مبحث سوم – ایرادات و موانع رسیدگی
ماده 84- در موراد زیر خوانده می تواند ضمن پاسخ نسبت به ماهیت دعوا ایراد کند :
1- دادگاه صلاحیت نداشته باشد .
2- دعوا بین همان اشخاص در همان دادگاه یا دادگاه هم عرض دیگری قبلاً اقامه شده و تحت رسیدگی باشد و یا اگر همان دعوا نیست دعوایی باشد که با ادعای خواهان ارتباط کامل دارد .
3- خواهان به جهتی از جهات قانونی از قبیل صغر ، عدم رشد ، جنون یا ممنوعیت از تصرف در اموال در نتیجه حکم ورشکستگی ، اهلیت قانونی برای اقامه دعوا نداشته باشد .
4- ادعا متوجه شخص خوانده نباشد .
5- کسی که به عنوان نمایندگی اقامه دعوا کرده از قبیل وکالت یا ولایت یا قیومیت و سمت او محرز نباشد .
6- دعوای طرح شده سابقاٌ بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوا قائم مقام آنان هستند ، رسیدگی شده نسبت به آن حکم قطعی صادر شده باشد .
7- دعوا بر فرض ثبوت ، اثر قانونی نداشته باشد از قبیل وقف و هبه بدون قبض .
8- مورد دعوا مشروع نباشد .
9- دعوا جزمی نبوده بلکه ظنی یا احتمالی باشد .
10- خواهان در دعوای مطروحه ذی نفع نباشد .
11- دعوا خارج از موعد قانونی اقامه شده باشد .
ماده 85- خواهان حق دارد نسبت به کسی که به عنوان وکالت یا ولایت یا قیومیت یا وصایت پاسخ دعوا را داده است در صورتیکه سمت او محرز نباشد ، اعتراض نماید .
ماده 86- در صورتیکه خوانده اهلیت نداشته باشد میتوان از پاسخ در ماهیت دعوا امتناع کند .
ماده 87- ایرادات و اعتراضات باید تا پایان اولین جلسه دادرسی به عمل آید مگر اینکه سبب ایراد متعاقباً حادث شود .
ماده 88- دادگاه قبل از ورود در ماهیت دعوا ، نسبت به ایرادات و اعتراضات وارده اتخاذ تصمیم می نماید . در صورت مردود شناختن ایراد وارد ماهیت دعوا شده رسیدگی خواهد نمود .
ماده 89- در مورد بند (1) ماده (84) هرگاه دادگاه ، خود را صالح نداند مبادرت به صدور قرار عدم صلاحیت می نماید وطبق ماده (27) عمل میکند و در مورد بند (2) ماده (84) هرگاه دعوا در دادگاه دیگری تحت رسیدگی باشد ، از رسیدگی به دعوا خودداری کرده پرونده را به دادگاهی که دعوا در آن مطرح است می فرستد و در سایر موارد یاد شده در ماده (84) قرار رد دعوا صادر می نماید .
ماده 90- هرگاه ایرادات تا پایان جلسه اول دادرسی اعلام نشده باشد دادگاه مکلف نیست جدا از ماهیت دعوا نسبت به آن رأی دهد .
ماده 91- دادرس در موارد زیر باید از رسیدگی امتناع نموده و طرفین دعوا نیز میتوانند او را رد کنند :
الف) قرابت نسبی یا سبب تا درجه سوم از هر طبقه بین دارس با یکی از اصحاب دعوا وجود داشته باشد .
ب) دارس قیم یا مخدوم یکی از طرفین باشد و یا یکی از طرفین مباشر یا متکفل امور دادرس یا همسر او باشد .
ج) دادرس یا همسر یا فرزند او ، وارث یکی از اصحاب دعوا باشد .
د) دارس سابقاً در خصوص دعوای اقامه شده به عنوان دادرس یا داور یا کارشناس یا گواه اظهارنظر کرده باشد .
ه) بین دادرس و یکی از طرفین و یا همسر یا فرزند اودعوای حقوقی یا جزایی مطرح شده باشد و یا در سابق مطرح بوده از تاریخ صدور حکم قطعی دو سال نگذشته باشد .
و) دارس یا همسر یا فرزند او دارای نفع شخصی در موضوع مطروح باشند .
ماده 92- در مورد ماده (91) دادرس پس از صدور قرار امتناع از رسیدگی با ذکر جهت ، رسیدگی نسبت به مورد را به دادرس یا دادرسان دیگر دادگاه محول می نماید . چنانچه دادگاه فاقد دادرس به تعداد کافی باشد ، پرونده را برای تکمیل دادرسان یا ارجاع به شعبه دیگر نزد رئیس شعبه اول ارسال می دارد و در صورتیکه دادگاه فاقد شعبه دیگر باشد ، پرونده را به نزدیکترین دادگاه هم عرض ارسال می نماید