آئین‌نامه کمیسیون‌های مشورتی اداره کل حقوقی و تدوین قوانین
مصوب 1358 با اصلاحات مورخ 21/1/1379

ماده 1- به منظور اجرای وظایفی که به موجب قانون بر عهده اداره کل حقوقی و تدوین قوانین محول است و همچنین انجام اموری که رئیس قوه قضائیه ارجاع می‌نماید کمیسیون‌های مشورتی طبق مقررات این آئین‌نامه و در معیت اداره کل حقوقی و تدوین قوانین تشکیل می‌گردد.
ماده 2- کمیسیون‌های مشورتی دائمی عبارتند از:
1- کمیسیون قوانین مدنی.
2- کمیسیون آئین دادرسی مدنی.
3- کمیسیون قوانین جزائی.
4- کمیسیون آئین دادرسی کیفری.
5- کمیسیون تهیه لوایح قضائی.
مدیر کل حقوقی و تدوین قوانین می‌تواند در موارد لزوم کمیسیون‌های فرعی دیگری را حسب نیاز تشکیل دهد و از صاحب نظران ذیصلاح برای عضویت و شرکت در آنها دعوت نماید.
ماده 3- هر کمیسیون از یک رئیس و چهار عضو تشکیل می‌شود. رئیس و اعضا کمیسیون‌ها را رئیس قوه قضائیه از میان قضات حائز شرایط انتخاب خواهد کرد. لااقل یک نفر از اعضای هر کمیسیون از میان معاونان یا مستشاران اداره کل حقوقی و تدوین قوانین انتخاب می‌شوند.
ماده 4- در هر کمیسیون یکی از معاونان یا مستشاران اداره کل حقوقی و تدوین قوانین که به عضویت کمیسیون مشورتی انتخاب می‌شود علاوه بر عضویت سمت دبیری کمیسیون را نیز خواهد داشت.
ماده 5- رئیس هر کمیسیون مسئول اداره جلسات کمیسیون و انجام امور آن می‌باشد و هر گاه در کار کمیسیون‌ها و تشکیل آن اشکالی پیش آید مراتب را به اداره کل حقوقی و تدوین قوانین اطلاع می‌دهد.

وظایف کمیسیون‌ها:
ماده 6- وظایف کمیسیون‌های مشورتی عبارتند از:
الف- اظهارنظر نسبت به استعلامات قضائی و امور مربوط به استرداد و تعاون قضائی.
ب- مطالعه آراء دیوان عالی کشور و هیات عمومی و طرز دادرسی محاکم و نحوه استنباط از قوانین و پیشنهاد تدابیر لازم برای تسریع دادرسی و جلوگیری از تضییع حق و تفسیر غلط قوانین.
پ- تهیه و تنظیم طرح‌های قانونی در هر مورد که رئیس قوه قضائیه مقتضی بداند و بررسی و اظهارنظر نسبت به طرح‌هائی که به کمیسیون‌ها فرستاده می‌شود.
ماده 7- وظایف هر یک از کمیسیون‌های چهارگانه به شرح زیر است:
الف- کمیسیون قوانین مدنی: بررسی و اظهارنظر در امور مربوط به قوانین مدنی، تجارت و ثبت.
ب- کمیسیون آئین دادرسی مدنی: بررسی و اظهارنظر در امور مربوط به آئین دادرسی مدنی، اجرای احکام مدنی و امور حسبی.
پ- کمیسیون قوانین جزائی: بررسی و اظهارنظر در امور مربوط به جزای عمومی و جزای اختصاصی.
ت- کمیسیون آئین دادرسی کیفری: بررسی و اظهار نظر در امور مربوط به آئین دادرسی کیفری و اجرای احکام جزائی.
ث- کمیسیون تهیه لوایح قضائی: بررسی و تهیه لوایح قضائی که از طرف اداره کل حقوقی و تدوین قوانین و یا ریاست قوه قضائیه ارجاع می‌شود.
تبصره- هر کمیسیون معمولاً به امور مربوط به خود رسیدگی و اظهارنظر خواهد کرد. لیکن این ترتیب مانع رسیدگی آنان به هر امر دیگری که به کمیسیون ارجاع شود نخواهد بود.
ماده 8- مدیر کل حقوقی و تدوین قوانین در صورت ضرورت می‌تواند بررسی و اظهارنظر در هر مورد را به دو یا چند کمیسیون ارجاع نماید که مشترکاً اقدام نمایند. همچنین می‌تواند بر حسب تشخیص خود یا پیشنهاد کمیسیون‌ها از اشخاص صاحب نظر و خبره برای شرکت در کمیسیون‌ها دعوت به عمل آورد. به صاحب نظران و خبرگانی که به این ترتیب دعوت می‌شوند حق حضور متناسبی برای هر جلسه پرداخت خواهد شد.
ماده 9- هر گاه کمیسیون‌های مشورتی در نتیجه بررسی استعلامات قضائی یا مطالعه آراء محاکم یا به طریق دیگر به ابهام یا اجمال قوانین برخورد نمایند و یا از تفسیر غلط قوانین که موجب تضییع حق و یا کندی دادرسی است مستحضر شوند مکلفند نظر خود را مستدلاً و با پیشنهاد اصلاحی به اداره کل حقوقی و تدوین قوانین اعلام نمایند تا برای اقدام مقتضی تسلیم رئیس قوه قضائیه گردد.
ماده 10- هر گاه کمیسیون‌ها در نتیجه تحولات و ضرورت‌های اجتماعی تغییری در قوانین موجود را لازم بدانند و یا تصویب قانونی تازه را مفید تشخیص دهند طرح لازم را تهیه و پیشنهاد می‌نمایند.
ماده 11- اوقات کار کمیسیون‌های مشورتی هفته‌ای دو جلسه است. و مدیر کل حقوقی و تدوین قوانین در موارد لزوم می‌تواند آن را تا 4 جلسه در هفته افزایش دهد. کمیسیون‌های مشورتی در محل اداره کل حقوقی و تدوین قوانین تشکیل جلسه خواهند داد و روزهای جلسه را مدیر کل حقوقی و تدوین قوانین با جلب نظر هر کمیسیون تعیین می‌نماید.
ماده 12- مدیر کل حقوقی و تدوین قوانین مسئول اداره امور کمیسیون‌های مشورتی است. اداره کل حقوقی و تدوین قوانین باید وسائل کار کمیسیون‌ها را فراهم نماید.
ماده 13- کلیه استعلامات و امور مربوط به کمیسیون‌ها از طریق اداره کل حقوقی و تدوین قوانین به آنان ارجاع می‌گردد. مدیر کل حقوقی و تدوین قوانین می‌تواند در هر یک از کمیسیون‌ها شرکت نماید و توضیح لازم را در مورد امور ارجاعی به اطلاع کمیسیون برساند و نظر خود را لدی الاقتضاء اعلام نماید.
ماده 14- اظهار نظر و پیشنهاد کمیسیون‌های مشورتی وسیله دبیر هر کمیسیون به اداره کل حقوقی و تدوین قوانین فرستاده می‌شود.
مدیر کل حقوقی و تدوین قوانین در مورد پیشنهادها و نظرهای اصلاحی و موارد مهمه مراتب را ضمن اظهارنظر نزد معاون قضائی رئیس قوه قضائیه ارسال می‌دارد تا تصمیم مقتضی اتخاذ شود.
ماده 15- کمیسیون‌های مشورتی مکلفند رسیدگی به استعلام یا امور معینی را به تقاضای اداره کل حقوقی و تدوین قوانین بر کارهای دیگر مقدم بدارند یا در مورد مساله‌ای به طور فوری و خارج از نوبت اقدام کنند.

طرز کار کمیسیون‌ها:
ماده 16- هر کمیسیون دفتری مخصوص خواهد داشت که کارهای کمیسیون در آن به ثبت می‌رسد دبیر هر کمیسیون موظف است کارهای رسیده را با قید تاریخ وصول در این دفتر ثبت کند و پس از بررسی و اعلام نتیجه نظر کمیسیون را به طور دقیق و توام با استدلالی که شده در دفتر به ثبت برساند و تاریخ حصول نتیجه را نیز قید نماید.
ماده 17- دبیر کمیسیون استعلام‌ها و امور ارجاعی را پس از وصول و ثبت در دفتر به نوبت میان اعضای کمیسیون تقسیم خواهد نمود. هر یک از اعضاء کمیسیون و همچنین دبیر کمیسیون مکلفند نسبت به استعلام یا امر ارجاعی مطالعه نموده و پس از آنکه مساله در کمیسیون مطرح گردید نتیجه مطالعه و نظر خود را برای بحث و بررسی به کمیسیون بدهند.
ماده 18- دبیر کمیسیون مکلف است در پایان هر جلسه صورت مجلس متضمن تاریخ جلسه و نام اعضای حاضر و صورت دقیق کارهای انجام شده در آن جلسه و نتایج حاصله و دیگر مسائل لازم را تنظیم نموده و به امضای اعضای حاضر برساند و دبیر کمیسیون مکلف است صورت مجلس هر جلسه را امضاء کرده و در همان روز تسلیم اداره کل حقوقی و تدوین قوانین نماید.
ماده 19- در غیبت دبیر، یکی از اعضای کمیسیون وظایف مذکور در ماده 18 را انجام خواهد داد.
ماده 20- دبیر کمیسیون در پایان هر ماه صورتی از کارهای انجام شده در کمیسیون را تهیه و به اداره کل حقوقی و تدوین قوانین تسلیم می‌نماید. این صورت با گزارش اداره کل حقوقی و تدوین قوانین به استحضار معاونت قضائی خواهد رسید.

پاداش:
ماده 21- به اعضای کمیسیون‌ها برای حضور در هر جلسه مبلغ متناسبی به عنوان حق حضور طبق آئین‌نامه هیات وزیران در آخر هر ماه پرداخت خواهد شد. معاونت مالی و پشتیبانی اعتبار لازم برای پرداخت حق حضور اعضاء کمیسیون‌های مشورتی را در اختیار اداره کل حقوقی و تدوین قوانین خواهد گذاشت.
ماده 22- عدم حضور غیر موجه سه جلسه هر یک از اعضای کمیسیون‌ها در هر ماه به منزله انصراف از عضویت تلقی شده و به جای وی عضو دیگر انتخاب خواهد شد.
ماده 23- هر گاه در نتیجه رسیدگی معلوم شود که کمیسیونی به طور مرتب و کامل تشکیل نمی‌شود و یا میزان کار آن متناسب با ساعات و جلسات معین شده نیست کمیسیون مذکور منحل می‌گردد.
ماده 24- آئین‌نامه پیشین کمیسیون‌های مشورتی اداره حقوقی از تاریخ تصویب این آئین‌نامه نسخ می‌گردد.
رئیس قوه قضائیه