مصوب 26/6/1379

در اجرای بندهای (ب) و (ج) ماده 2 قانون تبدیل شورای سرپرستی زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور به سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور مصوب 6/11/1364 مجلس شورای اسلامی و با اختیار حاصل از ماده 9 قانون مذکور آئین‌نامه اجرائی مددکاری اجتماعی سازمان مذکور به شرح ذیل تصویب می‌گردد:

ماده 1- تعاریف:
الف) مددکاری عبارت است از: تلاش در جهت فراهم نمودن زمینه هدایت معنوی و مادی مددجو و شناخت توانائی‌ها و مشکلات مددجو و سعی در بهره‌ور نمودن استعدادها و چاره‌جوئی نارسائی‌ها و مشکلات روانی، اجتماعی و اقتصادی مددجو و تلاش در جهت تطبیق مقتضیات اجتماعی با شرایط فردی مددجو، فراهم‌آوردن شرایط پذیرش اجتماعی مددجو و سازگاری اجتماعی وی.
ب) مددکار- فردی است که به دانش مددکاری و علوم اجتماعی و مهارت در تنظیم روابط انسانی مجهز است و خدمات مددکاری انجام می‌دهد.
د) مددجویان موضوع این آئین‌نامه عبارتند از کلیه افرادی که بر اساس تصمیم مراجع ذیصلاح قانونی در زندان‌ها، بازداشتگاه‌ها، کانون‌های اصلاح و تربیت و مراکز اقدامات تامینی و موسسات وابسته به سازمان زندان‌ها نگهداری می‌شوند و نیز محکومان آزاد شده‌ای که به مراکز مراقبت بعد از خروج معرفی شده‌اند و حسب اعلام خود آنان یا مدیران واحدهای ذیربط سازمان زندان‌ها، نیاز به رسیدگی، مساعدت یا مراقبت دارند.
تبصره- خانواده افراد مذکور در این ماده و نیز کلیه خانواده‌هائی که تحت حمایت انجمن‌های حمایت از زندانیان قرار می‌گیرند و نیاز آن به خدمات مددکاری به وسیله مدیران انجمن‌ها اعلام می‌شود نیز مددجو تلقی می‌شوند.
ماده 2- اصول مددکاری اجتماعی
اصولی که باید در امر مددکاری رعایت گردد عبارتند از:
الف) اصل قبول یا پذیرش مددجو: مددکار موظف است در هر شرایطی صرفنظر از جنبه‌های عقیدتی، نژادی، مالی و غیره مددجو را بپذیرد.
ب) اصل برقراری ارتباط یا ایجاد رابطه: مددکار سعی می‌نماید با برقراری ارتباط (فردی) مددجو را مورد شناسائی، تشخیص و بازتوانی قرار دهد.
ج) اصل توجه به کرامت انسانی و حفظ شخصیت فردی: مددکار مددجوی خود را فارغ از خصوصیات و اوصاف برونی و درونی پذیرا می‌باشد و نیازها و عواطف و شخصیت وی را محترم می‌شمارد.
د) اصل مشارکت در فعالیت‌ها، مددکار باید تلاش نماید که مددجویان را در فعالیت‌های گوناگون شرکت دهد تا از این طریق زمینه بروز استعدادها و خودشکوفائی مددجو فراهم گردد.
هـ) اصل رازداری حرفه‌ای: رازداری حرفه‌ای به عنوان مهم‌ترین رکن در مددکاری اجتماعی به منظور برقراری اعتماد رعایت می‌شود.
و) اصل خودآگاهی مددکار: مددکار باید نسبت به ضعف‌ها و نقاط قوت خود، آگاه بوده از قضاوت ارزشی و یا دخالت دادن احساسات و افکار خود در رابطه حرفه‌ای خودداری نماید.
ز) اصل آزادی فکر و بیان آزادانه افکار: مددکار با ایجاد محیط صمیمی و رفتار صریح و بیان آزادانه افکار خود امکان بیان عقاید و اظهار دردها و کمبودها و نیازها را برای مددجو فراهم نماید و خطر طرد شدن، تحقیر و یا مورد خیانت واقع شدن را در مددجو از بین ببرد و بدین ترتیب احساس امنیت را در وی تقویت نماید.
ماده 3- اهداف مددکاری اجتماعی
از جمله اهداف مددکاری اجتماعی عبارتند از:
الف) ایجاد زمینه‌های لازم در جهت اصلاح، تربیت و تهذیب مددجویان با استفاده از کارشناسان امور فرهنگی با تکیه به فرهنگ غنی اسلامی و دانش رفتارشناسی انسانی.
ب) پیشگیری از آثار سوء ناشی از محبوس شدن فرد.
ج) تلاش در جهت بازسازی شخصیت مددجویان با بهره‌وری از سنجش استعدادها و ظرفیت‌های آنان.
د) تلاش در جهت تغییر و تعدیل تفکر مددجو و کمک به مددجو در جهت پی‌بردن به واقعیت‌های زندگی.
هـ) ایجاد روحیه صبر و توکل و امید به آینده‌ای روشن و تلاش در جهت رشد استعدادهای نهفته به منظور تقویت اعتماد به نفس.
و) فراهم نمودن فرصت برای مسئولیت پذیری مددجویان و کمک به آنان به منظور شناخت بیشتر با استفاده از امکانات بالقوه و بالفعل.
ز) آماده‌سازی زمینه‌های بازگشت مجدد مددجویان به زندگی اجتماعی و تسهیل شرایط پذیرش آنان در محیط خارج از زندان.
ح) شناسائی امکانات حرفه‌ای و استعدادهای هنری و علمی و فنی مددجو و پیشنهاد طرق بازتوانی و اشتغال و خودکفائی مالی مددجو.
ماده 4- وظایف مددکاران اجتماعی
وظایف مددکاران اجتماعی به شرح ذیل است:
الف) تنظیم و تشکیل پرونده شخصیتی مددجویان.
ب) بررسی مسائل و مشکلات خانوادگی و اجتماعی و رفتاری مددجویان و راهنمائی و ارشاد و ارائه نظرات مشورتی از طریق مصاحبه، مشاوره و راهنمائی و ...
ج) ارائه نظرات کارشناسی به شورای طبقه‌بندی و انضباطی زندان.
د) ارائه پیشنهاد در مورد اعطاء ملاقات مددجویان با خانواده و سایر اشخاص به رئیس زندان.
هـ) تشویق و ترغیب مددجویان به شرکت در فعالیت‌های گروهی در زندان.
و) ارائه نظرات مشورتی به کارشناسان، مسئولین زندان و مقامات قضائی در جهت رفع مشکلات مددجویان با رعایت اصل سلسله مراتب.
ز) ارائه نظرات مشورتی در خصوص مددجویان آزاد شده به مراجع ذیصلاح حسب ضرورت.
ح) شناسائی و اظهارنظر در خصوص مددجویان واجد شرایط جهت معرفی به مراکز مراقبت بعد از خروج به موسسات خدمات اجتماعی حسب ضرورت.
ط) بررسی وضعیت معیشتی و خانوادگی مددجویان از طریق مصاحبه با خانواده آنان و عندالاقتضاء، تهیه گزارش از وضعیت زندگی خانوادگی مددجو پس از هماهنگی با رئیس زندان.
ی) جستجوی راه حل‌ها، بهره‌گرفتن از عواطف در کار، یادگیری و تمرین مهارت‌های جدید.
ک) همکاری و تشریک مساعی با مسئولان و کارکنان ادارات روابط عمومی و فرهنگی تربیتی و سایر مراجع ذیربط.
ل) همکاری با روانپزشکان و روانشناسان تربیتی به منظور شناخت علل ناسازگاری و ناراحتی‌های روانی مددجویان.
م) ارتباط با مسئولان قضائی، اداری، اجرائی و انتظامی به منظور رفع مشکلات مددجو در حدود قوانین و مقررات مربوط، بعد از آزادی مددجو از زندان.
ن) مذاکره با شکایت مددجویان و تلاش در جهت جلب رضایت آنان.
س) اتخاذ تدابیر لازم به منظور شناسائی مددجویان نیازمند جهت معرفی به انجمن حمایت از زندانیان و سایر موسسات حمایتی به منظور دریافت هر گونه کمک.
ع) شناسائی و جلب همکاری افراد خیر داوطلب جهت کمک به مددجویان و معرفی آنان به مراجع ذیصلاح.
ف) نظارت بر نحوه فعالیت مددیاران اجتماعی و بررسی پیشنهادات آنان.
ص) شناسائی مددجویان نیازمند به امکانات توانبخشی و معرفی آنان به واحدهای مربوطه حسب ضرورت.
ق) تشکیل جلسات گروهی با مددجویان و استفاده از راهکارهای مناسب جهت ریشه‌یابی و حل مسائل و مشکلات آنان.
ماده 5- مددکاران باید طبق سوگندنامه زیر سوگند یاد کنند و متن سوگند نامه را امضاء نمایند.



سوگند نامه مددکاری اجتماعی
بسم‌الله الرحمن الرحیم
- «من» به عنوان یک مددکار تعلیم یافته حرفه‌ای، در پیشگاه قرآن کریم به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌کنم که روابط حرفه‌ای خویش را بر طبق منشور اخلاقی مددکاری تنظیم و اجرا کنم و بدین وسیله رضایت درونی و ایمان و اعتقاد واقعی خویش را به این نکات ابراز می‌دارم:
- «من» نخستین تعهد و پیمان خویش را خدمت راستین به افراد، گروه‌ها و جامعه می‌دانم، خدمتی که جهد در بهبود و پیشرفت شرایط اجتماعی را نیز شامل می‌گردد.
- «من» مسئولیت خدمتی را که به انجام دادنش مفتخرم با آغوش باز می‌پذیرم.
- «من» مسئولیت حرفه‌ای خویش را بر علایق شخصی ترجیح می‌دهم و می‌کوشم تا منافع شخصی را فدای مصالح عمومی کنم.
- «من» تعهد می‌کنم در پنهان داشتن اسرار مردم از گزند نامحرمان کوشا باشم و اصل رازداری حرفه‌ای را که از اصول مهم مددکاری است با آغوش باز می‌پذیرم.
- «من» به موازین علمی، یافته‌ها و عقاید صاحب‌نظران با دیده احترام می‌نگرم و طریق منطق را برای بیان و تعبیر آنها بر می‌گزینم.
- «من» به اصول حرفه‌ای مددکاری اجتماعی اعتقاد کامل دارم و اعمال و رفتار خود را بر مبنای علم، تجربه و مهارت‌های مددکاری بنیان می‌نهم.
- «من» مسئولیت و وظیفه حرفه‌ای خود می‌دانم که عقاید و یافته‌های علمی و حرفه‌ای خویش را به خاطر پیشرفت برنامه‌های بهزیستی انسان‌ها و گسترش خدمات اجتماعی، در اختیار بشریت قرار دهم و حمایتم را از این طرح‌ها اعلام می‌دارم.
- «من» تعهد می‌کنم که در حفظ و حمایت جامعه بکوشم و در جلوگیری از اعمال غیر اخلاقی و ضد ارزش‌های دینی که توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی در جامعه صورت می‌گیرد، کوشا باشم.
- «من» آمادگی خویش را برای تقدیم خدمت لازم حرفه‌ای در هنگام رویدادهای ناگهانی و حوادث غیر منتظره عمومی اعلام می‌دارم.
- «من» بین گفتار و کردار خویش به عنوان یک فرد اجتماع، و بین گفتار و کردار حرفه‌ای خود به عنوان نماینده یک موسسه در جامعه فرز قائلم و با وضوح و صراحت شایسته این دو را از یکدیگر تشخیص و تمیز می‌دهم.
- «من» از این اصل که هر حرفه‌ای لازمه‌اش تعلیم و تربیت حرفه‌ای است پشتیبانی می‌کنم.
- «من» عهد می‌بندم که به ایجاد و حفظ شرایط لازمی که در موسسه‌های مختلف، مددکاران را قادر می‌سازد تا به مفاد منشور اخلاقی عمل کنند کمک کنم.
- «من» تعهد می‌کنم که در داوری‌های حرفه‌ای، خواست‌ها و عواطف خویشتن را معیار سنجش قرار ندهم، سعی می‌کنم که احساسات انسان‌ها را درک کنم، از احساسات، تعصبات و پیشداوری‌های شخصی دوری گزینم تا بدین وسیله به تجلی و کشف واقعیت‌ها کمک کرده باشم.
- «من» برای تحقق بخشیدن به هدف‌های این منشور، تعهدات و پیمان‌های خویش را با توجه به حق تقدم موردها، آن طور که هر موقعیت ایجاد می‌کند انجام می‌دهم، اصول مددکاری را در نظر می‌گیرم و برای انجام دادن خدمت راهی را بر می‌گزینم که با روح و مفاد این منشور اخلاقی وفق دهد.
ماده 6- وظایف مددیاران اجتماعی
وظایف مددیاران اجتماعی عبارتند از:
اجرای وظایف محوله از سوی مدیر زندان، مددکار مافوق از جمله امور ذیل:
الف) کمک به تشکیل و تنظیم پرونده شخصیتی مددجویان با نظارت مددکار اجتماعی حسب ضرورت.
ب) کمک به مددکاران اجتماعی در تشکیل جلسات گروهی با مددجویان و استفاده از راهکارهای مناسب جهت ریشه‌یابی و حل مسائل و مشکلات آنان با نظارت مددکار اجتماعی.
ج) تشریک مساعی در درک و تشخیص مشکل مددجویان با مددکار اجتماعی.
د) کمک به پیگیری پرونده قضائی مددجویان و عنداللزوم مطالعه آن با ارائه معرفی کتبی از زندان با نظارت مددکار اجتماعی.
هـ) کمک به مددکار اجتماعی در خصوص جلب رضایت شکات.
و) نگهداری و طبقه‌بندی کلیه گزارش‌ها، تشکیل پرونده و انجام دیگر مکاتبات مربوط.
ز) جمع‌آوری درخواست‌های مددجویان و ارائه آن به مددکاران اجتماعی.
تبصره 1- مددیاران موظفند در جهت انجام ماموریت‌های خود حسب نظر مقامات قضایی ذیربط همکاری لازم را معمول دارند.
تبصره 2- سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور می‌تواند جهت نیل به اهداف مندرج در ماده 3 این آئین‌نامه از خدمات مددکاران و مددیاران اجتماعی نهادها و موسسات دولتی و غیر دولتی و سایر اشخاص حقیقی به صورت افتخاری استفاده نماید.
ماده 7- تشکیلات
1- در هر زندان واحد مددکاری با حضور تعداد کافی مددکار و مددیار تشکیل می‌شود.
2- نظرات کارشناسی مددکاران باید به طور جدی ملحوظ نظر شورای طبقه‌بندی زندان و قاضی ناظران زندان قرار گیرد.
3- محاکم و قضات اجرای احکام به هنگام پیگیری مشکلات مددجویان، باید حرمت مددکاران را محفوظ داشته و نظارت آنان را استماع و در حد مقدورات قانونی مورد عمل قرار دهند.
4- آزادی مشروط زندانیان و عفو و تخفیف مجازات زندانیان و همچنین مرخصی و ملاقات آنان در مواقعی که مددکاران اجتماعی تشخیص می‌دهند توسط رئیس زندان پیگیری خواهد شد.
5- انجمن حمایت زندانیان، اداره بهزیستی و سایر موسسات خیریه در حد مقدورات با مددکاران اجتماعی همکاری می‌کنند.
ماده 8- واحد مددکاری آمار فعالیت‌های ماهیانه خود را در 3 نسخه تهیه و به مدیر واحد خود، اداره کل اقدامات تامینی در سازمان زندان‌ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور و رئیس دادگستری حوزه قضائی ارسال می‌نماید.
ماده 9- بودجه واحد مددکاری در بودجه سالیانه هر اداره کل منظور و از محل اعتبارات مصوب پرداخت می‌شود.
ماده 10- این آئین‌نامه مشتمل بر 9 ماده و 4 تبصره بنا به پیشنهاد وزیر دادگستری و رئیس سازمان زندان‌های در تاریخ 26/6/79 به تصویب رئیس قوه قضائیه رسید.