وجه التزام مقرروچندین برابر مبلغ اصلی قرارداد و تصمیم دادگاه
پرسش: اینجانب در سال 1390؛ قراردادی را با شخصی به شرح زیر منعقد نمودم= ((ماده یک: موضوع قرارداد: عبارت است از نگارش و تحویل طرح امکانسنجی و توجیه فنی و اقتصادی گردشگری توسط اینجانب برای طرف دوم. طرفین حق فسخ یا ابطال قرارداد را ندارند. ماده دو: مدت قرارداد: مدت این قرارداد از تاریخ انعقاد لغایت یکماه مقرر میگردد. ماده سه: مبلغ قرارداد و روش پرداخت: مبلغ قرارداد با عنایت به تفاهمات فیمابین؛ و کاهش زمان انجام طرح از چهارماه به یکماه؛ و با التفات به موافقت طرف اول؛ بمنظور پیگیری مستقیم کار و حضور در جلسات کارشناسی دفاع از طرح به نمایندگی از آن شرکت محترم جهت تسهیل و تسریع دریافت موافقتنامهها؛ و با رعایت صرفه و صلاح و لحاظ حداکثر تخفیفات، برابر "19.000.000" تعیین گردید که به این روش پرداخت خواهد شد= طی چهارفقره چک در سررسیدهای 25 اُم ماههای اردیبهشت91، خرداد91، تیر91، مرداد91 و هر فقره به مبلغ "4.750.000 تومان". تبصره. در صورت بروز هرگونه مشکل در وصول چکها رأس تاریخ مقرر، از قبیل عدم تطابق امضاء و . . . که باعث عدم موفقیت در وصول بهنگام مبالغ مندرج چکها گردد، طرف دوم موظف است ظرف سه(3) روز از اعلام طرف اول، اقدام به واریز نقدی معادل تعهد و بدهی خود به حساب بانکی طرف اول(1-2000-1-100 بانک اقتصاد نوین) نماید. بعد از سه روز مهلت مقرر، به ازای هر یک(1) روز دیرکرد در واریز بدهی، معادل پنج درصد(5%) مبلغ قرارداد، به مبلغ بدهی طرف دوم اضافه خواهد گردید)). توضیح: {{طرف اول طرح توجیهی را در اسفند 1390 تحویل داد. اما همهی چکهای طرف دوم برگشت خورد. طبق تبصره فوقالاشاره؛ طرف دوم ظرف 3روز پس از اعلام اینجانب(که این اعلام از طریق اظهارنامهی 911004 صورتپذیرفته و در 11/04/91 به طرف دوم ابلاغ قانونیگردیده)؛ باید اقدام به واریز معادل تعهد و بدهیاَش به شمارهحساب: 1-2000000-1-100 بانک اقتصاد نوین که مرقوم در متنِ قرارداد و اظهارنامه است نماید. پس از انقضای مهلت 3روزه و عدم واریز مبلغ؛ به ازای هرروز دیرکرد در واریز مبلغ؛ روزانه: پنجدرصد قرارداد (19.000.000×5%) یعنی روزانه 950.000 تومان؛ به مبلغ بدهی طرف دوم اضافه میشود}} لیکن طرف دوم؛ علیرغمِ اطّلاع از تعهّداتِ قراردادی؛ و علیرغمِ مطالبهی اینجانب؛ تاکنون از واریز بدهیاَش استنکاف ورزیده= 1) برخی وکلاء میگویند چون خود چکها خسارت تأخیر تأدیه دارند؛ وجه التزام و مطالبهی آن؛ نوعی شرط زیاده در تعهدات پولی و مصداق رباست و ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی؛ جلوی این مطالبه را میگیرد. آیا چنین است؟ 2) اگر وکیل طرف مقابل در دادگاه دلیل بیاورد که این قرارداد؛ مصداق رباست و نامشروع، و موجبی برای دریافت وجه التزام نیست؛ من چه دفاعیاتی میتوانم داشته باشم؟ 3) کلاً با چه استدلالها و دلایلی میتوانم وجه التزام قراردادی خود را مطالبه نمایم؟ 4) چون مبلغ وجه التزام حاصله بیش از 700 میلیون است و من تقاضای اعسار دادهام، میترسم دادگاه با توجه به توضیحات فوق، به نفع من رای ندهد و من علاوه بر آنکه چیزی دریافت نکنم باید 22 میلیون هم هزینهی دادرسی بپردازم. 5) یکی از وکلای محترم؛ زمانی که از طریق موبایل؛ خدمتشون تماس گرفتم و همین صورتمسأله رو تلفنی طرح کردم؛ فرمودند که هیچیک از قضات؛ برای 19.000.000 تومان قرارداد؛ 700.000.000 وجه التزام صادر نمیکنند(البته به نام رعایت انصاف و رعایت نظم عمومی اقتصادی و رعایت عدالت). نگرانی من از اینه که یه قاضی؛ به هر دلیلی؛ اعتقاد به اینکه باید چنین حُکمی رو بنفع من صادر کنه نداشته باشه(با توجیه لحاظ انصاف و رعایت نظم عمومی اقتصادی و درنظرگرفتن عدالت). به نظر مبارکتون؛ اگر قرار باشه در دفاع از خودم در لایحهی تقدیمیم؛ دو سه تا دلیل؛ جز استناد به متن قراردادم بیارم؛ چی بنویسم؟
پاسخ: باسلام
برابر صراحت ماده 515 قانون آیین دادرسی مدنی که مقرر میدارد « خواهان حق دارد ضمن تقدیم دادخواست یا در اثنای دادرسی و یا به طور مستقل جبران خسارت ناشی از دادرسی یا تأخیر انجام تعهد یا عدم انجام آن را که به علت تقصیر خوانده نسبت به اداء حق یا امتناع از آن به وی وارد شده یا خواهد شد، همچنین اجرتالمثل را به لحاظ عدم تسلیم خواسته یا تأخیر تسلیم آن از باب اتلاف و تسبیب از خوانده مطالبه نماید.
خوانده نیز میتواند خسارتی را که عمداً از طرف خواهان با علم به غیر محق بودن در دادرسی به او وارد شده از خواهان مطالبه نماید.
دادگاه در موارد یاد شده میزان خسارت را پس از رسیدگی معین کرده و ضمن حکم راجع به اصل دعوا یا به موجب حکم جداگانه محکوم علیه را به تأدیه خسارت ملزم خواهد نمود.
در صورتی که قرارداد خاصی راجع به خسارت بین طرفین منعقد شده باشد برابر قرارداد رفتار خواهد شد.
تبصره 1- در غیر مواردی که دعوای مطالبه خسارت مستقلا یا بعد از دادرسی مطرح شود مطالبه خسارتهای موضوع این ماده مستلزم تقدیم دادخواست نیست . »
دادگاه وظیفه دارد برابر قرار داد منعقده نسبت به صدور رای وجه التزام اقدام نماید هر چند مبلغ وجه التزام مضاعف بر وجه اصلی قرار داد باشد .
جواب بیشتر سوال حضرتعالی بستگی به دفاع خوانده ( طرف دیگر قرار داد ) دارد و تا استماع اظهارات مشارالیه ، پاسخ شایسته ممکن نیست .
در صورتی که برای دادگاه احراز شود که تمسک به وجه التزام در سوال مطروحه منافی با نظم عمومی یا خدشه دار شدن عدل و انصاف خواهد شد میتواند وجه التزام سنگین را رد و یا تعدیل کند و چندین رای صادره از دادگاه های داخل و خارج از کشور وجود دارد که دادگاه ها مخالفت خود را با توجیه مناسب و شایسته با ضرر وزیان های سنگین مندرج در قرار داد اعلام نموده اند .
برخی از دادگاه های محترم بر این عقیده اند که وجه التزام مقرر می بایست پرداخت شود زیرا خوانده ( محکوم علیه ) خود در ایجاد و یا تشدید رقم مقرر نقش داشته است و میتوانسته با ایفای تعهد از پرداخت وجه التزام سنگین جلوگیری نماید که چنین نکرده و به ضرر خود اقدام نموده است .
برابر صراحت ماده 515 قانون آیین دادرسی مدنی که مقرر میدارد « خواهان حق دارد ضمن تقدیم دادخواست یا در اثنای دادرسی و یا به طور مستقل جبران خسارت ناشی از دادرسی یا تأخیر انجام تعهد یا عدم انجام آن را که به علت تقصیر خوانده نسبت به اداء حق یا امتناع از آن به وی وارد شده یا خواهد شد، همچنین اجرتالمثل را به لحاظ عدم تسلیم خواسته یا تأخیر تسلیم آن از باب اتلاف و تسبیب از خوانده مطالبه نماید.
خوانده نیز میتواند خسارتی را که عمداً از طرف خواهان با علم به غیر محق بودن در دادرسی به او وارد شده از خواهان مطالبه نماید.
دادگاه در موارد یاد شده میزان خسارت را پس از رسیدگی معین کرده و ضمن حکم راجع به اصل دعوا یا به موجب حکم جداگانه محکوم علیه را به تأدیه خسارت ملزم خواهد نمود.
در صورتی که قرارداد خاصی راجع به خسارت بین طرفین منعقد شده باشد برابر قرارداد رفتار خواهد شد.
تبصره 1- در غیر مواردی که دعوای مطالبه خسارت مستقلا یا بعد از دادرسی مطرح شود مطالبه خسارتهای موضوع این ماده مستلزم تقدیم دادخواست نیست . »
دادگاه وظیفه دارد برابر قرار داد منعقده نسبت به صدور رای وجه التزام اقدام نماید هر چند مبلغ وجه التزام مضاعف بر وجه اصلی قرار داد باشد .
جواب بیشتر سوال حضرتعالی بستگی به دفاع خوانده ( طرف دیگر قرار داد ) دارد و تا استماع اظهارات مشارالیه ، پاسخ شایسته ممکن نیست .
در صورتی که برای دادگاه احراز شود که تمسک به وجه التزام در سوال مطروحه منافی با نظم عمومی یا خدشه دار شدن عدل و انصاف خواهد شد میتواند وجه التزام سنگین را رد و یا تعدیل کند و چندین رای صادره از دادگاه های داخل و خارج از کشور وجود دارد که دادگاه ها مخالفت خود را با توجیه مناسب و شایسته با ضرر وزیان های سنگین مندرج در قرار داد اعلام نموده اند .
برخی از دادگاه های محترم بر این عقیده اند که وجه التزام مقرر می بایست پرداخت شود زیرا خوانده ( محکوم علیه ) خود در ایجاد و یا تشدید رقم مقرر نقش داشته است و میتوانسته با ایفای تعهد از پرداخت وجه التزام سنگین جلوگیری نماید که چنین نکرده و به ضرر خود اقدام نموده است .