آئین‌نامه اصلاحی آئین‌نامه اجرائی قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی
موضوع اجرای ماده 56 قانون جنگل‌ها و مراتع کشور مصوب 22/6/67
مصوب 11/8/1373 وزارت جهاد سازندگی

ماده 1- تعاریف و اصطلاحاتی که در این آئین‌نامه به کار برده می‌شود از لحاظ اجرای قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع اجرای ماده 56 قانون جنگل‌ها و مراتع کشور به شرح زیر می‌باشد:
1- زارعین صاحب اراضی نسقی:
زارعین صاحب اراضی نسقی به افرادی اطلاق می‌گردد که بر اساس قوانین و مقررات اصلاحات ارضی نسق زارعی به آنها واگذار گردیده و یا در آمارهای مربوط به عنوان زارع صاحب نسق زراعی قید شده باشد.
2- مالکین:
به اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی اطلاق می‌شود که دارای اراضی زراعی یا مستحدثات با سند مالکیت یا گواهی اداره ثبت مشعر بر مالکیت بوده و یا موافق احکام قطعی صادره از محاکم قضائی مالکیت آنان در تاریخ تصویب قانون ملی شدن جنگل‌های کشور محقق شده باشد.
3- صاحبان باغات و تأسیسات:
به افراد حقیقی و حقوقی اطلاق می‌گردد که بر حسب اسناد مذکور در بند 2 مدعی مالکیت عرصه و اعیانی باغات و تأسیسات باشند.
4- باغ:
طبق تعاریف مندرج در قانون اصلاحات ارضی و قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع کشور می‌باشد.
ماده 2- هیأت مندرج در قانون در اداره منابع طبیعی و یا واحد جایگزین در هر شهرستان تشکیل می‌شود و مسئولیت اداره جلسات هیأت به عهده رئیس اداره منابع طبییعی شهرستان می‌باشد.
تبصره 1- دبیرخانه هیأت مذکور زیر نظر رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان در اداره منابع طبیعی یا واحد جایگزین تشکیل می‌گردد. کلیه امور دبیرخانه تحت نظر مسئولین دبیرخانه انجام خواهد شد.
تبصره 2- به منظور پیگیری امور و هماهنگی دبیرخانه‌های شهرستان‌ها دبیرخانه‌ای زیر نظر دبیرکل منابع طبیعی استان تشکیل می‌گردد.
ماده 3- سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور موظف است هیأت مذکور در قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع اجرای ماده 56 قانون جنگل‌ها و مراتع را ظرف حداکثر مدت 3 ماه پس از تصویب و ابلاغ این آئین‌نامه در هر شهرستان تشکیل دهد.
تبصره 1- در اجرای قانون موضوع این آئین‌نامه وزارت‌خانه‌های دادگستری و کشاورزی حداکثر ظرف مدت یک ماه پس از ابلاغ این آئین‌نامه نمایندگان قانونی خود را (با توجه به ماده واحده تعیین تکلیف اراضی اختلافی مصوب 22/6/67) به دبیرخانه هیأت در هر شهرستان معرفی می‌نمایند. اداره کل منابع طبیعی مکلف است مورد را پیگیری نماید.
تبصره 2- بر حسب مورد دو نفر از اعضای شورای اسلامی یا عشایری به معرفی دستگاه مربوطه شهرستان در هیأت شرکت می‌نمایند.
ماده 4- هر هیأت بعد از تشکیل در هر شهرستان موظف است با صدور یک نوبت آگهی موجودیت خود را با تعیین حوزه عمل و محل استقرار در روزنامه محلی و کثیرالانتشار و الصاق آگهی در معابر حوزه مورد عمل و ابلاغ به متصدیان مساجد محل اعلان نماید.
تبصره 1- معترض به تشخیص منابع ملی شده (یا قائم مقام قانونی وی) اعتراضیه خود را در فرم‌های مخصوص تنظیم و همراه با مدارک و مستندات لازم به دبیرخانه هیأت مستقر در اداره منابع طبیعی مربوطه تسلیم و رسید دریافت می‌نماید (معترض موظف است نشانی دقیق جهت ابلاغ اوراق و دعوت نامه و سایر مکاتبات را در برگ اعتراضیه قید و در صورت تغییر نیز نشانی جدید خود را کتباً به دبیرخانه مذکور اطلاع دهد).
تبصره 2- سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور و ادارات کل منابع طبیعی نیز می‌توانند به منظور اعاده منابع طبیعی ناشی از نحوه اجرای قانون ملی شدن جنگل‌ها و ماده 56 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع و اصلاحات بعدی که به موجب آن منابع ملی و انفال در سهم اشخاص حقیقی و یا حقوقی قرار گرفته است اعتراض خود را به دبیرخانه هیأت جهت اقدامات لازم تسلیم نماید.
تبصره 3- سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور دفتر ثبت اعتراض‌نامه و اوقات – ثبت آراء و همچنین فرم اعتراض‌نامه و قبض رسید آن را به تعداد کافی تهیه نموده و از طریق ادارات منابع طبیعی در اختیار هیأت‌ها قرار می‌دهد. قبض رسید اعتراض‌نامه سه نسخه‌ای است و شماره مسلسل دارد و شماره قبوض و تعداد آنها و نام اداره منابع طبیعی تحویل گیرنده در موقع تحویل در دفتر مخصوص ثبت می‌شود.
تبصره 4- اعتراض‌نامه تنظیمی از جانب معترض و مستندات ارائه شده حداکثر ظرف ده روز توسط مسئول دبیرخانه هیأت مورد بررسی قرار گرفته و در صورت تکمیل بودن بر اساس تاریخ دریافت اعتراض‌نامه (به جز مواردی که به تشخیص مدیرکل منابع طبیعی استان باید با رعایت اولویت خارج از نوبت رسیدگی شود) با تعیین وقت رسیدگی در دستورکار هیأت قرار می‌گیرد.
تبصره 5- در صورتی که اعتراض‌نامه و یا مدارک ارائه شده دارای نواقصی باشند ظرف مدت مذکور در تبصره فوق اخطار رفع نقص از سوی دبیرخانه به عنوان معترض با تعیین مهلت معقول جهت رفع نقص (بین 5 تا 10 روز) صادر می‌گردد. در صورتی که معترض ظرف مهلت مقرر نسبت به تکمیل مدارک و رفع نقص اقدام ننماید اعتراض‌نامه به همان نحو همراه با گزارش مسئول دبیرخانه جهت تصمیم گیری در دستور کار هیأت قرار می‌گیرد.
تبصره 6- اعتراضات وارده در دفتر ثبت اعتراض‌نامه ثبت می‌شود این دفتر مجلد، نخی‌کشی و پلمب و صفحات آن شماره شده و مجموع صفحات در صفحه اول و آخر با تمام حروف قید و توسط مسئول دبیرخانه هیات یا نماینده وی امضاء و مهر می‌شود.
ماده 5- هیأت به اعتراضات واصله طبق ضوابط و مقررات مرتبط با موضوع از جمله قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع کشور و قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع اجرای ماده 56 و قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخائر جنگلی و آئین‌نامه‌های مربوطه رسیدگی می‌نماید.
ماده 6- هیأت بدواً با بررسی کلیه مدارک ارائه شده از سوی معترض و در صورت لزوم با اخذ سوابق و مدارک موجود در اداره منابع طبیعی و در صورت لزوم سوابق و مدارک ادارات کشاورزی، ثبت اسناد و سایر مراجع ذیربط و معاینه محل و عنداللزوم تحقیق از مطلعین محلی و ملاحظه نقشه‌های هوایی و زمینی به موضوع رسیدگی و گردش کار پرونده اجرائی و نظر کارشناسی را با مشخصات معترض و موارد اعتراض بدون اجمال و ابهام در مقدمه صورت جلسه نوشته و جهت صدور رأی در اختیار قاضی عضو هیأت قرار می‌دهد به نحوی که گردش کار از رسیدگی مقدماتی و نظریه کارشناسی اعضاء در یک صورت جلسه مندرج و منعکس باشد.
ماده 7- قاضی عضو هیأت منحصراً با ملاحظه نظریه کارشناسی هیأت رأی نهایی خود را صادر می‌نماید. رأی قاضی لازم‌الاجراست و از طریق دبیرخانه هیأت برای اجرا به مراجع ذیربط ارسال می‌گردد.
ماده 8- رأی قاضی عضو هیأت طبق مقررات قانون آئین دادرسی مدنی توسط مأمورین دادگستری و ضابطین قوه قضائیه (نیروهای انتظامی) و یا دبیرخانه هیأت به اشخاص ذینفع ابلاغ می‌گردد.
ماده 9- رأی قاضی طبق قانون تعیین موارد تجدیدنظر در احکام دادگاه‌ها و تغییرات بعدی آن قابل اعتراض و تجدیدنظر خواهی است. درخواست تجدیدنظر مانع اجرای رأی قاضی نخواهد بود.
ماده 10- پس از صدور و ابطال یا اصلاح اسناد مالکیت بر مبنای رأی صادره از طرف هیأت چنانچه اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی علیه یکدیگر مدعی داشتن حقی باشند مرجع رسیدگی به احقاق حق مراجع قضایی خواهند بود.
ماده 11- به منظور نظارت بر حسن اجرای قانون و این آئین‌نامه دبیرخانه مرکزی در سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور تشکیل خواهد شد. این دبیرخانه موظف است هر سه ماه یکبار گزارشات مربوط به چگونگی اجرای قانون و این آئین‌نامه را به معاون وزیر جهاد سازندگی و رئیس سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور ارائه نماید.
تبصره- شرح وظایف دبیرخانه مرکزی و نیز دبیرخانه‌های استان و شهرستان توسط سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور تدوین و ابلاغ خواهد شد.
ماده 12- به منظور تأمین بخشی از هزینه‌های رسیدگی به اعتراضات به استناد ماده 6 آئین‌نامه اجرائی ماده 2 قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخائر جنگلی کشور معادل 5% ارزش معاملاتی (قیمت منطقه‌ای) اراضی اعتراض شده بر اساس محاسبه اداره منابع طبیعی توسط معترض یا معترضین به حساب بانکی که بر حسب درخواست مسئول امور مالی اداره کل منابع طبیعی استان و از طریق عامل خزانه استان در یکی از شعب بانک‌های موجود در محل افتتاح می‌گردد واریز می‌شود.
تبصره- پرونده‌هایی که تا کنون تشکیل ولی منتهی به رأی نشده است مشمول این ماده خواهند بود.
ماده 13- به هر یک از اعضاء هیأت و کارکنانی که علاوه بر وظایف خود در اجرای قانون و این آئین‌نامه همکاری می‌نمایند متناسب با پیشرفت کار بر طبق دستورالعمل رئیس سازمان جنگل‌ها و مراتع حق حضور در جلسات و حق‌الزحمه مناسب پرداخت خواهد شد.
ماده 14- اداره منابع طبیعی پس از کسر هزینه‌های موضوع ماده فوق باقی‌مانده وجوه دریافتی را حداکثر تا آخر هر ماه به حساب که به درخواست سازمان جنگل‌ها و مراتع در یکی از شعب بانک‌های تهران افتتاح می‌شود واریز می‌نماید.
برداشت از حساب مذکور با امضاء رئیس سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور یا قائم مقام مجاز از طرف ایشان به اتفاق ذیحساب سازمان امکان‌پذیر می‌باشد.
وجوه حاصله به منظور تأمین هزینه‌های رسیدگی هیأت‌ها در سطح کشور هزینه خواهد شد.
ماده 15- ادارات ثبت اسناد و املاک در اجرای قانون، همکاری‌های لازم را با هیأت مندرج در قانون به عمل آورده و به استعلامات آنان در اسرع وقت پاسخ خواهند داد و پس از اعلام رأی نهایی حسب تقاضای ادارات ذیربط نسبت به اصلاح یا ابطال و یا صدور اسناد جدید اقدام می‌نمایند.
ماده 16- پس از تشکیل هر هیأت مسئول دبیرخانه به استناد تبصره 2 ماده واحد قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی مراتب را به دیوان عدالت اداری اعلام و خواسته می‌شود که کل پرونده‌های مطروحه در دیوان را که در مورد اختلاف مذکور در قانون تشکیل گردیده به دبیرخانه آن شهرستان ارسال نماید.
ماده 17- مأمورین و کسانی که مأمور اجرای مقررات قانون موضوع این آئین‌نامه می‌باشند هر گاه در اجرای مقررات قانون مرتکب جرم یا تخلفات اداری شوند به حداکثر مجازاتی که برای آن جرم در قوانین مقرر است محکوم خواهند شد.
ماده 18- وزارت جهاد سازندگی بنا به پیشنهاد سازمان جنگل‌ها و مراتع اعتبارات و امکانات لازم را جهت اجرای این قانون پیش‌بینی و هر ساله برای منظور کردن در بودجه کل کشور به دولت ارائه می‌نماید.
ماده 19- کلیه هزینه‌های تهیه نقشه و نقل و انتقالات و تنظیم اسناد و عملیات ثبتی و آگهی‌های مربوط به رسیدگی به اعتراضات در اجرای قانون و آئین‌نامه مزبور به عهده ذینفع می‌باشد.
تبصره- سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور به استناد تبصره 2 ماده 4 آئین‌نامه اجرائی ماده 2 قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخائر جنگلی و ماده 29 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع کشور به جز حقوقی که به سردفتران اسناد رسمی تعلق می‌گیرد از پرداخت کلیه هزینه‌های ثبتی معاف می‌باشد.
ماده 20- دبیرخانه موضوع تبصره ذیل ماده 2 آئین‌نامه اجرائی قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع ماده 56 مصوب 24/10/67 وزارت کشاورزی از تاریخ تصویب و ابلاغ قانون حفظ و حمایت از ذخائر جنگلی منحل و ادارات کشاورزی شهرستان‌ها یا واحدهای جایگزین آنها مکلفند پرونده‌های موجود را حداکثر ظرف مدت یک ماه به دبیرخانه موضوع این آئین‌نامه تحویل نمایند. و هیأت‌ها موظفند بدون طی مراحل اداری مجدد به این پرونده‌ها رسیدگی نمایند. بدین ترتیب معترضین نیازی به تسلیم اعتراض مجدد به هیأت موضوع این آئین‌نامه ندارند.
تبصره- رعایت مفاد تبصره 4 ماده 4 در این ماده نیز الزامی می‌باشد.
ماده 21- سازمان‌های جهاد سازندگی و ادارات کل منابع طبیعی موظفند به محض اطلاع از تصرف غیر مجاز و تجاوز به منابع طبیعی کشور، به وسیله مأمورین انتظامی محل، رفع تجاوز نمایند.
ماده 22- اصلاحات لازم در این آئین‌نامه توسط سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور پیشنهاد و پس از تصویب وزارت جهادسازندگی جهت اجراء ابلاغ می‌گردد.
ماده 23- این آئین‌نامه اصلاحی در 23 ماده و 14 تبصره در تاریخ (16/7/73) به تصویب وزارت جهاد سازندگی رسیده که جایگزین مصوبه مورخ 20/10/70 این وزارت می‌گردد و از تاریخ ابلاغ لازم‌الاجرا است. ضمناً آئین‌نامه اجرائی قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع اجرای ماده 56 قانون جنگل‌ها و مراتع مصوب 24/10/67 وزارت کشاورزی و اصلاحات بعدی آن کان لم یکن اعلام می‌گردد.