مصوب 9/7/1347

فصل اول- سازمان کانون اصلاح و تربیت
ماده 1- کانون اصلاح و تربیت مرکزی است که نگاهداری، تهذیب و تربیت اطفالی را که بر حسب مقررات قانون دادگاه اطفال بزهکار مصوب 1338 به آن سپرده می‌شود بر عهده خواهد داشت.
ماده 2- کانون اصلاح و تربیت دارای سه قسمت است:
الف- قسمت نگهداری موقت.
ب- قسمت اصلاح و تربیت.
ج- زندان.
هر یک از قسمت‌های مذکور از یکدیگر مجزی بوده و در هر قسمت اطفال بر حسب سن با رعایت تبصره ذیل ماده 23 قانون دادگاه اطفال و سابقه ارتکاب جرم و حتی‌الامکان از نظر نوع جرم و درجه تربیت پذیری طبقه‌بندی خواهند شد. به علاوه قسمتی که دختران در آن نگاهداری می‌شوند و پسران مجزی خواهد بود.
ماده 3- قسمت نگهداری موقت اختصاص به اطفالی خواهد داشت که از طرف دادگاه هنوز درباره آنها اخذ تصمیم به عمل نیامده است.
اطفالی که طبق ماده 20 قانون دادگاه اطفال بزهکار به این قسمت از کانون اعزام خواهند شد تا زمانی که اعلام رفع توقیف از طرف دادگاه به عمل نیامده است در آنجا خواهند ماند.
در مورد اطفالی که دادگاه برای جلوگیری از تبانی و یا سایر جهات قانونی نگهداری انفرادی آنها را لازم می‌داند در این قسمت تا دستور ثانوی دادگاه، به طور انفرادی نگهداری خواهند شد.
ماده 4- در مدت توقیف طفل در قسمت نگاهداری موقت از نظر اجرای ماده 7 قانون تشکیل دادگاه اطفال بزهکار به وسیله مددکاران اجتماعی کانون درباره سوابق خانوادگی، اجتماعی و خصوصیات اخلاقی طفل تحقیقات لازم به عمل خواهد آمد و از نظر وضع جسمانی، روانی، میزان قوه درسی و استعداد حرفه‌ای به وسیله متخصصین کانون مورد معاینه قرار خواهند گرفت مجموعه سوابق جمع‌آوری شده در شورائی با حضور مدیر کانون و متخصصینی که از طفل معاینه به عمل آورده‌اند بررسی خواهد شد و گزارش نهائی که متضمن خصوصیات واقعی شخصیت طفل و تدابیر پیشنهادی درباره وی خواهد بود در دو نسخه تنظیم می‌گردد که یک نسخه از آن به دادگاه اطفال ارسال خواهد شد و نسخه دیگر در پرونده وی در کانون باقی خواهد ماند. در این پرونده تصمیمات دادگاه و گزارش‌های واصله مربوط به طفل و نتیجه تحقیقات و معایناتی که از طرف مددکاران اجتماعی و متخصصین تهیه می‌شود نگاهداری خواهد شد پرونده مزبور شامل دو قسمت قضائی و اجتماعی خواهد بود.
ماده 5- در قسمت اصلاح و تربیت اطفالی نگاهداری خواهند شد که از طرف دادگاه به موجب بند 2 ماده 17 و بند 3 ماده 18 اعزام شده و یا به موجب ماده 26 قانون 1338 دستور مجدد انتقال آنها به قسمت اصلاح و تربیت داده شده باشد.
ماده 6- در قسمت زندان اطفالی نگاهداری می‌شوند که از طرف دادگاه طبق بند 4 ماده 18 تصمیم اعزام به آن قسمت درباره آنها اتخاذ شده باشد.
ماده 7- در هر یک از قسمت‌های مذکور در ماده 2 این آئین‌نامه اطفال بر حسب استعداد، سن، درجه معلومات طبق برنامه‌ای که با رعایت مواد 15 و 16 این آئین‌نامه تنظیم می‌شود مورد تعلیم و تربیت قرار خواهند گرفت. برنامه آموزش حرفه‌ای به نحوی باید اجرا شود که حتی‌الامکان خللی به تحصیلات عادی اطفال وارد نیاید.
ماده 8- ترتیب نگاهداری اطفال در قسمت زندان از لحاظ صرف غذا، خواب، تعلیمات اخلاقی و حرفه‌ای به طوری است که در قسمت اصلاح و تربیت به عمل می‌آید ولی مدیر کانون می‌تواند بر حسب روحیه اطفال و نوع بزه ارتکابی آنان را از لحاظ صرف غذا یا خواب یا تعلیمات اخلاقی و حرفه‌ای و اجراء تدابیر تربیتی و تهذیبی به دسته‌هائی تقسیم نموده و معاشرت هر دسته را با دسته دیگر ممنوع بدارد.
ماده 9- روز و ساعت ورود و خروج اطفال در دفتر کانون و پرونده آنها ثبت و منعکس خواهد شد. و در بدر ورود اشیائی را که اطفال همراه خواهند داشت به بایگانی که برای نگاهداری آنها اختصاص داده شده ضمن ثبت مشخصات اشیاء مزبور سپرده پس از پایان دوره توقف هنگام خروج از کانون به آنها مسترد و یا در مقابل اخذ رسید به والدین آنها داده خواهد شد.
ماده 10- اطفالی که به کانون اصلاح و تربیت اعزام می‌شوند موظف هستند که طبق برنامه کانون در هفته 36 ساعت در کلاس‌های درسی یا در کارگاه‌های فنی و حرفه‌ای به تحصیل یا کارآموزی اشتغال داشته باشند و روزی یک ساعت ورزش نمایند.

فصل دوم- وظایف مسئولین کانون اصلاح و تربیت
ماده 11- کانون اصلاح و تربیت در هر حوزه دارای یک نفر مدیر و برای هر یک از قسمت‌های آموزش، نگاهداری موقت و اصلاح و تربیت و زندان، دارای یک نفر مسئول خواهد بود و تعداد کافی پزشک، روان‌پزشک، روان‌شناس متخصص، مددکار اجتماعی، مربی، آموزگار و آموزگار تعلیمات حرفه‌ای، کارمند دفتری، پزشکیار و مراقب تربیتی و انتظامی در اختیار خواهد داشت.
تبصره- مدیر مسئول کانون اصلاح و تربیت در صورت نیاز می‌تواند با تصویب وزارت دادگستری تا سه نفر معاون داشته باشد.
ماده 12- مدیر کانون عهده‌دار اداره کلیه امور مربوط به کانون بوده و موظف است تصمیمات دادگاه اطفال را به موقع اجراء گذاشته و نسبت به اجرای برنامه‌های ورزشی، تربیت اخلاقی، آموزش علمی، تعلیم حرفه به اطفال و وضع غذا، بهداشت و خواب آنان مراقبت به عمل آورد.
ماده 13- مدیر کانون اصلاح و تربیت موظف است حداقل هر سه ماه یک بار گزارش کاملی از وضع رفتار و اخلاق هر طفل و پیشرفت‌هائی که حاصل کرده است به رئیس دادگاهی که طفل را به کانون اعزام داشته است بدهد و رئیس دادگاه در صورت تجدیدنظر در تصمیمات قبلی اجرای تصمیمات مجدد را به کانون اعلام خواهد داشت.
تبصره- مدیر کانون می‌تواند قبل از مدت مذکور فوق هر گاه تغییرات محسوسی در وضع تربیتی طفل ایجاد شده باشد مراتب را به دادگاه اطفال اعلام نماید.
ماده 14- در مواردی که بر اثر بیماری یا اختلال در وضع مزاجی یا روانی طفل نگاهداری و معالجه وی در کانون اصلاح و تربیت میسر نباشد مدیر کانون مراتب را به قاضی دادگاه اطلاع خواهد داد و با موافقت او طفل را به یکی از موسسات پزشکی یا طبی- تربیتی اعزام خواهد داشت مدتی که طفل در آن موسسه بستری خواهد بود جزء مدت توقف وی در کانون محسوب خواهدشد.
ماده 15- آموزگاران و مربیان عهده‌دار تدریس، تعلیم، تربیت و تهذیب اخلاقی اطفال هستند و طبق برنامه‌ای که از طرف مدیر کانون با جلب نظر متخصصین مربوط و تایید اداره خدمات اجتماعی و تصویب وزارت دادگستری تنظیم می‌شود عمل خواهند نمود.
تبصره- هر مربی، تربیت و راهنمائی یک گروه از اطفال را در کانون بر عهده خواهد داشت و با معاونت و همکاری مراقبین تربیتی و انتظامی نسبت به اصلاح و تهذیب اخلاق آنان اقدام خواهد کرد و مراقبین تربیتی هر گروه موظفند هر گونه تغییر اخلاقی یا دگرگونی در طرز رفتار اطفال را به اطلاع مربی گروه برسانند.
ماده 16- آموزگاران تعلیمات حرفه‌ای عهده‌دار آموختن حرفه به اطفال و اداره کارگاه‌های کانون بوده و طبق برنامه‌ای که از طرف مدیر کانون به کمک متخصصین و پس از کسب نظر اداره خدمات اجتماعی و تصمیم وزارت دادگستری تهیه می‌شود، اقدام خواهند نمود.
ماده 17- به منظور حفظ نظم، اجرای اقدامات تربیتی، مراقبت و راهنمائی اطفال در کانون اصلاح و تربیت مامورین مخصوصی به نام مراقب تربیتی و انتظامی در هر یک از قسمت‌های کانون انجام وظیفه خواهند کرد.
مراقبت انتظامی داخل کانون به وسیله مراقبین تربیتی داخلی و مراقبت خارج آن به وسیله مراقبین خارجی کانون به عمل خواهد آمد.
مراقبین تربیتی و انتظامی کانون اصلاح و تربیت به دو درجه تقسیم می‌شوند:
- مراقبین تربیتی و انتظامی درجه یک که حداقل تحصیلات آنان دارا بودن گواهی‌نامه کامل متوسطه (یا معادل آن)، خواهد بود.
- مراقبین تربیتی و انتظامی که از بین دارندگان کارنامه قبولی سوم متوسطه و ششم ابتدایی (یا معادل آنها) انتخاب خواهند شد. دارندگان کارنامه قبولی سوم متوسطه اولویت خواهند داشت.
سن مراقبین تربیتی در هر حال در بدو استخدام نباید از 20 سال کمتر باشد به علاوه باید متاهل بوده و از نظر اخلاق و سلامتی جسمانی و روانی صلاحیت آنان محرز شده باشد.
برای مراقبت خارجی و حفاظت محوطه داخلی کانون اصلاح و تربیت و بدرقه اطفال و موارد دیگری که ضروری باشد ممکن است از افراد کادر پلیس عمومی استفاده شود که از حیث مسئولیت و انجام وظیفه تابع این آئین‌نامه خواهند بود.
کسانی که دوره اختصاصی پلیس را دیده باشند حق تقدم خواهند داشت.
تبصره- کلیه مراقبین تربیتی و انتظامی موظف هستند که قبل از شروع خدمت در کانون‌های اصلاح و تربیت یک دوره آموزش تخصصی و کارآموزی عملی را که چگونگی آن از طرف وزارت دادگستری تعیین خواهد شد بگذرانند.
ماده 18- از طرف مدیر کانون یک نفر سرپرست برای مراقبین داخلی و یک نفر برای مراقبین خارج کانون تعیین خواهد شد.
تبصره – چنانچه مراقبین خارجی از افراد کادر انتظامی پلیس باشند سرپرست آنها از طرف سازمان انتظامی مربوط تعیین و در اختیار مدیر کانون قرار خواهد گرفت.
ماده 19- مراقبین تربیتی و انتظامی باید به طور کشیک در تمام شبانه‌روز اطفال را مورد مراقبت کامل قرار داده و در موقع تغییر پست گزارش اتفاقات و اطلاعات پست خود را از طریق مراقبین ارشد به مسئول قسمت انتظامات بدهد.
ماده 20- مراقبین تربیتی و انتظامی و مراقبین تربیتی و انتظامی ارشد موظف هستند که تحت نظارت مسئول قسمت انتظامات وظائف خود را چه از نظر مراقبت قسمت‌های مختلف کانون و اجرای برنامه‌های روزانه و چه هنگام بدرقه با نهایت دقت انجام دهند. چنانچه مراقبین در امر حفاظت مسامحه کرده و یا وسائل فرار طفلی را به نحوی از انحاء فراهم سازند طبق مقررات قانون کیفر همگانی تعقیب و مجازات خواهند شد.
ماده 21- مسئولین تربیتی، مراقبین داخلی، آموزگاران و آموزگاران تعلیمات حرفه‌ای بر حسب وظایفی که از نظر تربیت، مراقبت و یا آموزش اطفال بر عهده دارند موظفند وضع اخلاق، رفتار، پیشرفت‌های درسی و طرز کار اطفال را در کارگاه‌های کانون به طور مرتب یادداشت نموده و چگونگی را لااقل ماهی یک بار طی گزارشی برای مدیر کانون ارسال دارند. گزارش‌ها هر ماه در شورای مذکور در ماده 4 مورد بررسی قرار خواهد گرفت و چنانچه از نظر اقدامات مراقبتی، تربیتی، علمی یا آموزش فنی و حرفه‌ای تجدیدنظر در وضع هر یک از اطفال لازم باشد نسبت به آنها اخذ تصمیم به عمل خواهد آمد.
ماده 22- اطفالی که در کانون اصلاح و تربیت به تحصیل یا کارآموزی اشتغال دارند از طرف مدیر کانون ممکن است جهت شرکت در امتحانات اخذ گواهی‌نامه رسمی به مراجع مربوط معرفی شوند.
تبصره- در گواهی‌نامه این اطفال محل آموزش یا کارآموزی قید نخواهد شد.
ماده 23- نظارت کامل در امور کانون‌های اصلاح و تربیت در کشور از وظایف اداره خدمات اجتماعی وزارت دادگستری و بر عهده تشکیلات وابسته به آن خواهد بود.
ماده 24- کانون‌های اصلاح و تربیت موظفند هر شش ماه یک بار گزارش کاملی از وضع کانون و وضع اقداماتی که ظرف این مدت به عمل آورده‌اند به اداره خدمات اجتماعی ارسال و طرفی را که برای بهبود وضع کانون در نظر دارند پیشنهاد نمایند. گزار‌های رسیده در شورائی که از این نظر در اداره خدمات اجتماعی تشکیل خواهد گردید مطرح شده و طرقی را که موثر برای بهبود وضع هر یک از کانون‌ها تشخیص دهند پس از تصویب وزارت دادگستری باری اجراء ابلاغ خواهند نمود.
تبصره- اداره خدمات اجتماعی وزارت دادگستری در صورت اقتضاء می‌تواند به درخواست والدین یا سرپرست طفل و یا مدیر کانون اصلاح و تربیت با جلب موافقت دادگاه، نسبت به انتقال طفل از کانون اصلاح و تربیت یک شهرستان به کانون محل دیگر اقدام نماید.

فصل سوم- مقررات انضباطی، تشویقی و پایان دوره نگاهداری اطفال
ماده 25- اطفالی که مقررات کانون را نقض نمایند و یا برخلاف شرایط انضباطی آن رفتار کنند بر حسب مورد از طرف مدیر کانون مشمول تصمیمات انضباطی زیر خواهند شد:
- سرزنش و نصیحت.
- توبیخ.
- محرومیت از ملاقات تا 15 روز.
- محرومیت از مکاتبه.
- محرومیت از خرید از 5 روز تا یک ماه.
- محرومیت از حضور در سینما و تالار سخنرانی.
- نگاهداری انفرادی از یک تا 15 روز.
- تقاضای اجرای ماده 26 قانون 1338 از دادگاه.
چنانچه اطفال در مدت توقف خود در کانون اصلاح و تربیت مرتکب جرمی شوند فوراً مراتب از طرف مدیر کانون به دادگاه اعلام و در پرونده شخصی وی منعکس خواهد شد.
ماده 26- از اطفالی که به کانون اصلاح و تربیت اعزام می‌شوند فقط والدین، خویشان نزدیک، سرپرست قانونی و وکلاء اطفال پس از ارائه مدرک شناسائی می‌توانند ملاقات نمایند.
تبصره- مدیر کانون می‌تواند ملاقات کسانی را که از نظر تهذیب و تربیت طفل موثر بداند به طور استثناء اجازه دهد و در مواردی که ملاقات بعضی از افراد خانواده طفل را مضر به حال وی تشخیص دهد منع نماید و در هر حال مراتب رد پرونده طفل درج خواهد شد.
ماده 27- مدیر کانون اصلاح و تربیت موظف است که به محض اتمام دوره توقف طفل در کانون نسبت به آزادی وی اقدام نماید و در صورت فوت طفل مراتب را باید فوراً به دادسرا و رئیس دادگاهی که او را اعزام داشته است اعلام نماید.
ماده 28- مدیر کانون اصلاح و تربیت موظف است 15 روز قبل از تاریخ مقرر برای آزادی اطفالی که به حکم دادگاه در کانون نگاهداری می‌شوند مراتب را به اطلاع انجمن حمایت زندانیان برساند تا بخش مربوط به اطفال در انجمن مزبور طفل را تحت مراقبت قرار داده و تسهیلات لازم را از نظر وضع شغلی و تحصیلی و استقرار مجدد وی در اجتماع فراهم سازد.
ماده 29- در مورد اطفالی که مدت توقف آنها در قسمت اصلاح و تربیت و یا زندان بیش از شش ماه باشد در آخرین ماه توقف چنانچه مدیر کانون رفتار و وضع روحی و اخلاقی طفل را مناسب تشخیص دهد می‌تواند با اطلاع و پس از تایید قاضی دادگاهی که طفل را به کانون اعزام داشته است موافقت نماید که طفل روزها در خارج نزد کارفرمای مورد اعتماد کار کرده یا در آموزشگاهی که مورد موافقت کانون باشد تحصیل نماید و شب‌ها به کانون مراجعت کند.
تبصره- مدیر کانون در این باره با کارفرمای مربوط قراردادی منعقد خواهد نمود و در نحوه کار، تحصیل و حضور و غیاب اطفال به وسیله مددکاران اجتماعی یا نمایندگانی که از این نظر تعیین می‌شوند نظارت خواهد داشت در صورت نقض مقررات این ماده به وسیله طفل مراتب فوراً جهت اتخاذ تصمیم مجدد به دادگاه مربوط اعلام خواهد شد.
ماده 30- به اطفالی که در تمام مدت توقف در کانون اصلاح و تربیت حسن رفتار نشان داده و کار آنها در کارگاه‌ها رضایت بخش باشد به تشخیص مدیر کانون پاداش مناسبی پرداخت خواهد شد به علاوه مدیر کانون اختیار دارد در قبال خدماتی که اطفال با رعایت قانون کار از نظر سن، داوطلبانه در کانون انجام می‌دهند حق‌الزحمه مناسبی پرداخت نماید. هر گونه پرداخت پاداش و حق‌الزحمه به اطفال در دفتر مخصوصی ثبت و در پرونده آنان منعکس خواهد شد.
ماده 31- اطفالی که طبق بند 4 ماده 18 به زندان کانون اصلاح و تربیت سپرده می‌شوند تا سن 20 سال تمام در آنجا نگاهداری خواهند شد سپس بر حسب مورد تا پایان مدت تصمیم دادگاه به قسمتی در کانون که به این دسته از نوجوانان اختصاص داده می‌شود منتقل خواهند گردید.

فصل چهارم- مقررات مربوط به مشاورین دادگاه‌های اطفال و مددکاران اجتماعی
ماده 32- حق‌الزحمه هر یک از مشاورین دادگاه برای هر جلسه حضور از سیصد الی پانصد ریال خواهد بود که به تناسب کار از طرف رئیس دادگاه اطفال معین می‌شود.
ماده 33- چنانچه مشاورین بدون عذر موجه در جلسات دادگاه حاضر نشوند و یا در انجام وظیفه قصور نمایند دادگاه می‌تواند درخواست عزل آنها را از این سمت و تعیین جانشین آنها را بنماید- در صورت عزل یا استعفاء یا فوت مشاورین جانشین آنها به ترتیب و برای مدت مقرر در قانون انتخاب خواهد شد.
ماده 34- اشخاص زیر نمی‌توانند به عنوان مشاور انتخاب شوند:
1- کسانی که مشهور به فساد اخلاق باشند.
2- متجاهرین به استعمال مسکرات و معتادین به مواد افیونی و مخدره.
3- اشخاصی که دارای سابقه محکومیت به جنحه و جنایت باشند.
4- کسانی که سن آنها کمتر از 35 سال باشد.
5- کسانی که مجرد باشند.
ماده 35- تحقیقاتی که با توجه به تبصره ذیل ماده 7 قانون تشکیل دادگاه اطفال بزهکار درباره سوابق طفل به عمل خواهد آمد ممکن است به وسیله مددکاران اجتماعی کانون‌های اصلاح و تربیت یا مددکاران اجتماعی که در دادگاه‌های اطفال انجام وظیفه می‌نمایند انجام شود.
ماده 36- مددکاران اجتماعی قبل از ورود به خدمت موظفند سوگند یاد کنند که در انجام وظایفی که بر عهده دارند کمال صداقت و امانت را منظور داشته هنگام تحقیقات و در تهیه و تنظیم پرسشنامه‌ها هرگز برخلاف حقیقت و راستی چیزی ننویسند و آنچه را که در حین انجام وظیفه از زندگی خصوصی اشخاص مطلع می‌شوند جز در جهت انجام وظیفه‌ای که بر عهده آنها محول شده است تحت هیچ عنوانی در خارج فاش نسازند.
ماده 37- حق‌الزحمه مددکاران اجتماعی در صورتی که مستخدم رسمی یا پیمانی باشند طبق مقررات قانون استخدام کشوری خواهد بود و در صورتی که خدمت مددکاران مستمر نبوده و اتفاقی باشد بر حسب مورد و میزان کاری که انجام می‌دهند دستمزد آنها به وسیله رئیس دادگاه معین خواهد شد و برای هر مورد بیش از سه هزار ریال نخواهد بود.
ماده 38- کارکنان و مسئولین فعلی دارلتادیب‌ها تا زمانی که از طرف وزارت دادگستری وسایل انتخاب و استخدام مدیران، مسئولین، کارمندان دفتری، مربیان، معلمان حرفه‌ای و مراقبین انتظامی کانون‌های اصلاح و تربیت فراهم نشده تحت تعلیمات وزارت دادگستری وظایف خود را انجام خواهند داد.
ماده 39- آئین‌نامه مصوب 14/7/45 وزیر دادگستری در خصوص اجرای قانون تشکیل دادگاه اطفال بزهکار از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این آئین‌نامه ملغی است.
ماده 40- این آئین‌نامه ده روز پس از درج در روزنامه رسمی قابل اجراء خواهد بود.