مصوب 30/4/1378
فصل اول- تعاریف، شرح وظایف و تخلفات صنفی و حرفهای
قسمت اول: تعاریف
ماده 1- حرفههای وابسته به امور پزشکی موضوع ماده (24) قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران که از این پس به اختصار «قانون» نامیده میشود عبارتند از:
فارغالتحصیلان کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد و بالاتر شاغل در رشتههای علوم آزمایشگاهی، بیوتکنولوژی، رادیولوژی، بیو رادیولوژی، رادیوتراپی، پرستاری، مامایی، اطاق عمل، هوشبری، داروسازی، تغذیه، مبارزه با بیماریها، بهداشت خانواده، بهداشت کار دهان و دندان، فارغالتحصیلان دانشکده بهداشت، رشتههای مختلف توانبخشی، فیزیوتراپی، بیوشیمی پزشکی، خدمات اجتماعی و مددکاری و علوم پایه پزشکی، روانپزشکی بالینی، کایروپراکتیک و روانشناسی بالینی و کودکان استثنایی و ژنتیک پزشکی و نیز سایر حرفههای وابسته به امور پزشکی که فعالیت آنان نیاز به اخذ مجوز از وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی دارد.
تبصره- شاغلان پزشکی و حرفههای وابسته موضوع این ماده افرادی هستند که در یکی از مراکز تحقیقاتی درمانی، آموزشی و بهداشتی اعم از خصوصی، دولتی و تعاونی پزشکی، وابسته به دولت یا خیریه یا حسب مورد مطب یا دفتر کار اشتغال دارند و از این پس به اختصار «شاغلان حرفههای پزشکی و وابسته» نامیده میشوند.
قسمت دوم: شرح وظایف و تخلفات صنفی و حرفهای
ماده 2- شاغلان حرفههای پزشکی و وابسته مکلفند بدون توجه به ملیت، نژاد، مذهب و موقعیت اجتماعی- سیاسی و اقتصادی بیماران حداکثر تلاش ممکن را در حدود وظایف حرفهای خود بکار ببرند.
ماده 3- شاغلان حرفههای پزشکی و وابسته باید طبق موازین علمی، شرعی و قانونی و نظامات دولتی صنفی و حرفهای انجام وظیفه کرده و از هر گونه سهلانگاری در انجام وظایف قانونی بپرهیزند.
ماده 4- شاغلان حرفههای پزشکی و وابسته حقافشای اسرار و نوع بیماری بیمار، مگر به موجب قانون را ندارند.
ماده 5- پزشکان و دندانپزشکان و متخصصان و دکترهای حرفهای علوم آزمایشگاهی، ماماها و کایروپراکتورها موظف به پذیرش آن تعداد بیمار هستند که بنا به تشخیص سازمان نظام پزشکی حسب مورد معاینه دقیق و انجام آزمایشهای آنا در یک زمان مناسب میسر باشد.
ماده 6- انجام امور خلاف شوون پزشکی توسط شاغلان حرفههای پزشکی و وابسته ممنوع است و باید از ارتکاب کارهایی که موجب هتک حرمت جامعه پزشکی میشود خودداری کنند.
ماده 7- تحمیل مخارج غیرضروری به بیماران ممنوع است.
ماده 8- ایجاد رعب و هراس در بیمار با تشریح غیرواقعی وخامت بیماری یا وخیم جلوه دادن بیماری ممنوع است و پزشک میتواند به نحو مقتضی بیمار و بستگان را در جریان خطرات، وخامت و عواقب احتمالی بیماری قرار بدهد.
ماده 9- تجویز داروهای روان گردان و مخدر به گونهای که به حالت اعتیاد درآید ممنوع است، مگر در مواردی که بیمار از بیماری روانی یا از دردهای شدید ناشی از بیماریهای غیرقابل علاج رنج ببرد یا ضرورت پزشکی مصرف آنها را ایجاب کند.
ماده 10- شاغلان حرفههای پزشک و وابسته مکلفند تعرفههای خدمات درمانی مصوب ابلاغ شده از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را رعایت کنند.
ماده 11- شاغلان حرفههای پزشکی و وابسته مکلفند در مواقعی که به منظور پیشگیری از بیماریهای واگیر یا در هنگام بروز بحران و سوانح از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا مراجع تعیین شده از طرف وزارت یاد شده به آنان اعلام میشود، همکاری ممکن لازم را معمول دارند.
ماده 12- جذب بیمار از موسسات بهداشتی، درمانی، دولتی و وابسته به دولت و خیریه به مطب شخصی یا بخش خصوصی، بیمارستان و درمانگاه خصوصی و بالعکس به منظور استفاده مادی توسط شاغلان حرفههای پزشکی و وابسته ممنوع است.
ماده 13- شاغلان حرفههای پزشکی و وابسته حق دریافت هیچ گونه وجه یا مالی را از بیماران علاوه بر وجوهی که توسط مسئولان موسسه درمانی ذیربط طبق مقررات دریافت میشود ندارد.
ماده 14- جذب بیمار به صورتی که مخالف شوون حرفه پزشکی باشد و همچنین هر نوع تبلیغ گمراه کننده از طریق رسانههای گروهی و نصب آگهی در اماکن و معابر، خارج از ضوابط نظام پزشکی ممنوع است. تبلیغ جاری کالاهای پزشکی و دارویی از سوی شاغلان حرفههای پزشکی و وابسته، همچنین نصب اعلانات تبلیغی که جنبه تجاری دارند، در محل کار آنها مجاز نیست.
ماده 15- انتشار مقالات و گزارشهای پزشکی و تشریح مطالب فنی و حرفهای که جنبه تبلیغاتی گمراه کننده داشته باشند ممنوع است.
ماده 16- استفاده شاغلان حرفههای پزشکی و وابسته از عناوین علمی و تخصصی غیر تایید شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ممنوع است.
ماده 17- تجویز داروهایی که از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در فارماکویه (مجموعه دارویی کشور) اعلام نشده باشد توسط پزشک مگر از مجاری اعلام شده و بر اساس مقررات موجود ممنوع است.
ماده 18- پزشک معالج مسئول ادامه درمان بیمار خود در حد توانایی و تخصص به استثنای موارد ضروری است، مگر اینکه بیمار یا بستگان او مایل نباشند.
تبصره – موارد اورژانس از شمول این ماده مستثنی است.
ماده 19- در مواردی که مشاوره پزشکی لازم باشد انتخاب پزشک مشاور با پزشک معالج است در صورتی که بیمار یا بستگان او مشاوره پزشکی را لازم بدانند مشاوره پزشکی با نظر پزشک معالج به عمل میآید و چنانچه بیمار یا بستگان او بدون اطلاع پزشک معالج از پزشک دیگری برای درمان بیمار دعوت به عمل آورند در این صورت پزشک معالج اول میتوان از ادامه درمان بیمار خودداری نماید، مگر اینکه این دعوت در مواقع فوری و ضروری باشد.
ماده 20- تجویز داروهای مازاد بر نیاز بیمار یا غیر متجانس و خارج از ضوابط علمی و فنی ممنوع است.
ماده 21- فروش دارو و ابزار پزشکی توسط پزشکان، مگر با مجوز رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ممنوع است.
ماده 22- مشخصات و طرز استفاده داروهای تجویز شده به بیمار باید توسط پزشک با خط خوانا و انشای قابل فهم در نسخه قید شود.
تبصره 1- صدور نسخههای همسان و متحدالشکل ممنوع است.
تبصره 2- دکتر داروساز موظف به توضیح چگونگی تجویز دارو طبق نسخه پزشک است.
ماده 23- مسئولان فنی موظفند در تمام ساعات شبانهروز بر امور فنی موسسات پزشکی نظارت کنند.
ماده 24- اندازه و سایر مشخصات سرنسخهها، تابلوها و چگونگی درج آگهی در رسانهها باید طبق نمونهای باشد که به تصویب شورای عالی نظام پزشکی میرسد.
ماده 25- بکارگیری و استفاده از افراد غیرمجاز در امور پزشکی و حرفههای وابسته در موسسات پزشکی و مطب ممنوع است.
ماده 26- شاغلان حرفههای پزشکی مکلفند نشانی و تغییر نشانی مطب و موسسات پزشکی خود را به سازمان نظام پزشکی محل اطلاع دهند.
ماده 27- شاغلان حرفههای پزشکی مکلفند در موارد فوریتهای پزشکی اقدامات مناسب و لازم را برای نجات بیمار بدون فوت وقت انجام دهند.
ماده 28- مسئولان فنی موسسات پزشکی اعم از دولتی، وابسته به دولت، خصوصی و خیریه مکلفند علاوه بر قوانین و مقررات موجود در آییننامههای مصوب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، همچنین ضوابط علمی و حرفهای ذیربط را رعایت کنند.
فصل دوم: مجازاتهای انتظامی
ماده 29- مجازاتهای موضوع تبصره ماده (24) قانون تشکیل سازمان نظام پزشکی – مصوب 1374- به شرح زیر اعمال میشوند.
الف- متخلفان از مواد (2)، (4)، (5)، (8)، (18)، (19)، (22)، (24) و (26) این آئیننامه حسب مورد به مجازاتهای مقرر در بندهای «الف» یا «ب».
تبصره- متخلفان از مواد موضوع این بند به استثنای مواد (2)، (4)، (8) و (24) در صورت تکرار به مجازاتهای مقرر در بند «ج» و در مورد مواد (2)، (4)، (8) و (24) به مجازاتهای بندهای «ج» یا «د».
ب- متخلفان از مواد (9)، (15)، (16)، (17)، (20)، (21) و (23) حسب مورد به مجازات مقرر در بندهای «ب» یا «ج» یا «د».
پ- متخلفان از مواد (7)، (10)، (11)، (12)، (13)، (14) و (25) حسب مورد به مجازاتهای مقرر در بندهای «ج» یا «د» یا «هـ».
ت- متخلفان از مواد (27) و (28) حسب مورد به مجازاتهای مقرر در بندهای «ج» یا «د» یا «هـ» یا «و».
ث- متخلفان از مواد (3) و (6) به مجازاتهای مقرر در بندهای «ج» یا «د» یا «هـ» یا «و» یا «ز».
ماده 30- مفاد آرای قطعی هیاتهای انتظامی نظام پزشکی در مورد بندهای «پ» و «ث»، در ماده (29) این آییننامه در نشریات محلی و کثیرالانتشار کشور درج میشود.
ماده 31- در مواردی که رای قطعی به محرومیت از اشتغال به امور پزشکی و حرفههای وابسته صادر میشود اشتغال محکوم علیه به حرفههای یاد شده در مدت محرومیت در بخشهای خصوصی، عمومی، دولتی و یا خیریه ممنوع است.
تبصره 1- محرومیت از اشتغال به حرفه پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و علوم آزمایشگاهی کارکنان نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران محدود به حرفههای مربوط و خارج از خدمات سازمانی آنان است و ادامه اشتغال به کار آنان در موسسات وابسته به نیروهای مسلح، مربوط به اختیارات و مقررات نیروهای یاد شده است.
تبصره 2- هیاتهای بدوی و عالی انتظامی در اسرع وقت موظف به رسیدگی به شکایات ارجاع شده از سوی مسئولان ذیربط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی میباشند.
فصل سوم: رسیدگی به تخلفات
قسمت اول: مرجع رسیدگی و چگونگی شروع به امر رسیدگی
ماده 32- مرجع رسیدگی به تخلفات انتظامی شاغلان حرفههای پزشکی در هر شهرستان هیاتهای بدوی انتظامی نظام پزشکی است.
ماده 33- هیات بدوی انتظامی نظام پزشکی در موارد زیر مکلف به رسیدگی است:
الف- وصول شکایت از طرف شاکی خصوصی اعم از شخص حقیقی یا حقوقی.
ب- اعلام تخلف از طریق مراجع قضایی یا مسئولان ذی ربط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا موسسات و سازمانهای دولتی.
پ- اعلام تخلف از طرف شورای عالی یا هیات عالی انتظامی و رییس یا هیات مدیره نظام پزشکی شهرستان مربوط.
تبصره 1- مراجع یاد شده در بندهای بالا حداکثر ظرف یک سال از تاریخ وقوع تخلف یا بروز عوارض میتوانند به هیاتهای بدوی اعلام شکایت کنند. آغاز مرور زمان تخلفات انتظامی شاغلان حرفههای پزشکی تاریخ وقوع تخلف است و در مورد تخلف مستمر تاریخی است که استمرار قطع شده است.
تبصره 2- در صورتی که پرونده منوط به تعیین تکلیف در دادگستری باشد مرور زمان متوقف میشود و مدتی که تعقیب متخلف به عللی معلق میماند جزو مدت مرور زمان محسوب نمیشود، همچنین جریان مرور زمان با هر اقدام تعقیبی قطع میشود و مدت قبلی مرور زمانهایی که قطع شده محاسبه نمیشود.
ماده 34- شکایت باید با امضا و تاریخ و شامل نام و مشخصات و نشانی کامل شاکی و متشکی عنه و تاریخ وقوع تخلف و محل وقوع تخلف باشد و به شکایات بدون امضا یا امضای مستعار ترتیب اثر داده نمیشود.
ماده 35- شکایت و اعلام تخلف از طریق دبیرخانه نظام پزشکی هر شهرستان به هیات بدوی انتظامی مربوط میشود.
ماده 36- رئیس هیات بدوی انتظامی باید رسیدگی مقدماتی را به یکی از اعضای هیات به عنوان عضو محقق ارجاع کند. عضو محقق موظف است حداکثر ظرف یک ماه تحقیقات لازم را با رعایت قوانین و مقررات مربوط انجام دهد و گزارش آن را به هیات ارایه کند، دبیرخانه نظام پزشکی شهرستان موظف است رونوشت شکواییه یا اعلام تخلف و ضمایم را برای مشتکی عنه ارسال کند تا مشتکی عنه ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، پاسخ کتبی خود را به ضمیمه دلایل و مدارک مورد استناد به دبیرخانه نظام پزشکی شهرستان تسلیم کند.
ماده 37- دبیرخانه پس از وصول پاسخ یا در صورتی که در مهلت مقرر پاسخی نرسد پرونده را به هیات بدوی ارسال میکند تا در صورت آماده بودن پرونده، هیات رای مقتضی را صادر کند. چنانچه ارایه توضیحی از طرفها یا استماع شهادت شهود و مطلعان لازم باشد هیات باید وقت رسیدگی را معین و شخص یا اشخاص فوق را دعوت کند.
ماده 38- هر گاه مشتکی عنه یا شهود در حوزه دیگری باشند و به طور کلی نیاز به هر اقدام دیگری در محلی که خارج از حوزه هیات بدوی انتظامی است باشد، رییس هیات بدوی انتظامی که مشمول رسیدگی است پرونده را ارسال و دستورات لازم را در این مورد به رییس هیات بدوی انتظامی محلی که باید تحقیقات در آنجا به عمل آید میدهد. رییس هیات بدوی انتظامی آن محل بعد از انجام تحقیقات آن را امضا نموده نزد رییس هیات بدوی انتظامی اول ارسال میدارد.
ماده 39- هیات بدوی با حضور دو سوم اعضا رسمیت مییابد و آرای آن با اکثریت اعضای حاضر معتبر خواهد بود.
ماده 40- رای هیات بدوی باید موجه، مدلل و مسند به مقررات قانونی باشد.
ماده 41- رای هیات بدوی توسط رییس هیات بدوی انتظامی نظام پزشکی محل باید به طرفها ابلاغ شود و رونوشت رای صادر شده برای رییس نظام پزشکی محل و هیات عالی انتظامی ارسال گردد.
ماده 42- اعضای هیاتهای بدوی یا هیات عالی انتظامی در موارد زیر در رسیدگی و صدور رای شرکت نمیکنند.
الف- عضو هیات یا زوجه وی با متهم قرابت سببی یا نسبی تا درجه دوم از طبقه سوم داشته باشد.
ب- عضو هیات با متهم دعوای حقوقی یا جزایی داشته باشد.
پ- عضو هیات یا زوجه وی در دعوای طرح شده ذینفع باشند.
ماده 43- موسسات درمانی و بهداشتی و سایر مراجع مربوط، اعم از دولتی یا غیردولتی، مکلفند اصل کلیه اوراق پرونده پزشکی بیمار یا فتوکپی ممهور به مهر موسسه درمانی و بهداشتی را که به امضای رییس آن واحد رسیده است در صورت مطالبه هیاتهای بدوی و عالی انتظامی ظرف ده روز پس از ابلاغ درخواست، در اختیار هیاتهای یاد شده قرار دهند.
تبصره- چنانچه در پرونده پزشکی بیمار اسناد طبقهبندی شده وجود داشته باشد و رسیدگی به تخلف منوط به اطلاع هیاتها از آنها باشد دسترسی به این قبیل اسناد با رعایت قوانین و مقررات مربوط امکانپذیر است.
ماده 44- رسیدگی و اقدامات مراجع قضائی در هر حال مانع رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفهای متخلفان در هیاتهای بدوی و عالی انتظامی نیست.
ماده 45- هر گاه هیاتهای بدوی انتظامی یا هیات عالیی انتظامی در جریان رسیدگی به مواردی که جنبه جزایی داشته باشد برخورد نمایند مکلفند موضوع را به مراجع قضایی اعلام کنند.
قسمت دوم: تجدیدنظر خواهی
ماده 46- تجدیدنظر خواهی از آرای صادر شده حداکثر ظرف (20) روز از تاریخ ابلاغ رای امکان پذیر است. تجدیدنظر خواه باید در مدت یاد شده اعتراض خود را به صورت کتبی به دبیرخانه هیات بدی انتظامی صادر کننده رای یا دبیرخانه هیات عالی انتظامی تسلیم و رسید دریافت کند.
ماده 47- تجدیدنظرخواهی در زمان مقرر موضوع ماده (46) این آیین نامه مانع از اجرای رای هیات بدوی میشود و در صورت عدم دریافت درخواست تجدیدنظر رای صادره قطعی و از تاریخ انقضای مهلت تعیین شده لازمالاجرا است.
ماده 48- هیات بدوی مکلف است در صورت تسلییم اعتراضیه طرف یک هفته لایحه اعتراضی و پرونده مربوط را به هیات عالی انتظامی ارسال کند.
ماده 49- رئیس هیات عالی انتظامی، پروندههای واصله از هیاتهای بدوی را جهت رسیدگی به یکی از اعضای هیات عالی به عنوان عضو محقق ارجاع مینماید. عضو محقق پس از تحقیقات لازم حداکثر طرف یک ماه پرونده را جهت صدور رای به هیات عالی تسلیم مینماید و چنانچه تحقیقات کافی نباشد و یا نیاز به بررسی بیشتر باشد عضو محقق مهلت یاد شده را با تصویب هیات عالی تمدید خواهد کرد.
هیات عالیی در صورتی که پرونده را تکمیل دانست رای مقتضی را صادر مینماید ولی چنانچه هیات انجام تحقیقات بیشتر و یا اخذ توضیح دیگری را لازم بداند نسبت به ادامه رسیدگی اقدام و در صورت لزوم با تعیین وقت، طرفها را جهت رسیدگی و اخذ توضیحات دعوت و در نهایت رای صادر خواهد نمود.
ماده 50- رای هیات عالی انتظامی قطعی و لازمالاجراست و توسط رییس هیات عالی انتظامی ابلاغ میشود.
فصل چهارم: سایر مقررات
ماده 51- در مورد تعدد تخلف هر گاه تخلفات ارتکابی مختلف باشد باید برای هر یک از تخلفات مجازات انتظامی جداگانه در نظر گرفته شود و اگر مختلف نباشد فقط یک مجازات انتظامی در نظر گرفته میشود و تعدد تخلف از علل تشدید مجازات خواهد بود.
ماده 52- به تخلفات متعدد متخلف باید تواما رسیدگی شود.
ماده 53- هر گاه کسی مرتکب تخلف حرفهای شود در هیات بدوی انتظامی سازمان نظام پزشکی رسیدگی میشود که تخلف در حوزه آن وقوع یافته. اگر شخص مرتکب چندین تخلف در جاهای مختلف شود در هیات بدوی انتظامی سازمان نظام پزشکی که متخلف در آن به حرفه پزشکی اشتغال دارد یا داشته است رسیدگی میشود.
ماده 54- ابلاغ آرا و سایر اوراق موضوع این آییننامه از طریق پست سفارشی یا مامور ابلاغ سازمان نظام پزشکی یا حسب مورد دانشگاه یا دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی محل یا به وسیله مامورین ابلاغ وزارت دادگستری صورت میگیرد.
تبصره 1- دانشگاه یا دانشکدههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی محل یا ماموران ابلاغ وزارت دادگستری حسب مورد مکلفند نتیجه ابلاغ را به هیاتهای رسیدگی کننده اعلام کنند.
تبصره 2- تشخیص صحت ابلاغ با هیات رسیدگی کننده است.
ماده 55- آرای قطعی هیات بدوی و آرای هیات عالی انتظامی- حسب مورد- توسط دانشگاه یا دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی اجرا میشود.
تبصره- مسئولیت پیگیری اجرای احکام صادره شده با سازمان نظامی پزشکی است.
ماده 56- آییننامه انتظامی رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفهای شاغلان حرفههای پزشکی و وابسته (موضوع تصویب نامه شماره 7749/ت 200هـ مورخ 26/5/1373) و اصلاحیه آییننامه یاد شده (موضوع تصویبنامه شماره 2993/ت14879 هـ مورخ 17/3/1374 لغو میشوند.
معاون اول رییس جمهور- حسن حبیبی