشد.

‌ماده 44 ـ سهام اوراق بهاداری که از محل ثمن موقوفات خریداری شده، در حکم عین موقوفه است و قابل انتقال نیست مگر در موارد تبدیل.

تبصره ـ ادارات حج و اوقاف و امور خیریه صورت مشخصات اوراق سهام موضوع این ماده و همچنین سایر سهام و اوراق موقوفه را در دفتر مخصوص ثبت و‌نگهداری خواهند کرد.

ماده 45 ـ در مواردیکه ثمن بیع وقف تکافوی خرید رقبه مستقلی را ننماید سازمان میتواند با مشارکت چند موقوفه و نظر متولیان آنها رقبه واحدی خریداری و‌ سهم هر موقوفه را به تناسب سرمایه آن تعیین نماید.

ماده 46 ـ از تاریخ اجرای این آئیننامه احکام امنای موقوفات و اماکن مذهبی که بر مبنای مقررات سابق صادر شده است مورد بررسی و تجدید نظر قرار گرفته و‌ در صورت رضایت از نحوه خدمات آنان پیشنهاد و انتصاب مجدد بلامانع است.

ماده 47‌(اصلاحی 1382/8/4)ـ‌ اداره اثلاث باقیه، محبوسات، نذو‌ر، صدقات و سایر اموال موضوع بند (7) ماده (1) قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و او‌قاف و امور خیریه که فاقد متولی یا متصدی بوده یا مجهول‌ التولیه باشد، طبق مفاد بند (7) و تبصره (3) ماده (1) قانون مذکور با اذن و‌لی ‌فقیه و یا نماینده ایشان اداره امور آنها به ادارات او‌قاف و امور خیریه محل و‌قوع رقبات مذکور محول می‌ شود.

‌تبصره ـ مقررات این آئیننامه (‌در خصوص موقوفات عامه) در مورد محبوسات و اثلاث باقیه نیز تسری دارد.

ماده 48 ـ مؤسسات و بنیادهای خیریه در صورتیکه بخواهند از معافیتهای مالیاتی مندرج در قانون مالیاتهای مستقیم استفاده نمایند باید قبلاً نظارت سازمان را ‌جلب نمایند.

ماده 49 ـ ادارات حج و اوقاف و امور خیریه میتوانند در امور خیریه و موقوفات از اشخاص حقیقی و حقوقی قبول وصایت، نیابت، وکالت و تولیت نموده و‌ صدقات جاریه و نذر های آنان را برابر نیات مربوطه عمل نمایند.

ماده 50 ـ متولیان و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه بمنظور بقاء عین رقبات و فراهم آوردن موجبات آبادانی آنها میتوانند با استفاده از وجوه بلا مانعی که‌ بدین امر اختصاص داده میشود صندوق و یا شرکتی تأسیس نمایند.

‌تبصره ـ صاحبان سهام این صندوق و یا شرکت اشخاص حقیقی و یا حقوقی خواهند بود که سرمایه آن را تأمین کرده ‌اند.

ماده 51 (اصلاحی 1382/8/4)ـ درآمد موقوفات مجهول ‌المصرف و موقوفاتی که به صورت مبرات مطلقه و‌قف شده باشند در صورت نداشتن متولی یا مجهول ‌التولیه بودن با رعایت ماده (8) قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و او‌قاف و امور خیریه طبق بودجه‌ای که به تصویب سرپرست سازمان برسد توسط سازمان به مصرف خواهد رسید.

تبصره 1(اصلاحی1382/8/4) ـ رسیدگی به صورتحساب بودجه مذکور و صدو‌ر مفاصا حساب سالانه به‌ عهده سازمان خواهد بود.

تبصره 2(الحاقی 1382/8/4)ـ درآمد موقوفات مجهول‌ المصرف و مبرات مطلقه که دارای متولی منصوص باشد توسط متولی در مطلق خیرات و مبرات به مصرف خواهد رسید.

‌ماده 52 ـ اداره کلیه امور مربوط به حج و زیارت توسط سازمان حج و اوقاف و امور خیریه وابسته به وزارت ارشاد اسلامی انجام میگردد و در اجرای آن سازمان ‌موظف است هماهنگ با سیاست کلی دولت جمهوری اسلامی ایران اقدام و همه ساله برنامه‌ های لازم را در زمینه برگزاری مراسم عبادی، سیاسی حج و عمره و ‌زیارت اعتاب مقدسه و اماکن متبرکه خارج از کشور و اعزام زائران تهیه و به مورد اجراء در آورد.

تبصره ـ وزارتخانه‌ ها، سازمانها و نهادهای ذیربط باید بمنظور حسن انجام برنامه‌ های حج و زیارت همکاری لازم را با سازمان معمول دارند.

‌ماده 53 ـ بمنظور هماهنگی در انجام مراسم حج و زیارت اماکن متبرکه شورائی متشکل از افراد و نمایندگان ارگانهای زیر تشکیل میشود:
1 ـ نماینده مقام رهبری در امور حج و زیارت (‌در صورت معرفی).
2 ـ وزیر ارشاد اسلامی که ریاست شورا را بعهده خواهد داشت.
3 ـ سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خیریه.
4 ـ معاون سازمان در امور حج و زیارت.
5 ـ معاون امور بین ‌الملل و زارت ارشاد اسلامی.
6 ـ وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران یا معاون معرفی شده از طرف مشارالیه.
7 ـ وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران یا معاون معرفی شده از طرف مشارالیه.
8 ـ دبیر کل هلال ‌احمر جمهوری اسلامی ایران یا معاون معرفی شده از طرف مشارالیه.
9 ـ رئیس شهربانی جمهوری اسلامی ایران یا معاون معرفی شده از طرف مشارالیه.
10 ـ رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران یا معاون معرفی شده از طرف مشارالیه.
11 مدیر عامل شرکت هواپیمائی جمهوری اسلامی ایران یا معاون معرفی شده از طرف مشارالیه.

تبصره 1 ـ جلسات شورا بدعوت وزیر ارشاد اسلامی و یا سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خیریه عنداللزوم تشکیل و تصمیمات متخذه با اکثریت آراء ‌اتخاذ و در صورت تأیید وزیر ارشاد اسلامی برای کلیه ارگانهای ذیربط لازم الاجراء میباشد.

‌تبصره 2 ـ مذاکرات و تصمیمات شورا بوسیله دبیر شورا که توسط وزیر ارشاد اسلامی تعیین و منصوب خواهد شد. در صورتجلسه ‌ای منعکس و در صورت ‌تصویب ابلاغ خواهد شد.

ماده 54 ـ اداره کلیه امور حج و زیارت تحت ریاست و هدایت و نظارت مستقیم سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خیریه بوده و میتواند تمام و یا قسمتی‌ از اختیارات خود را در این مورد به معاون امور حج و زیارت سازمان تفویض نماید.

‌تبصره ـ معاون امور حج و زیارت سازمان نیز در صورت لزوم با مسئولیت خود میتواند برای مدت غیبت خود تمام و در سایر موارد قسمتی از اختیارات اجرائی ‌را به مسئولین ادارات و یا افراد مورد نظر که در سازمان شاغل میباشند با تأیید سرپرست سازمان تفویض نماید.

ماده 55 ـ سازمان موظف است بمنظور پیشبرد امور حج و زیارت و فراهم نمودن موجبات رفاه حجاج و زائران و ایجاد تسهیلات لازم در زمینه برگزاری مراسم ‌حج و زیارت تدابیری اتخاذ و با همکاری و همیاری سازمانها و نهادها و وزارتخانه‌ های ذیربط برنامه‌ هائی تنظیم نموده و به اجراء در آورد.

ماده 56 ـ انتخاب روحانیون و نظار و سرپرستان کاروانها بر اساس ضوابطی خواهد بود که توسط سازمان تهیه و به تصویب اعضای مندرج ردیف یک الی چهار موضوع ماده 53 خواهد رسید.

ماده 57 ـ سازمان میتواند بمنظور تأمین پرسنل ضروری در امور حج و زیارت از خدمت کارکنان بازنشسته دولت که صلاحیت آنان مورد تأیید بوده و دارای ‌تجربه کافی باشند استفاده نموده و حسب مورد آنان را به همکاری دعوت نموده و در قبال میزان کار و نوع خدمت و وظیفه ‌ای که به آنان محول میشود پاداش ‌مناسبی پرداخت نماید.

ماده 58 ـ بودجه اختصاصی سازمان در امور حج و زیارت که شامل ارقام درآمد وصولی از حجاج و زائران و هزینه‌ های انجام شده در اجرای برنامه‌ های حج و ‌زیارت میباشد بموقع و همزمان با صدور دستورالعمل تنظیم بودجه عمومی از طرف معاونت حج و زیارت سازمان تهیه و پس از تأیید سرپرست سازمان و ‌تصویب وزیر ارشاد اسلامی بمورد اجراء گذاشته میشود.

تبصره (الحاقی 1368/3/20)ـ در سالهائیکه از اعزام حجاج ایرانی جهت انجام مراسم حج جلوگیری می شود بودجه اختصاصی سازمان از محل وجوه دریافتی متقاضیان حج و‌ زیارت تأمین و پس از تأیید سرپرست سازمان و تصویب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد اجراء گذاشته خواهد شد .

تبصره (الحاقی 1374/6/1)ـ اموال منقول و غیرمنقولی که از محل وجوه حجاج و زائران خریداری شده است در صورت رفع نیاز به فروش برسد و وجوه حاصل بر اساس ماده 4 لایحه قانونی تشکیل سازمان حج و زیارت وابسته به وزارت ارشاد ملی و انتزاع کلیه امور مربوط به حج و زیارت از سازمان اوقاف به سازمان مذکور ـ مصوب 1358 شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران ـ صرف امور آن شود.

ماده 59 ـ سرپرست امور مالی سازمان حج و اوقاف و امور خیریه (‌در قسمت بودجه اختصاصی حج و زیارت) از طرف سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور‌ خیریه تعیین و پس از تأیید وزیر ارشاد اسلامی منصوب خواهد شد.

ماده 60 (اصلاحی 1366/12/5)- سال مالی سازمان حج و اوقاف و امور خیریه یکسال هجری شمسی است که از اول فروردین ماه هر سال آغاز و به پایان اسفند ماه ختم میشود.

ماده 61 ـ سازمان مکلف است پس از پایان مراسم حج منتهی ظرف 4 ماه ترازنامه و گزارش جامعی از وضع مالی (‌درآمد های وصولی و هزینه) و باقیمانده احتمالی ‌وجوهی که از زائران دریافت گردیده و در حساب مخصوصی متمرکز شده تهیه و پس از تأیید حسابرس یا حسابرسان امور حج و زیارت سازمان به وزیر ارشاد‌ اسلامی تسلیم نماید.

ماده 62 ـ بمنظور رسیدگی بحسابهای گذشته و آینده امور حج و زیارت (‌در بودجه اختصاصی) سازمان یک تا 3 نفر حسابرس خواهد داشت که بموجب‌ حکم وزیر ارشاد اسلامی تعیین و منصوب خواهند شد حسابرس یا حسابرسان موظفند تا حسابهای حج و زیارت سازمان دقیقاً رسیدگی و نظر خود را کتباً به‌ وزیر ارشاد اسلامی اعلام دارند.
در اجرای این منظور حسابرسان بدون اینکه حق دخالت مستقیم در امور حج و زیارت سازمان را داشته باشند میتوانند بنحوی که‌ به عملیات جاری حج و زیارت لطمه‌ ای وارد نشود کلیه حسابها و دفاتر و اسناد و مدارک مربوطه را مورد رسیدگی قرار دهند و در صورتیکه ضمن انجام وظائف‌ خود به مواردی از سوء جریانات و تخلفات برخورد نمودند بلافاصله وزیر ارشاد اسلامی را در جریان امر قرار دهند. وزیر ارشاد اسلامی میتواند در پایان هر ‌دوره مالی مبلغی را که مناسب تشخیص دهد به عنوان پاداش به حسابرس یا حسابرسان پرداخت نماید. همچنین وزیر ارشاد اسلامی میتواند در صورت ‌اقتضاء امر حسابرسی امور حج و زیارت در گذشته و آینده را به شرکت سهامی حسابرسی محول نماید.

ماده 63 ـ کلیه معاملات مربوط به امور حج و زیارت اعم از خرید و فروش و اجاره و استیجار و پیمانکاری و اجرت کار و غیره بجز موارد مذکور در بند های ‌ماده 68 قانون محاسبات عمومی که صریحاً مستثنی گردیده باید حسب مورد از طریق مناقصه و مزایده انجام شود و مرجع تشخیص ضرورت و صرفه و صلاح ‌دولت در بندهای یاد شده رئیس سازمان حج و اوقاف امور خیریه میباشد. علاوه بر آن موارد زیر نیز از شمول مقررات عمومی مستثنی بوده و با ترک مناقصه یا ‌مزایده، انجام خواهد شد.
1 ـ در مواردی که انجام مناقصه یا مزایده به تشخیص هیأتی مرکب از نماینده وزیر ارشاد اسلامی ـ معاون امور حج و زیارت و سرپرست امور مالی حج و زیارت‌ میسر یا به مصلحت نباشد می ‌توان معامله را بطریق دیگری با ترک مناقصه یا مزایده انجام داد.
2 ـ سرپرست سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و معاون امور حج و زیارت سازمان میتوانند برای انجام دادن هر گونه خدمتی که در پیشبرد امور حج و ‌زیارت مؤثر تشخیص دهند حداکثر بمدت 3 ماه در سال (بنحویکه هیچگونه تعهد استخدامی برای سازمان و دولت ایجاد ننماید) از نیروی انسانی در داخل ‌و خارج کشور و همچنین اتباع خارجی در خارج از کشور استفاده کنند و حق‌ الزحمه آنان را به تشخیص خود و با توجه به اعتبار مصوب پرداخت نمایند، تمدید‌ قرارداد هائی که به این منظور منعقد میشود برای دفعات بعد در سال بعد بلامانع است.
3 ـ قرارداد های اجاره منازل و محلهای استقرار ستاد ها و خوابگاهها و نظایر آن در کشور های خارج و مبالغی که بایست حق مطوف و دلیل و توقف زائران در‌ منی و عرفات و اتوبوس و غیره در عربستان و یا سایر کشور ها پرداخت میشود مشمول مقررات مناقصه و مزایده نبوده و طبق دستور سرپرست سازمان و یا‌ مقام مجاز از طرف ایشان انجام خواهد گردید.
4 ـ اعتباراتی که همه ساله تحت عنوان هزینه‌ های پیش ‌بینی نشده در بودجه اختصاصی امور حج و زیارت منظور و به تصویب خواهد رسید و بنا به پیشنهاد ‌معاون امور حج و زیارت و تصویب سرپرست سازمان قابل مصرف بوده با امضاء گیرنده وجه به هزینه قطعی منظور خواهد شد.
5 ـ ترتیب انجام مناقصه و مزایده از بودجه حج و زیارت بر اساس قانون محاسبات عمومی خواهد بود مگر اینکه در هر مورد به پیشنهاد سرپرست سازمان و ‌تصویب وزیر ارشاد اسلامی طریق دیگری انتخاب شود.
6- میزان و موارد تادیه پیش پرداخت و علی الحساب و نحوه واریز و اعمال حساب و احتساب آنها به هزینه قطعی و چگونگی وصول و ایصال مطالبات و روش نگاهداری حسابها و نمونه اسناد و مدارک و دفاتر و حساب اموال بر اساس دستورالعملی که توسط سازمان تهیه و به تصویب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی میرسد خواهد بود.

‌تبصره ـ اعضای کمیسیون مناقصه و مزایده اعضای مذکور در بند یک این ماده خواهند بود.

ماده 64 ـ حدود و میزان تنخواه گردان مأمورین و مسئولین مالی برای پرداخت هزینه‌ های مورد لزوم در داخل و خارج از کشور حسب مورد با اخذ تضمین‌ کافی به پیشنهاد معاون حج و زیارت و تصویب سرپرست سازمان خواهد بود.

ماده 65 ـ فوق‌ العاده ایام مأموریت و هزینه سفر کارکنان دولت که در امور مربوط به حج و زیارت فعالیت میکنند اعم از داخل و یا خارج از کشور بر اساس ‌آئیننامه سازمان متبوع مستخدم محاسبه و از محل اعتبار موضوع این آئیننامه قابل پرداخت است.

‌تبصره ـ در صورتیکه بر حسب ضرورت هزینه مسکن و تغذیه مأمورین اعزامی به خارج از کشور از طرف سازمان تأمین گردد فوق ‌العاده مأموریت آنان بر اساس ‌ضوابطی که (‌با احتساب و کسر هزینه ‌های مورد اشاره از میزان مقرر) به تشخیص سازمان برقرار میشود قابل پرداخت خواهد بود.

ماده 66 ـ سرپرست امور مالی سازمان در امور حج و زیارت مکلف است همه ساله فهرست و مشخصات کامل اموال غیر مصرفی را که از بودجه حج و زیارت‌ خریداری میشود تهیه و به معاون سازمان در امور حج و زیارت تسلیم نماید.

ماده 67 ـ نحوه انجام هزینه در خارج از کشور بشرح زیر است:
1 ـ همه ساله دستورالعملی که متضمن تفویض اختیار به رؤسای ستادها و نحوه انجام هزینه‌ ها و سایر موارد باشد از طرف سرپرست سازمان و یا معاون امور ‌حج و زیارت صادر و ابلاغ خواهد شد.
2 ـ در مواردیکه خرید یا پرداخت بدستور سرپرست سازمان یا معاون حج و زیارت انجام میشود و تهیه مدارک و فاکتور بتشخیص مقامات مذکور میسر ‌نیست و مقامات یاد شده صحت پرداخت و لزوم هزینه‌ ها را در هر مورد تا معادل پنجاه هزار رالی ایرانی گواهی نمایند اسناد مربوط به هزینه قطعی منظور ‌خواهد شد.
3 ـ صورتحسابهائی که از مراجع و ادارات رسمی کشورهای خارج و یا هتلها و مهمانسراهائی که دارای شماره و دفاتر رسمی هستند صادر و بوسیله ‌مسئولین امور حج و زیارت ارائه میشود بهر مبلغ معتبر و قابل قبول است.

ماده 68 ـ کلیه هزینه ‌هائی که از محل بودجه عمومی کل کشور انجام خواهد شد و نیز سایر موضوعاتی که در زمینه امور حج و زیارت و خیریه در آئیننامه پیش ‌بینی نشده تابع مقررات عمومی کشور خواهد بود.

‌ماده 69 ـ کارکنان سازمان مشمول مقررات استخدام کشوری و آئیننامه ها و مقررات مربوط به آن میباشند.

‌ماده 70 ـ تعاریف و اصطلاحات مندرج در آئیننامه های قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه توسط سازمان تهیه و ابلاغ خواهد شد.

‌ماده 71 ـ از تاریخ تصویب این آئیننامه کلیه مصوبات هیأت دولت که مغایر با این آئیننامه باشد ملغی است.